Z archipelagu „utopii”. O filmach Roberta Flaherty’ego i Wojciecha Staronia

• Authors: Hučková Jadwiga

Title variants

EN

FROM THE "UTOPIA" ARCHIPELAGO. ABOUT THE FILMS OF ROBERT FLAHERTY AND WOJCIECH STAROŃ

Abstracts

PL

Autorka porównuje wybrane aspekty twórczości dwóch reżyserów, których dzieli spory dystans czasowy: Roberta Flaherty’ego i Wojciecha Staronia. Amerykański klasyk przybywał z kamerą w odległe miejsca - by odnaleźć tego Innego, by uchronić od zapomniena i promować wartości, których ów Inny był nośnikiem. Filmowiec współczesny coraz częściej wyprawia się w odległe rejony, aby uchronić i odnaleźć na nowo samego siebie. Obaj autorzy odwołują się do utopii miejsca. Niczym w utopii „edukacyjnej”, najważniejszym celem pobytu poza własnym kręgiem cywilizacyjnym wydaje się w obu przypadkach właśnie edukacja bądź reedukacja. Zwłaszcza Argentyńska lekcja Staronia inspiruje do refleksji nad edukacyjnym aspektem filmów i takim wymiarem dokumentów obu reżyserów, który odsyła do poszukiwania autentyczności, dążenia obecnego w kulturze zachodniej od czasów Oświecenia.

EN

The author compares selected aspects of the work of two directors who are separated by a considerable time distance: Robert Flaherty and Wojciech Staroń. The American classic travelled with the camera to distant places to find the Other, to save from oblivion and to promote the values that the Other was a carrier of. Contemporary filmmakers are increasingly travelling to distant areas to protect themselves and to find themselves again. Both authors refer to the utopia of the place. Like in an "educational" utopia, the most important goal of staying outside your own civilization circle seems to be education or re-education. Especially Staroń’s Argentine lesson inspires reflection on the educational aspect and dimension of films and documentaries of both directors, which refer to the search for authenticity, an aspiration present in Western culture since the Enlightenment.

Keywords

PL

Robert Flaherty; Wojciech Staroń; Inny; utopia miejsca; Argentyńska lekcja Wojciecha Staronia; edukacyjny aspekt filmów

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2019
• Issue: 107 Podróż, (E)migracja, pielgrzymka
• Pages: 99-114

Contributors

author

Hučková Jadwiga

References

• Berlin Isaiah, Pokrzywione drzewo człowieczeństwa, Red. H. Hardy, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004.
• Bouvier Nicolas, Dziennik z Wysp Aran i innych miejsć. Kartki z podróży, przeł. K. Arustowicz, „Noir sur Blanc”, Warszawa 2000.
• Christopher Robert J., Robert and Frances Flaherty: A Documentary Life, 1883-1922, McGill-Queen's University Press Montreal 2005.
• Człowiek z kamerą. Świat według Wojciecha Staronia. Rozmawiała D. Subbotko, http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/2029020,114377,10960146.html
• Flaherty, Robert [hasło] http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/flaherty
• Głowa Jadwiga, Robert Flaherty – wyklęty przez Hollywood, w: Mistrzowie kina amerykańskiego, red. Ł. A. Plesnar, R. Syska, Rabid, Kraków 2006, s. 38-61.
• Graaf Vera, Homo futurus: analiza współczesnej science fiction, przeł. Z. Fonferko, PIW, Warszawa 1975.
• Janeczek Stanisław, Ideały wychowawcze w edukacji oświeceniowej (w perspektywie historii intelektualnej) z dziejów Komisji Edukacji Narodowej, „Roczniki Kulturoznawcze” 2015, Tom VI, nr 2.
• Kracauer Siegfried, Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, przeł. W. Wertenstein, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1975.
• Matheson Sue, The “True Spirit” of Eating Raw Meat: London Nietzsche, and Rousseau in Robert Flaherty's Nanook of the North (1922), „Journal of Popular Film and Television” 2011, Volume 39.
• More Thomas, Utopia, przeł. K. Abgarowicz, De Agostini: Altaya, Warszawa 2001.
• Parniewski Witold, Szkice z dziejów myśli utopijnej : (od Platona do Zinowjewa), Uniwersytet Łódzki. Katedra Literatury i Kultury Rosyjskiej, Łódź 2000.
• Pawlak Tomasz, Utopia jako poszukiwanie sensu życia, w: „A ty mnie na wyspy szczęśliwe zawieź.” Sztuka i myśl w świetle utopii. Materiały z konferencji naukowej pod redakcją B. Gutowskiego, [s.n.], Warszawa 2006.
• Piepiórka Michał, Maska i demistyfikacja : wątki autobiograficzne we współczesnych polskich filmach dokumentalnych, „Panoptikum” 2013, nr 12 (19).
• Rzeczyc, Andrzej Dybczak „Gugara”, http://rzeczyc.wordpress.com/tag/andrzej-dybczak
• Sikora Sławomir, „Gugara”, kilka uwag w przypisie..., „Kwartalnik Filmowy” 2008, nr 64.
• Smoleń Małgorzata, Studia Filmowe „Kronika” i „Wir” na tle polskiego filmu dokumentalnego po 1989 roku, 2015, rozprawa doktorska.
• Staszczyszyn Bartosz, Colin Thubron: „Po Syberii”, „Dwutygodnik.com” 2011.
• Staszczyszyn Bartosz, Wojciech Staroń, https://culture.pl/pl/tworca/wojciech-staron
• Stopa Daniel, Wojciech Staroń: lubię robić filmy z przeróżnych „strzępów”, http://www.polishdocs.pl/pl/czytelnia/821/
• Szacki Jerzy, Spotkania z utopią, Iskry, Warszawa 1980.
• Tatarkiewicz Władysław, O szczęściu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
• Warchała M., Autentyczność i nowoczesność, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2006.
• Wojciech Staroń: „Lubię robić film z przeróżnych „strzępów”, http://www.polishdocs.pl/pl/czytelnia/821/
• Żyro Tomasz, Boża plantacja. Historia utopii amerykańskiej, PWN, Warszawa 1994.