Cechy litologiczne wypełnień wybranych zagłębień bezodpływowych obszaru Wysoczyzny Łódzkiej

• Authors: Forysiak Jacek , Majecka Aleksandra , Marks Leszek , Tołoczko-Pasek Anna , Okupny Daniel

Title variants

EN

Lithological features of the infillings of selected closed depressions in the Łódź Upland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Małe zagłębienia bezodpływowe są powszechnym elementem rzeźby terenu środkowej Polski. Ich powstanie wiąże się głównie z procesami glacjalnymi, rzecznymi czy eolicznymi, ale większość form położonych w obszarach wysoczyznowych jest wynikiem wytapiania brył martwego lodu w fazie recesji lądolodu stadiału warty (zlodowacenia odry). Prace badawcze prowadzone były na Wysoczyźnie Łódzkiej, w czterech stanowiskach z zespołami zagłębień. Miały na celu porównanie cech litologicznych wypełnień. Badania osadów pozwoliły na wyróżnienie czterech zespołów litologicznych i ukazanie zróżnicowania wypełnień badanych zbiorników. Część zagłębień nie zawierała osadów biogenicznych interglacjału eemskiego czy wczesnego vistulianu. Wskazuje to na zróżnicowanie lokalnych warunków geologicznych i odmienny przebieg zapełniania zbiorników.

EN

Small closed depressions are a common feature of the landscape of Central Poland. Their origin has been connected to various morphogenetic processes but most of the forms located in upland areas are the result of the melting of buried ice in the recession phase of the ice sheet of the Warta Stadial. A study of four sites with clusters of depressions, is being carried out in the Łódź Upland to compare the lithological features of their infillings. The analyses of the sediments have allowed to distinguish four lithological units and to display the variation between the infillings of the studied basins. Some of the depressions do not contain biogenic sediments of the Eemian Interglacial or the Early Vistulian. It indicates the presence of differences in the local geological conditions and a different course of the process of filling in of the basins.

Keywords

PL

zagłębienia bezodpływowe; interglacjał eemski; wczesny vistulian; cechy litologiczne osadów; środkowa Polska

EN

closed depressions; Eemian; Early Vistulian; lithology; Central Poland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2017
• Volume: 106
• Pages: 195-210

Dates

published

2017

Contributors

author

Forysiak Jacek

• Uniwersytet Łódzki, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

author

Majecka Aleksandra

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii

author

Marks Leszek

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii

author

Tołoczko-Pasek Anna

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii

author

Okupny Daniel

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Instytut Geografii

References

• Balwierz Z. 2003. Roślinność vistulianu w Polsce Środkowej. Botanical Guidebooks 2. W: E. Zastawniak (red.) Paleobotanika na przełomie wieków. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków: 217-232.
• Balwierz Z. 2010. Analiza pyłkowa osadów torfowiska Żabieniec. W: J. Twardy, J. Forysiak, S. Żurek (red.) Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 179-188.
• Balwierz Z., Roman M. 2002. A new Eemian Interglacial to early Vistulian site at Łanięta, central Poland. Geological Quarterly 46(2): 207-217.
• Behre K.E., Hölzer A., Lemdahl G. 2005. Botanical macro-remains and insects from the Eemian and Weichselian site of Oerel (northwest Germany) and their evidence for the history of climate. Vegetation History and Archaeobotany 14: 31-53.
• Bruj M., Roman M. 2007. Zasięg pojezierza z interglacjału eemskiego w Polsce a pozycja stratygraficzna lądolodów zlodowaceń środkowopolskich. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 425: 27-34.
• Czudek T., Demek J. 1970. Thermokarst in Siberia and its influence on the development of lowland relief. Quaternary Research 1: 103-120.
• Dylik J. 1961. Guide-book of Excursion C. The Łódź region. VIth INQUA Congress, Poland.
• Dylik J. 1963. Nowe problemy wiecznej zmarzliny plejstoceńskiej. Acta Geographica Lodziensia 17: 1-93.
• Dylik J. 1967. Główne elementy paleogeografii młodszego plejstocenu Polski Środkowej. W: R. Galon, J. Dylik (red.) Czwartorzęd Polski. PWN, Warszawa: 311-352.
• Forysiak J., Twardy J. 2010. Budowa geologiczna i paleogeografia torfowiska Żabieniec i jego otoczenia. W: J. Twardy, J. Forysiak, S. Żurek (red.) Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 17-42.
• Goździk J. 1973. Geneza i pozycja stratygraficzna struktur peryglacjalnych w środkowej Polsce. Acta Geographica Lodziensia 31: 1-117.
• Granoszewski W. 2003. Late Pleistocene vegetation history and climatic changes at Horoszki Duże, eastern Poland: a palaeobotanical study. Acta Palaeobotanica (4 Suppl.): 3-95.
• Helmens K.F. 2014. The Last Interglacial-Glacial cycle (MIS 5-2) re-examined based on long proxy records from central and northern Europe. Quaternary Science Reviews 86: 115-143.
• Janczyk-Kopikowa Z. 1973. Analiza pyłkowa osadów interglacjału eemskiego w Grodzisku Mazowieckim. Kwartalnik Geologiczny 17(4): 821-827.
• Janczyk-Kopikowa Z. 1997. Analiza pyłkowa osadów interglacjału eemskiego w Ruszkówku na Pojezierzu Kujawskim. Przegląd Geologiczny 45(1): 101-104.
• Jastrzębska-Mamełka M. 1985. Interglacjał eemski i wczesny vistulian w Zgierzu-Rudunkach na Wyżynie Łódzkiej. Acta Geographica Lodziensia 53: 1-75.
• Klajnert Z. 1965. Budowa geologiczna i geneza zagłębień bezodpływowych w Józefowie. Przegląd Geograficzny 37: 143-162.
• Klatkowa H. 1965. Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 19.
• Klatkowa H. 1972. Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia 28: 1-142.
• Klatkowa H. 1989. The incorporation of closed depression into the open erosional system as one of the models of head valley stretch fashioning in the Vistulian. Quaestiones Geographicae 2: 83-91.
• Klatkowa H. 1990. Występowanie eemskich osadów organicznych i uwagi o paleomorfologii środkowej Polski u schyłku warty i podczas eemu. Acta Geographica Lodziensia 61: 7-18.
• Klatkowa H. 1991. Wyniki analizy morfoskopowej wybranych osadów czwartorzędowych środkowej Polski. W: A. Kostrzewski (red.) Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych. Wyd. UAM, Ser. Geografia 50: 277-287
• Klatkowa H. 1997. Zagłębienia bezodpływowe w Polsce środkowej i przydatność do analizy ich wypełnień do interpretacji paleogeograficznych. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica 1: 19-35.
• Klatkowa H., Balwierz Z. 1990. Bezodpływowy zbiornik z florą eemską w Modlnej koło Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 61: 39-49.
• Klatkowa H., Jastrzębska-Mamełka M. 1990. Stanowisko eemskich osadów organicznych w Ślądkowicach koło Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 61: 51-58.
• Klatkowa H., Winter H. 1990. Interglacjał eemski w Ostrowie koło Grabicy. Acta Geographica Lodziensia 61: 59-68.
• Klatkowa H., Załoba M. 1991. Kształtowanie budowy geologicznej i rzeźby południowego obrzeżenia Basenu Uniejowskiego. W: W. Stankowski (red.) Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Wyd. UAM, Poznań: 33-44.
• Kołaczek P., Karpińska-Kołaczek M., Petera- Zganiacz J. 2012. Vegetation patterns under climate changes in the Eemian and Early Weichselian in Central Europe inferred from a palynological sequence from Ustków (central Poland). Quaternary International 268: 9-20.
• Kupryjanowicz M. 2008. Vegetation and climate of the Eemian and Early Vistulian lakeland in northern Podlasie. Acta Palaeobotanica 48,1: 3-130.
• Kupryjanowicz M., Granoszewski W., Nalepka D., Pidek I., A., Walanus A., Balwierz Z., Fiłoc M., Kołaczek P., Majecka A., Malkiewicz M., Nita M., Noryśkiewicz I.A., Winter H. 2016. Instability of the environment at the end of the Eemian Interglacial as illustrated by the isopollen maps for Poland. Geological Quaterly 60,1: 225-237.
• Kuszel T. 1997. Palinostratygrafia osadów interglacjału eemskiego i wczesnego vistulianu w południowej Wielkopolsce i na Dolnym Śląsku. Przegląd Geologiczno-Mineralogiczny 40: 5-70.
• Kühl N., Litt T., Schölzel C., Hense A. 2007. Eemian and Early Weichselian temperature and precipitation variability in northern Germany. Quaternary Science Reviews 26: 3311-3317.
• Lamentowicz M., Balwierz Z., Forysiak J., Płóciennik M., Kittel P., Kloss M., Twardy J., Żurek S., Pawlyta J. 2009. Multiproxy study of anthropogenic and climatic changes in the last two millennia from a small mire in central Poland. Hydrobiologia 631: 213-230.
• Lindner L. 1992. Czwartorzęd. Osady, metody badań, stratygrafia. PAE Warszawa. 1-633
• Mackay J.R. 1992. Lake stability in an ice-rich permafrost environment: examples from western Arctic coast. W: R.D. Robarts, M.L. Bothwell (red.) Aquatic ecosystems in semi-arid regions: implications for resource management. N.H.R.I. Symposium Series 7, Environment Canada, Saskatoon: 1-26
• Majecka A. 2014. The palynological record of the Eemian Interglacial and Early Vistulian Glaciation in deposits of the Żabieniec Południowy fossil basin (Łódź Plateau, Central Poland), and its palaeogeographic significance. Acta Palaeobotanica 54(2): 279-302.
• Majecka A., Balwierz Z., Forysiak J., Twardy J. 2016. Eemian and Vistulian (Weichselian) development of the meltout depression on the watershed between the Mroga and Mrożyca Rivers (Central Poland) based on lithological and pollen analysis. Quaternary International 1–17. http://dx.doi.org/10.2016/j.quaint.2016.08.012
• Manikowska B. 1999. Gleby kopalne i okresy pedogenetyczne w ewolucji środowiska Polski Środkowej po zlodowaceniu warciańskim. Acta Geographica Lodziensia 76: 41–100.
• Manikowska B. 1993. Mineralogy and abrasion of sands grains due to Vistulian (Late Pleistocene) aeolian process in Central Poland. Geologie en Mijnbouw 72: 167-177.
• Marks L., Dzierżek J., Janiszewski R., Kaczorowski J., Lindner L., Majecka A., Makos M., Szymanek M., Tołoczko-Pasek A., Woronko B. 2016. Quaternary stratigraphy and palaeogeography of Poland. Acta Geologica Polonica 66(3): 403-427.
• Mojski J.E. 2005. Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. PIG, Warszawa. 1-404.
• Mycielska-Dowgiałło E. 2007. Metody badań cech teksturalnych osadów klastycznych i wartość interpretacyjna wyników. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.) Badania cech teksturalnych osadów czwartorzędowych i wybrane metody oznaczania ich wieku. Wyd. Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, Warszawa: 95-130.
• Myślińska E. 2001. Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. PWN, Warszawa: 1-208.
• Nowacki K. 1990. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Łyszkowice (592). PIG, Warszawa.
• Nowacki K. 1993. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Łysz¬kowice (592). PIG, Warszawa. 1-27.
• Nowak J. 1973. Sytuacja geologiczna osadów jeziornych interglacjału eemskiego w Grodzisku Mazowieckim. Kwartalnik Geologiczny 17(4): 810-820.
• Ralska-Jasiewiczowa M., Latałowa M., Wasylikowa K., Tobolski K., Madeyska E., Wright H.E., Turner Ch. 2004. Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. Szafer Inst. of Botany, Polish Academy of Science, Kraków: 1-444.
• Roman M. 2016. Pojezierze eemskie: uwagi o genezie i zaniku jezior polodowcowych centralnej Polski. Acta Geographica Lodziensia 105: 11-25.
• Rychel J., Karasiewicz T., M., Krześlak I., Marks L., Noryśkiewicz B., Woronko B. 2014. Paleogeography of the environment in north-eastern Poland recorded in an Eemian sedimentary basin, based on the example of the Jałówka site. Quaternary International 328–329: 60-73.
• Seret G., Dricot E., Wansard G. 1990. Evidence for an early glacial maximum in the French Vosges during the last glacial cycle. Nature 346: 453-456.
• Sobolewska M. 1966. Wyniki badań paleobotanicznych nad eemskimi osadami z Józefowa na Wyżynie Łódzkiej. Biuletyn Peryglacjalny 15: 303-312.
• Tobolski K. 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Vademecum Geobotanicum, PWN, Warszawa: 1-508.
• Trzmiel B. 1990. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Brzeziny (629). PIG, Warszawa.
• Turkowska K. 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. UŁ, Łódź: 1-237.
• Twardy J., Żurek S., Forysiak J. (red.) 2010. Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 1-214.
• Wicik B. 1993. Badania laboratoryjne w opracowaniach fizycznogeograficznych. W: A. Rychling (red.) Metody szczegółowych badań geografii fizycznej. Wyd. PWN, Warszawa: 28-36.
• Wieczorkowska J. 1976. Rola zagłębień bezodpływowych w rozwoju rzeźby okolic Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 37: 183-190.
• Woillard G.M. 1978. Grande Pile peat bog: a continuous pollen record for the last 140,000 years. Quaternary Research 9: 1-21.
• Żarski M., Hrynowiecka A., Pidek A.I., Kupryjanowicz M., Fiłoc M., Szal M., Stachowicz-Rybka R. 2017a. Geologiczne uwarunkowania pojezierza eemskiego na Równinie Garwolińskiej. XXIV Konferencja Naukowo-Szko¬leniowa Stratygrafia Plejstocenu Polski „Czwar¬torzęd pogranicza niżu i wyżyn w Polsce Środkowej”, 4-8 września 2017 r. Wawrzkowizna k/Beł¬chatowa: 84
• Żarski M., Winter H., Kucharska M. 2017b. Palaeoenvironmental and climate changes recorded in the lacustrine sediments of the Eemian Interglacial (MIS 5e) in the Radom Plain (Central Poland). Quternary International https://doi.org/ 10.1016/quaint.2016.12.001

Identifiers

ISSN

0065-1249