Sarabernardyzacja, kwestia żydowska i upadek moralny O warszawskich fankach Sary Bernhardt

• Authors: Łuksza Agata

Title variants

EN

Sarahbernhardtisation, the Jewish Question and [the] Moral Downfall. On the Warsaw Fans of Sarah Bernhardt

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

My article discusses the phenomenon of ‘sarahbernhardtisation’, which occurred in the winter of 1882 in Warsaw as a result of Sarah Bernhardt’s guest performances in one of the city’s theatres. It consisted in imitating the appearance and manner of the French star. I suggest that the sarahbernhardtisation is an example of early fan practice, where fascination with the idol coincided with the need to break the hegemonic model of femininity. I also argue that the anti-Jewish riots that preceded the French actress’s visit to Warsaw were of crucial significance for the social reception of Bernhardt and the wave of fan mimicry inspired by her.

Keywords

EN

female fans; imitation; Sarah Bernhardt; Warsaw; Jews

• Publisher: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
• Journal: Didaskalia. Gazeta Teatralna
• Year: 2020
• Issue: 159
• Pages: 1-35

Dates

published

2020-10

Contributors

author

Łuksza Agata

• Uniwersytet Warszawski

References

• Bartal, Israel, The Jews of Eastern Europe, 1772-1881, tłum. Ch. Naor, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2002.
• Bauman, Zygmunt, Modernity and Ambivalence, Polity Press, Cambridge 1991.
• Bergman-Carton, Janis, Negotiating the Categories: Sarah Bernhardt and the Possibilities of Jewishness, „Art Journal” 1996, t. 55, nr 2, s. 55-63.
• Berlanstein, Lenard R., Historicizing and Gendering Celebrity Culture: Famous Women in Nineteenth-Century France, „Journal of Women’s History” 2004, t. 16, nr 4, s. 65-91.
• Boyarin, Daniel, Daniel Itzkovitz, Ann Pellegrini, Strange Bedfellows: An Introduction, [w:] Queer Theory and the Jewish Question, red. D. Boyarin, D. Itzkovitz, A. Pellegrini, Columbia University Press, New York 2003, s. 1-18.
• Cała, Alina, Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864-1897). Postawy, konflikty, stereotypy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989.
• Danielewicz, Bolesław, Ludność miasta Warszawy w obrazach graficznych (według spisu jednodniowego z 1882 roku), Drukarnia Stanisława Niemiery, Warszawa 1887.
• Donald, James, Ali Rattansi, Introduction, [w:] „Race”, Culture and Difference, red. J. Donald, A. Rattansi, Sage Publications, London 2005, s. 1-8.
• Finkielkraut, Alain, The Imaginary Jew, tłum. K. O’Neill, D. Suchoff, University of Nebraska Press, Lincoln 1994.
• Garb, Tamar, Introduction. Modernity, Identity, Textuality, [w:] The Jew in the Text: Modernity and the Construction of Identity, red. L. Nochlin, T. Garb, Thames and Hudson, London 1995, s. 20-30.
• [Gawalewicz, Marian] Quis, Pokłosie, „Kłosy” nr 863, 11 I 1882, s. 30.
• Gilman, Sander L., Salome, Syphilis, Sarah Bernhardt and the „Modern Jewess”, „The German Quarterly” 1993, t. 66, nr 2, s. 195-211.
• Glenn, Susan A., Female Spectacle: The Theatrical Roots of Modern Feminism, Harvard University Press, Cambridge 2000.
• Glenn, Susan A., Kobiecy spektakl. Teatralne korzenie nowoczesnego feminizmu, tłum. A. Łuksza, „Almanach Antropologiczny Communicare”, Aktorka/emancypacje, 2017, nr 6, s. 17-31.
• Got, Jerzy, Gwiazdorstwo i aktoromania w teatrze polskim XIX wieku, „Pamiętnik Teatralny” 1970, nr 3, s. 294-310.
• Heaney, Tamara, Sean Redmond, Introduction, [w:] A Companion to Celebrity, red. P. D. Marshall, S. Redmond, Wiley Blackwell, Chichester 2016, s. 401-405.
• Hess, Jonathan M., Deborah and Her Sisters: How One Nineteenth-Century Melodrama and a Host of Celebrated Actresses Put Judaism on the World Stage, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2017.
• Młoda Polka [Hoffmanowa, Klementyna], Pamiątka po dobrej matce, czyli ostatnie jej rady dla córki, G. Sennewald, Warszawa 1862.
• Ilnicka, Maria, Z życia, „Bluszcz” nr 4, 25 I 1882, s. 25-26.
• Inglis, Fred, A Short History of Celebrity, Princeton University Press, Princeton 2010.
• Jarosińska, Izabela, Edukacja nie-sentymentalna. O kształceniu dziewcząt różnych stanów w XIX wieku, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2016.
• Jenson, Joli, Fandom as Pathology: The Consequences of Characterization, [w:] The Adoring Audience: Fan Culture and Popular Media, red. L. A. Lewis, Routledge, London 1992, s. 9-29.
• Kaszewski, Kazimierz, Przegląd Teatralny, „Kłosy” nr 865, 26 I 1882, s. 54-55, 58.
• Kuchtówna, Lidia, Sara Bernhardt w Warszawie, [w:] Warszawa Teatralna, red. Lidia Kuchtówna, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1990, s. 107-117.
• „Kolce” nr 46, 12 XI 1881, s. 362.
• „Kolce” nr 3, 14 I 1882, Kibić Sary, s. 18.
• Kosiński, Dariusz, Sztuka aktorska w polskim piśmiennictwie teatralnym XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2003.
• Krzywoszewski, Stefan, Długie życie. Wspomnienia, t. 1, Księgarnia „Biblioteka Polska”, Warszawa 1947.
• „Kurier Poranny” nr 305, 3 XI 1881, s. 3.
• „Kurier Poranny” nr 311, 9 XI 1881, s. 5.
• „Kurier Poranny” nr 358, 28 XII 1881, s. 1.
• „Kurier Poranny” nr 7, 7 I 1882, s. 1.
• „Kurier Poranny”, nr 8, 8 I 1882, s. 3.
• „Kurier Świąteczny” nr 4, 15 I 1882, s. 4.
• „Kurier Świąteczny” nr 5, 22 I 1882, s. 3
• „Kurier Warszawski” nr 6, 6 I 1882, s. 2–3.
• Levitov, Karen, The Divine Sarah and the Infernal Sally: Bernhardt in the Words of Her Contemporaries, [w:] Sarah Bernhardt: the Art of High Drama, red. C. Ockman, K.E. Silver, The Jewish Museum, New York and Yale University Press, New Haven – London 2005, s. 125-143.
• Librowicz, Zygmunt, Z wrażeń kapociarza, Gebethner i Wolff, Warszawa 1878.
• Łuksza, Agata, Triumf krytyki, poddaństwo fanów. O zapoznanym piractwie teatralnym w teatrze dziewiętnastego wieku, „Dialog” 2020, nr 2, s. 201-215.
• Marshall, P. David, Celebrity and Power: Fame in Contemporary Culture, University of Minnesota Press, Minneapolis – London 2014.
• „Mucha” nr 2, 13 I 1882, s. 3.
• „Nowiny” nr 7, 7 I 1882, s. 3.
• „Nowiny” nr 8, 8 I 1882, s. 2.
• Ockman, Carol, When Is a Jewish Star Just a Star? Interpreting Images of Sarah Bernhardt, [w:] The Jew in the Text: Modernity and the Construction of Identity, red. L. Nochlin, T. Garb, Thames and Hudson, London 1995, s. 121-139.
• Pellegrini, Ann, Performance Anxieties: Staging Psychoanalysis, Staging Race, Routledge, New York – London 1997.
• Prus, Bolesław, Kroniki, t. 5, oprac. Z. Szweykowski, red. nauk. J. Baculewski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1955.
• „Przegląd Tygodniowy” nr 1, 1 I 1882, s. 1.
• Reymont, Władysław, Ziemia obiecana, t. 2, Gebethner i Wolff, Warszawa 1920.
• Roberts, Mary Louise, Rethinking Female Celebrity: The Eccentric Star of Nineteenth-Century France, [w:] Constructing Charisma: Celebrity, Fame, and Power in Nineteenth-Century Europe, red. E. Berenson, E. Giloi, Berghan Books, New York – Oxford 2013, s. 103-116.
• Sauter, Wilmar, The Theatrical Event: Dynamics of Performance and Reception, University of Iowa Press, Iowa City 2000.
• Sauter, Wilmar, Cyclic Perseverance and Linear Mobility of Theatrical Event, [w:] Representing the Past: Essays in Performance Historiography, red. Ch.M. Canning, T. Postlewait, University of Iowa Press, Iowa City 2010, s. 117-141.
• Sienkiewicz, Henryk, Dzieła, t. 53, Uzupełnienia, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1952.
• Sobieraj, Tomasz, Polska krytyka i myśl teatralna w drugiej połowie XIX wieku. Studia i szkice, Księgarnia Akademicka, Kraków 2014.
• Solomon, Alisa, Re-Dressing the Cannon. Essays on Theatre and Gender, Routledge, New York 1997.
• Tuszyńska, Agata, Maria Wisnowska: Jeśli mnie kochasz – zabij!, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warszawa 2003.
• „Tygodnik Ilustrowany” nr 352, 23 IX 1882, s. 202.
• Umińska, Bożena, Postać z cieniem. Portrety Żydówek w polskiej literaturze od końca XIX wieku do 1939 roku, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2001.
• Walczewska, Danuta, Legenda Sary Bernhardt, [w:] Wśród mitów teatralnych Młodej Polski, red. I. Sławińska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983, s. 167-192.
• Wanko, Cheryl, Patron or Patronised?: „Fans” and the Eighteenth-Century English Stage, [w:] Romanticism and Celebrity Culture, 1750-1850, red. T. Mole, Cambridge University Press, New York 2009, s. 209-226.
• „Wiek” nr 5, 7 I 1882, s. 3.
• „Wiek” nr 6, 9 I 1882, s. 3.
• „Wiek” nr 22, 28 I 1882, s. 3.
• [Zaleski, Antoni], Towarzystwo warszawskie. Listy do przyjaciółki przez baronową X.Y.Z. , t. 1, wyd. 2, Księgarnia J.K. Żupańskiego i K.J. Heumanna, Kraków 1888.
• Zawadzki, Bronisław, Sara Bernhard i Helena Modrzejewska, „Tygodnik Ilustrowany” nr 318, 28 I 1882, s. 62-63.

Identifiers

DOI

10.34762/dv75-mg06