Wpływy języka rosyjskiego na polszczyznę – stan i problemy badań

• Authors: Karaś Halina

Title variants

EN

Russian influence on the Polish language – present knowledge and research problems

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy polsko-rosyjskich kontaktów językowych i ich rezultatów w polszczyźnie, zarówno w kraju, jak i poza nim, zwłaszcza na dawnych Kresach Wschodnich. Uwagę skupiono na stanie badań i problemach metodologicznych w badaniach rusycyzmów w języku polskim. Omówiono rodzaje źródeł i ich przydatność do tego typu analizy, wybór metodologii (ujęcie leksykalistyczne lub morfosemantyczne), kryteria i sposoby etymologizacji zapożyczeń rosyjskich, ich typy, chronologię, zasięg i zakres użycia oraz zróżnicowanie terytorialne i społeczne.

EN

The paper deals with Polish-Russian language contacts and their impact on the Polish language, both within the country and abroad, especially in the Eastern Borderlands. The focus is on reviewing the current state of knowledge and discussing methodological problems of studying Russianisms in the Polish language. The author discusses available sources of data and their suitability for this type of research, selection of methodology (lexical or morphosemantic approach), criteria and ways of etymologizing Russian borrowings, types of borrowings, chronology, scope of usage, territorial and social variation.

Keywords

PL

kontakty językowe; zapożyczenia; rusycyzmy

EN

etymologia; language contacts; borrowings; Russianisms; etymology

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 66
• Pages: 185-218

Contributors

author

Karaś Halina

• Instytut Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego

References

• Bartnicka Barbara, 1990, Zapożyczenia rosyjskie w wojennych wspomnieniach dzieci polskich, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 557–563.
• Bešta Teodor, 1971, Z badań nad wschodniosłowiańskimi wpływami językowymi w polszczyźnie romantyków, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 17, s. 199–241.
• Bielecka Janina, 1979, Rosyjskie zapożyczenia semantyczne w pismach Elizy Orzeszkowej, „Slavia Orientalis”, t. XXVIII, nr 1, s. 351–354.
• Bielecka Janina, 1990, Egzotyzmy pochodzenia rosyjskiego we współczesnej polszczyźnie, „Studia i M ateriały WSP w Zielonej Górze”, nr 35, „Filologia Rosyjska”, z. 9, s. 203–212.
• Bielecka-Latkowska Janina, 1987, Rosyjskie zapożyczenia leksykalne we współczesnym języku polskim w świetle materiałów słownikowych i prasy powojennej (1945–1985), Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Kielcach, Kielce.
• Bielecka-Latkowska Janina, 1989a, Słownictwo potoczne pochodzenia rosyjskiego we współczesnej polszczyźnie, „Kieleckie Studia Rusycystyczne”, nr 4, s. 179–190.
• Bielecka-Latkowska Janina, 1989b, O zasobie i funkcji zapożyczeń rosyjskich w utworach Tadeusza Konwickiego, „Studia i M ateriały Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze”, nr 30, „Filologia Rosyjska”, z. 8, s. 91–99.
• Brzezina Maria, 1997, Stylizacja rosyjska. Stylizacja językowa i inne ewokanty rosyjskości w utworach literackich ukazujących okres zaborów, Wydawnictwo Energeia, Warszawa.
• Buttler Danuta, 1973, Nowsze zapożyczenia rosyjskie w języku polskim, „Zeszyty Naukowo-Dydaktyczne Filii Uniwersytetu Warszawskiego w B iałymstoku. Humanistyka”, t. II, z. 6, s. 5–36.
• Buttler Danuta, 1989a, Elementy pochodzenia rosyjskiego we współczesnej polszczyźnie i kryteria ich oceny. Cz. I: Zapożyczenia bezpośrednie, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 504–509.
• Buttler Danuta, 1989b, Elementy pochodzenia rosyjskiego we współczesnej polszczyźnie i kryteria ich oceny. Cz. II: Kalki słowotwórcze i znaczeniowe, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 584–588.
• Buttler Danuta, 1989c, Elementy pochodzenia rosyjskiego we współczesnej polszczyźnie i kryteria ich oceny. Cz. III: Kalki frazeologiczne, „Poradnik Językowy”, z. 9, s. 684–686.
• Cechosz-Felczyk Iwona, 2004, Słownictwo Oleszkowiec i Hreczan (Greczan) na Podolu, Lexis, Kraków.
• Ciborowska Aneta, 1999, Zapożyczenia z języka rosyjskiego w poradniku Aleksandra Walickiego, w: B. Nowowiejski, red., Polszczyzna północno-wschodnia 2, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 109–133.
• Czarkowski Ludwik, 1909, Słowniczek najpospolitszych rusycyzmów, wyd. II uzupełnione, Nakładem Józefa Zawadzkiego, Wilno.
• Dawlewicz Mirosław, 2011, Rusycyzmy w socjolekcie młodzieży polskiego pochodzenia w Wilnie, „Slavistica Vilnesis, Kalbotyra”, nr 56(2), s. 67–76.
• Decyk Wanda, 1994, Wyrazy rosyjskie we wspomnieniach zakluczonych (na podstawie książki „Polacy w Rosji mówią o sobie”), „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 23–32.
• Doroszewski Witold, 1949, Język Teodora Tomasza Jeża (Zygmunta Miłkowskiego). Studium z dziejów języka polskiego XIX wieku, Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Warszawa.
• Duda Henryk, 2009, Lingwistyczna historia kufajki//fufajki, „Roczniki Humanistyczne”, t. LVII, z. 6, s. 5–9.
• Dwilewicz Barbara, 1997, Język mieszkańców wsi Bujwidze na Wileńszczyźnie, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• Dzięgiel Ewa, 2003, Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa.
• Geben Kinga, 2003, Świadomość i kompetencja językowa a warstwy leksykalne w idiolektach młodzieży polskiego pochodzenia na Wileńszczyźnie, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa.
• Graczykowska Tamara, 2007a, Rusycyzmy i sowietyzmy we „Wspomnieniach” Wandy Wasilewskiej, „Linguitica Bidgostiana”, vol. 4, s. 158–170.
• Graczykowska Tamara, 2007b, Rusycyzmy i sowietyzmy w tekstach T. Dąbala (przedstawiciela polskich komunistów przebywających w okresie międzywojennym w ZSRR), w: E. Laskowska, M. Jaracz, red., Język, historia, polityka, „Prace Komisji Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego”, Bydgoszcz, s. 39–49.
• Graczykowska Tamara, 2008, „Nowsze” rusycyzmy leksykalne we współczesnej polszczyźnie wileńskiej (na podstawie „Kuriera Wileńskiego” z lat 1990–1996), „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 76–85.
• Graczykowska Tamara, 2013, Rusycyzmy leksykalne w kowieńskim tygodniku „Chata Rodzinna” (1922–1940), „Poradnik Językowy”, z. 3, s. 53–63.
• Graczykowska Tamara, 2014, Wpływ języka rosyjskiego na słownictwo wydawanej w dwudziestoleciu międzywojennym w ZSRR polskiej prasy (na przykładzie leksyki dotyczącej sfery rolniczej w „Trybunie Radzieckiej”), „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 76–87.
• Grek-Pabisowa Iryda, Ostrówka Małgorzata, Biesiadowska-Magdziarz Beata, 2008a, Język polski na Białorusi Radzieckiej w okresie międzywojennym. Polszczyzna mówiona, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
• Grek-Pabisowa Iryda, Ostrówka Małgorzata, Biesiadowska-Magdziarz Beata, 2008b, Język polski na Białorusi Radzieckiej w okresie międzywojennym. Polszczyzna pisana, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
• Grochowska-Iwańska Krystyna, 1989, O niektórych rusycyzmach składniowych w języku Melchiora Wańkowicza, „Studia i M ateriały Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze”, nr 30, „Filologia Rosyjska”, z. 9, s. 213–221.
• Grochowska-Iwańska Krystyna, 1991, Rusycyzmy składniowe w polszczyźnie współczesnej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 25, s. 109–119.
• Joachimiak-Prażanowska J., 2008, Rusycyzmy leksykalne w „Tygodniku Ilustrowanym” (rocznik 1924–1925), „Linguistica Bidgostiana”, t. V, s. 137–146.
• Joachimiak-Prażanowska Joanna, 2010, Rusycyzmy w „Kurierze Wileńskim” (1925–1939), „Acta Baltico-Slavica”, t. 34, s. 121–145.
• Joachimiak-Prażanowska Joanna, 2011, Leksykalne zapożyczenia rosyjskie w „Tygodniku Ilustrowanym” z lat 1926–1930, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 18(38), z. 1, s. 107–127.
• Joachimiak-Prażanowska Joanna, 2013, Rusycyzmy słownikowe w „Kurierze Warszawskim” z pierwszej połowy 1918 roku (litery A–K), „Poradnik Językowy, z. 3, s. 41–52.
• Kania Stanisław, 1978, Zapożyczenia rosyjskie w polskiej gwarze partyzanckiej i żołnierskiej w latach II wojny światowej, „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, nr V, s. 247–253.
• Karaś Halina, 1992, Kalki semantyczne z języka rosyjskiego w polszczyźnie 2. połowy XIX i początków XX wieku w świetle ówczesnych źródeł poprawnościowych, w: W. Kupiszewski, red., Studia nad słownictwem XIX wieku, t. 1, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa, s. 105–137.
• Karaś Halina, 1993, Wpływy rosyjskie w języku XIX-wiecznych pamiętników ks. Karola Mikoszewskiego, „Prace Filologiczne”, t. XXXVIII, s. 267–313.
• Karaś Halina, 1996, Rusycyzmy słownikowe w polszczyźnie okresu zaborów (na podstawie prasy warszawskiej z lat 1795–1918), Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
• Karaś Halina, 2002, Gwary polskie na Kowieńszczyźnie, Wydawnictwo „Aušra”, Warszawa–Puńsk.
• Karaś Halina, 2007a, Rusycyzmy słownikowe w polszczyźnie ogólnej – historia i współczesność, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 25–43.
• Karaś Halina, 2007b, Z dziejów kontaktów językowych polsko-rosyjskich. Rusycyzmy w języku polskim, w: S. Dubisz, I. Stąpor, red., Wielojęzyczność. Kontakty słowiańskie w rozwoju kultur słowiańskich, Akademia Humanistyczna w Pułtusku, Pułtusk, s. 297–349.
• Karaś Halina, 2007c, Rosyjskie zapożyczenia formalnosemantyczne w „Uniwersalnym słowniku języka polskiego” pod redakcją Stanisława Dubisza, „Prace Filologiczne”, t. LIII, s. 279–289.
• Karaś Halina, 2017, Język polski pogranicza litewsko-łotewsko-białoruskiego w świetle frekwencji cech językowych, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Karłowicz Jan, 1882/1984, Podręcznik czystej polszczyzny dla Litwinów i Petersburszczan, w: J. Rieger, W. Werenicz, red., Studia nad polszczyzną kresową, t. III, Ossolineum, Wrocław, s. 33–81.
• Kempf Zdzisław, 1963, O rusycyzmach słowotwórczych typu beztalencie, pustosłowie, „Język Polski”, R. XLIII, s. 230–236.
• Kempf Zdzisław, 1977, Jak powstał polski wyraz oszołomić? Studium o funkcjach przedrostków *obъ- i *o-, „Język Polski”, R. LVII, s. 165–177.
• Kleszczowa Krystyna, 2011, Konstruowanie faktu historycznego. Rzecz o polskim ba na przestrzeni wieków, „Prace Filologiczne”, t. LX, s. 159–168.
• Kochman Stanisław, 1975, Polsko-rosyjskie stosunki językowe od XVI do XVIII wieku, Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Opole.
• Krasnowolski Antoni, 1901, Najpospolitsze błędy językowe zdarzające się w mowie i piśmie polskim, Drukarnia M. Arcta, Warszawa.
• Krawczyk Aleksandra, 2007, Zapożyczenia leksykalne w sytuacji wielojęzyczności. Ukrainizmy i rusycyzmy w gwarze wsi Maćkowiec na Podolu, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• Kremer Aleksander, 1870, Rusycyzmy albo moskwicyzmy upowszechnione na Podolu, „Rocznik ck. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Poczet III”, t. XVIII(XLI), s. 254–259.
• Krucka Barbara, 1992, Z zagadnień wpływu języka rosyjskiego na polskie słownictwo i konstrukcje gramatyczne, „Studia z F ilologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 21, „Zagadnienia Językoznawcze”, s. 25–36.
• Kryński Adam Antoni, 1920, Jak nie należy mówić i pisać po polsku, t. I–II, Druk Straszewiczów, Warszawa.
• Kupiszewski Władysław, 1990, Język „Dzienników” Stefana Żeromskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Warszawa–Kielce.
• Kurkowska Halina, 1977, Młody Żeromski a język rosyjski, w: Z. Goliński, red., Stefan Żeromski w pięćdziesiątą rocznicę śmierci. Studia i szkice, Czytelnik, Warszawa, s. 276–291.
• Kuroczycki Tadeusz, Rzepk a Wojciech Ryszard, 1977, Wpływ języka rosyjskiego na system gramatyczny polszczyzny XIX i początków XX wieku w świetle ówczesnych źródeł poprawnościowych, „Studia Rossica Posnaniensia”, t. IX, s. 135–161.
• Kuroczycki Tadeusz, Rzepk a Wojciech Ryszard, 1979, Zapożyczenia leksykalne z języka rosyjskiego we współczesnej polszczyźnie pisanej, „Studia Rossica Posnaniensia”, t. X, s. 107–115.
• Kurzowa Zofia, 1993, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.
• Kurzowa Zofia, 1997, O badaniach polsko-rosyjskich kontaktów językowych, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP”, nr 192, „Prace Językoznawcze”, t. IX, s. 139–146.
• Lewaszkiewicz Tadeusz, 2017, Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Łętowski Aleksander, 1915, Błędy nasze. Rzecz o czystości języka polskiego na Litwie, Nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego w W ilnie, Wilno.
• Łuczyński Edward, 1991, Udział języka rosyjskiego w tworzeniu polskiej terminologii morskiej, „Studia z F ilologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 27, s. 141–150.
• Marszałek Marek, 2006, Słownictwo wydawnictw książkowych drukowanych na radzieckiej Litwie. Opis dyferencjalny, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz.
• Marszałek Marek, 2010, Rusycyzmy leksykalne w potocznej odmianie współczesnej polszczyzny, https://repozytorium.ukw.edu.pl (dostęp: 15.05.2018).
• Masalska Irena, 1999, Kilka uwag o ukrainizmach i rusycyzmach słownikowych w języku powojennej inteligencji polskiej Lwowa, w: J. Rieger, red., Studia nad polszczyzną kresową, t. 9, Wydawnictwo Semper, Warszawa, s. 223–228.
• Masojć Irena, 1990, O wpływie składni rosyjskiej na współczesną polszczyznę wileńską (na materiale „Czerwonego Sztandaru”), „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 123–128.
• Masojć Irena, 2000, Regionalne cechy systemu gramatycznego polszczyzny kulturalnej na Wileńszczyźnie, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
• Mędelska Jolanta, 2001, Język polskiej prasy wileńskiej (1945–1979), t. III, cz. 1, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz.
• Mędelska Jolanta, 1993, Język polski na Litwie w dziewiątym dziesięcioleciu XX wieku, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Bydgoszcz.
• Mędelska Jolanta, 1999, Język „Prawdy Wileńskiej”. Północnokresowa polszczyzna kulturalna w początkach sowietyzacji Wilna i Wileńszczyzny, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w B ydgoszczy, Bydgoszcz.
• Mędelska Jolanta, 2004, Język polskiej prasy wileńskiej (1945–1979), t. III, cz. 2, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz.
• Milejkowska Halina, 1966, Kilka uwag o rusycyzmach w tzw. wiechu i w języku potocznym, „Poradnik Językowy”, z. 6, s. 256–260.
• Minikowska Teresa, 1980, Wyrazy ukraińskie w polszczyźnie literackiej XVI wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań–Toruń.
• Nagórko Alicja, 1992, Wpływy rosyjskie na język polskiej inteligencji wileńskiej, w: H. Kubiak, T. Paleczny, J. Rokicki, M. Wawrykiewicz, red., Mniejszości polskie i Polonia w ZSRR, Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 139–147.
• Ostaszewska Danuta, 1996a, Polszczyzna w radzieckich więzieniach, łagrach i na zesłaniu, w: I. Bajerowa, red., Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939–1945), Wydawnictwo Energeia, Warszawa, s. 328–336.
• Ostaszewska Danuta, 1996b, Wpływy rosyjskie i ukraińskie, w: I. Bajerowa, red., Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939–1945), Wydawnictwo Energeia, Warszawa, s. 271–281.
• Pacan Beata, 2000, Wpływ języka rosyjskiego i ukraińskiego na polszczyznę inteligencji lwowskiej pokolenia powojennego, w: E. Wolnicz-Pawłowska, W. Szulowska, red., Kontakty językowe polszczyzny na pograniczu wschodnim, Wydawnictwo Semper, Warszawa, s. 169–177.
• Pacuła Jarosław, 2018a, Polszczyzna w GUŁagu. Leksyka, Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej, Bielsko-Biała.
• Pacuła Jarosław, 2018b, Polszczyzna w GUŁagu. Słownik, Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej, Bielsko-Biała.
• Pihan-Kijasowa Alicja, 1992, Rusycyzmy leksykalne w pamiętniku Tomasza Zana „Z wygnania. Dziennik z lat 1824–1832”, „Studia Polonistyczne”, t. XX, s. 101–110.
• Pihan-Kijasowa Alicja, 1998, Pamiętniki polskich zesłańców jako przedmiot badań lingwistycznych, w: M. Borejszo, S. Mikołajczak, red., Viribus unitatis. Księga poświęcona Profesor Monice Gruchmanowej w 75-lecie urodzin, WiS, Poznań, s. 135–148.
• Pihan-Kijasowa Alicja, 2001, XIX-wieczne rusycyzmy leksykalne w słowniku i w tekście, w: Z. Cygal-Krupowa, red., Studia językoznawcze. Dar przyjaciół i uczniów dla Zofii Kurzowej, Wydawnictwo Universitas, Kraków, s. 231–250.
• Pihan-Kijasowa Alicja, 2002a, Z dziejów najstarszych wpływów języka rosyjskiego na polszczyznę, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 9(29), s. 131–145.
• Pihan-Kijasowa Alicja, 2002b, Лексикальные русизмы в польском языке в по- следнем десятилетии XX века, w: Славянская Культура в Современном Мире, Архангельск, s. 1–10.
• Pihan-Kijasowa Alicja, 2003, Leksykalne zapożyczenia rosyjskie w polszczyźnie ostatniego dziesięciolecia XX wieku, w: Slavjanskoe slovo v literature i jazyke, Archangel’sk, s. 115–124.
• Pihan-Kijasowa Alicja, 2005, Leksykalne zapożyczenia rosyjskie w najstarszych pamiętnikach polskich zesłańców, w: J. Migdał, red., Ad perpetuam rei memoriam. Profesorowi Wojciechowi Ryszardowi Rzepce z okazji 65. urodzin, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 313–325.
• Rieger Janusz, 2014, Słownictwo polszczyzny gwarowej na Brasławszczyźnie, Wydawnictwo Naukowe Sub Luoa, Warszawa.
• Rieger Janusz, Cechosz-Felczyk Iwona, Dzięgiel Ewa, 2002, Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku. Cz. 1, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa.
• Rieger Janusz, Masojć Irena, Rutkowska Krystyna, 2006, Słownictwo polszczyzny gwarowej na Litwie, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• Rytter Grażyna, 1992, Wschodniosłowiańskie zapożyczenia leksykalne w polszczyźnie XVII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Sarnowski Michał, 1991, Terminy pochodzenia rosyjskiego w języku polskim, „Slavica Wratislaviensia”, t. LXII, s. 61–70.
• Sarnowski Michał, 2003, Wyrazy pochodzenia rosyjskiego w najnowszych słownikach języka polskiego, w: B. Tichoniuk, A. Ksenicz, red., Literatury i języki wschodniosłowiańskie z perspektywy końca XX wieku, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 171–177.
• Sawaniewska-Mochowa Zofia, 1990, Poradnik Jana Karłowicza jako źródło poznania potocznej polszczyzny północnokresowej. Słownictwo, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Sławski Franciszek, 1955, O jednym z rusycyzmów wprowadzonych do języka literackiego przez Mickiewicza, „Język Polski”, R. XXXV, z. 5, s. 371–373. Smułkowa Elżbieta, red., 2009, Brasławszczyzna. Pamięć i współczesność, t. II: Słownictwo dwujęzycznych mieszkańców rejonu (Słownik brasławski), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Sokołowska Henryka, 2004, Wielojęzyczność a umiejętności komunikacyjne uczniów szkół polskich na Litwie, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa–Wilno.
• Szczerbowicz-Wieczór Ludomir, 1881, O skażeniu obecnem języka polskiego w prasie, Nakładem Izydora Wassermana księgarza, Płock.
• Szwed Julian, 1931, Mów poprawnie! Słownik błędów językowych, Wilno. Ślaski Bolesław, 1934, Rusycyzmy naszych marynarzy, Druk, Kępno.
• Tichomirowa Wiktoria, 2009, „W każdym znaku drzemie owo monstrum – stereotyp” (Rusycyzmy w polskim dyskursie łagrowym), „Przegląd Humanistyczny”, nr 2, s. 97–105.
• Walczak Bogdan, 1987, Morfosemantyzm i leksykalizm w etymologii a zapożyczenia wyrazowe, w: M. Preyzner, red., Język. Teoria. Dydaktyka, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Kielcach, Kielce, s. 231–242.
• Walczak Bogdan, 1989, Objaśnienia etymologiczne w powojennych słownikach polskich, w: Z. Saloni, red., Studia z polskiej leksykografii współczesnej III, Dział Wydawnictw Filii Uniwersytetu Warszawskiego, Białystok, s. 73–98.
• Walczak Bogdan, 1992, Polskie sobór – owoc pogranicza kulturowego, w: K. Handke, red., Słowiańskie pogranicza językowe, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa, s. 185–191.
• Walczak Bogdan, 1999, Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia badań, w: B. Nowowiejski, red., Polszczyzna północno-wschodnia, cz. II, Wydawnictwo Uniwersytetu w B iałymstoku, Białystok, s. 96–107.
• Walicki Aleksander, 1886, Błędy nasze w mowie i piśmie ku szkodzie języka polskiego popełniane oraz prowincyonalizmy, wyd. III, Nakładem Gebethnera i Wolffa, Kraków–Warszawa.
• Warchoł Stefan, Buczyński Mieczysław, 1963, W sprawie wyrazu chałtura, „Język Polski”, R. XLIII, s. 274–277.
• Wieczorkiewicz Bronisław, 1965, Z badań nad gwarą warszawską XIX wieku, „Prace Filologiczne”, t. XVIII, cz. 4, s. 351–371.
• Wieczorkiewicz Bronisław, 1966, Słownik gwary warszawskiej XIX wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Witaszek-Samborska Małgorzata, 1992, Wyrazy pochodzenia obcego we współczesnej polszczyźnie, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
• Witaszek-Samborska Małgorzata, 1993, Zapożyczenia z różnych języków we współczesnej polszczyźnie, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
• Witkowski Wiesław, 1957, Rusycyzmy we współczesnym języku polskim, „Język Rosyjski”, nr 2, s. 73–77.
• Wróblewski Jan Tadeusz, 1926, 2000 błędów językowych, barbaryzmów, dziwolągów i nowotworów, ze wszystkich dzielnic Polski zebranych, wraz ze słowniczkiem, jako też wzorki stylu urzędowego, Dom Książki Polskiej, Warszawa.
• Zaluza Beata, 2006, Język felietonów społeczno-obyczajowych wileńskiego „Słowa”, maszynopis rozprawy doktorskiej, Instytut Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Zawiliński Roman, 1922, Dykcjonarz polski, Nakładem Księgarni S.A. Krzyżanowskiego, Kraków.