Poglądy Klementyny z Tańskich Hoffmanowej 1798–1845 w refleksji uczennic. Zarys zagadnienia

• Authors: Stankiewicz-Kopeć Monika

Title variants

EN

The Ideas of Klementyna Nee Tańska Hoffmanowa (1798–1845) in the Reflection of Her Students. An Outline

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Klementyna Hoffmanowa z domu Tańska (1798–1845) przez pięć lat (1826–1831 r.) pracowała jako nauczycielka „nauki moralnej” w Instytucie Rządowym Wychowania Płci Żeńskiej (Instytucie Guwernantek) oraz na związanej z nim Pensji Wzorowej. Do grona jej uczennic należała m.in. Seweryna Duchińska z domu Żochowska, 1°v. Pruszakowa (1816–1905). Pruszakowa – poetka, publicystka, tłumaczka – wydawała pismo „Rozrywki dla Młodocianego Wieku”, gdzie zamieściła kilkudziesięciostronicowy życiorys Hoffmanowej (1856, t. 1–2). Wśród uczennic Tańskiej znalazła się również Teodozja Papi z domu Gałęzowska (1810–1887). Kilkanaście lat po jej śmierci na bazie wspomnień Teodozji jej córka, pisarka Jadwiga Papi (1843–1906) poświęciła Tańskiej jeden z rozdziałów powieści Klementyna. Powieść dla dorastających panien osnuta na tle życia Klementyny z Tańskich Hoffmanowej (1905). Jednak szczególna rola przypadła najbardziej znanej z uczennic Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, wspomnianej Narcyzie Żmichowskiej (1819–1876), autorce kontrowersyjnego eseju Słowo przedwstępne do dzieł dydaktycznych Pani Hoffmanowej (1876). Pozostawione przez uczennice Klementyny z Tańskich Hoffmanowej opinie i refleksje mają rozmaity charakter. Są wśród nich tzw. „ego-dokumenty”, m.in. życiorysy/biografie (Pruszakowa), ale także artykuły, opracowania krytyczno-literackie (Żmichowska) oraz formy powieściowe (Papi).

EN

Klementyna Hoffmanowa nee Tańska (1798–1845), worked as a teacher of “Moral Teaching” for five years (1826–1831). She was employed at the Government Institute of Female Education (Institute for Governesses) and the associated Model School for Girls. Her students included Seweryna Duchińska nee Żochowska 1 v Pruszakowa. (1816–1905). Pruszakowa – poet, journalist and translator edited the Rozrywki dla Młodocianego Wieku [Entertainment for the Young Age] magazine, where she published a few dozen page long biography of Hoffmanowa (1856, 1–2). Another student of Tańska was Teodozja Papi nee Gałęzowska (1810–1887). Several years after her death, based on the memories of her mother, Teodozja’s daughter Jadwiga Papi (1843–1906) devoted one of the chapters of her novel Klementyna. Powieść dla dorastających panien osnuta na tle życia Klementyny z Tańskich Hoffmanowej [Klementyna. A Novel for Adolescent Girls Based on the Life of Klementyna Hoffmanowa nee Tańska] (1905). However, a special role was played by the most famous student of Klementyna Tańska, namely, Narcyza Żmichow­ska (1819–1876), author of a controversial essay “Słowo przedwstępne do dzieł dydaktycznych Pani Hoffmanowej” [“Preliminary Commentary to the Work of Teaching of Mrs. Hoffmanowa”] (1876). Opinions and reflections left by students of Klementyna Tańska-Hoffmanowa are varied. They include so-called “ego-documents”, such as bio­graphies (Pruszakowa), but also articles, critical-literary essays (Żmichow­ska) and novels (Papi).

Keywords

PL

Klementyna z Tańskich Hoffmanowa; Narcyza Żmichowska; kobiety; edukacja; program wychowania kobiet polskich; wiek XIX

EN

Klementyna Hoffmanowa nee Tańska; Narcyza Żmichowska;; women; education; education program of Polish women; nineteenth century

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Studia Paedagogica Ignatiana
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 3
• Pages: 99-121

Dates

online

2012-12-23

Contributors

author

Stankiewicz-Kopeć Monika

• Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Filozoficzny, Instytut Kulturoznawstwa Katedra Dziedzictwa Kulturowego Polski

References

• Bogucka M., Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2005.
• Borkowska G., Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1996.
• Chmielowski P., Klementyna z Tańskich Hofmanowa. Zarys biograficzno-pedagogiczny przez Piotra Chmielowskiego, K. Grendyszyński, Petersburg 1898.
• Ciechanowska Z., Hoffmanowa z Tańskich Klementyna (1798–1845), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Polska Akademia Nauk i Polska Akademia Umiejętności, 1961.
• Dąbrowska J. E., Klementyna. Rzecz o Klementynie z Tańskich Hoffmanowej, Trans Humana, Białystok 2008.
• Dąbrowska J.E., Początki szkolnictwa żeńskiego – Instytut Guwernantek, w: Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX wieku, red. K. Jakubiak, T. Maliszewski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2010.
• Hoffmanowa z Tańskich K., O powinnościach kobiet, w: Dzieła, red. N. Żmichowska, t. 9, Nakład: Spółka Wydawnicza Księgarzy, Warszawa 1876.
• Hoffmanowa z Tańskich K., Pamiątka po dobrej matce czyli ostatnie jej rady dla córki, Drukiem i nakładem Wilhelma Bogumiła Korna, Wrocław 1833.
• Hoffmanowa z Tańskich K., Pamiętniki Klementyny z Tańskich Hoffmanowey, w: Pisma pośmiertne Klementyny z Tańskich Hoffmanowey, Berlin 1849, t. 1.
• Hulewicz J., Sprawa wyższego wykształcenia kobiet w Polsce w wieku XIX, nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków1939.
• Ilnicka M., M. Narcyza Żmichowska, „Bluszcz” 1877, nr 4-16.
• Kotowa I., Pierwsze dzieło Klementyny Tańskiej, „Pamiętnik Literacki” 1925/1926, R. 22/23.
• Nitowski J., Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, „Przegląd Pedagogiczny” 1898, nr 23.
• Papi J., Klementyna. Powieść dla dorastających panien osnuta na tle życia Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, Warszawa-Kraków 1905.
• Pług A., Z powodu setnej rocznicy urodzin Hoffmanowej, „Kurier Warszawski” 1898, nr 324.
• [Pruszakowa S. Duchińska], Rozrywki dla młodocianego wieku: dzieło zbiorowe w tomach 5 obejmujące powieści, podróże, literaturę i rozmaitości, Warszawa 1956, t. 1-2.
• Regulament pensyj i szkół płci żeńskiej z dn. 9 III 1810, w: Źródła do dziejów wychowania i szkolnictwa w Polsce z doby Izby Edukacji Publicznej 1807–1812, zebr. Z. Kukulski, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Lublinie, Lublin 1931.
• Romankówna M., Sprawa Entuzjastek, „Pamiętnik Literacki” (48) 1957, z. 27.
• Romankówna, Narcyza Żmichowska (Gabriella), Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie, Kraków 1970.
• Szczegółowa instrukcja względem sposobu dawania nauk po pensjach i szkołach wyższych płci żeńskiej, Warszawa 1826.
• Szulakiewicz W., Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych, „Przegląd Badań Edukacyjnych” 2013, nr 16.
• Urządzenie Instytutu Rządowego Wychowania Płci Żeńskiej (22 listopada 1826), w: Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego. Wydział Oświecenia, Warszawa 1868, t. V.
• Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego o Królestwa Polskiego (1807–1831), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2002.
• Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. A. Żarnowska i A. Szwarc, cz. 2, Instytut Historyczny UW, Warszawa 1995.
• Woźniakiewicz-Dziadosz M., Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin – Polonia, vol. XX/XXI, sectio FF, 2002/2003 (UMCS LUBLIN).
• Żmichowska N., Słowo przedwstępne do dzieł dydaktycznych pani Hofmanowej, w: Dzieła Klementyny z Tańskich Hofmanowej, t. 8, Spółka Wydawnicza Księgarzy, Warszawa 1876.

Identifiers

ISSN

2450-5366

DOI

10.12775/SPI.2016.3.005