Proces legislacyjny na sejmach w czasach Jana III Sobieskiego (1674–1696)

• Authors: Kołodziej Robert

Title variants

EN

The Legislative Process at the Sejms during the Reign of Jan III Sobieski (1674–96)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

Out of a total of 12 Sejms which assembled during the reign of Jan III Sobieski (1674–96), half passed constitutions (laws). At that time the legislative initiative belonged predominantly to the monarch and the nobility (via sejmiks instructions), although other persons could also present projects of constitutions in the form of supplications. The king’s programme proposed in pre-Sejm documents was rather sparse, with Jan III attempting to avoid controversial points, which he promoted unofficially through the intermediary of the sejmiks, at which his adherents guarded the interests of the royal court. The distinctive feature of parliamentary work carried out during this period was a transference of the burden of the debate on the creation of law to the time of the conclusions (debates held by joint estates), which instead of the statutory five days lasted for as much as over ten weeks or more. For this reason participants in the debate included also senators and the king. The characteristic aspect of the debates as such was their extremely low efficacy – the outcome of the fact that particular constitutions had to be accepted by all persons attending the Sejm sessions and the increasingly frequent blocking of debates by members of particular political camps since absolute unanimity also as regards procedural issues remained binding. In 1679 the opposition managed to introduce an obligatory oath to be sworn by the marshal of the Sejm (speaker of the house) and constitution legislators (who edited the final texts of constitutions) – this was to limit the king’s influence in the Chamber of Deputies. The new regulation, however, did not produce actual benefits, and the scale of deceptions committed in the course of post-Sejm sessions held by the constitution deputation was much larger than in previous years. The last years of the reign of Jan III brought a progressive obstruction of Sejm debates, and in the 1690s resulted in the paralysis of this institution.

Keywords

EN

Jan III Sobieski; Sejm; sejmiks; deputies’ marshal (Sejm marshal); legislative initiatives; constitutions; Commonwealth of Two Nations

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2021
• Issue: 6(167)
• Pages: 141–169

Contributors

author

Kołodziej Robert

• Dr hab. Robert Kołodziej, prof. UWr University of Wrocław, Faculty of Historical and Pedagogical Sciences, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-3900-6667

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (The Central Archives of Historical Records in Warsaw):
• Archiwum Publiczne Potockich (The Potocki Family Public Archive): 47 vol. 1, 163a, vol. 6, 7, 315, 324;
• Archiwum Radziwiłłów (The Radziwiłł Archive), section II: 1673, 1628, 1629; section VI: II-51.
• Archiwum Państwowe w Gdańsku (State Archives in Gdańsk), Recesy Stanów Zachodniopruskich (West Prussian Records): 300/29, 191.
• Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie (Princes Czartoryski Library in Cracow): 176, 178, 181, 423, 827, 2076, 2752, 3487.
• Biblioteka Narodowa w Warszawie (National Library of Poland):
• Biblioteka Ordynacji Zamoyskich (The Zamoyski Library): 935, 1176, 1196.
• Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie (Scientific Library of the PAAS and the PAS in Cracow): 712, 366, 8328, 8319.
• Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (The Ossoliński National Institute Library) in Wrocław: 247.
• Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz Berlin (Prussian Secret State Archives): I HA, Rep. 9, 27. m.2.
• Muzeum Narodowe w Krakowie (National Museum in Cracow): 169, vol. 5, vol. 7.
• Rossiyskaya Natsional’naya Biblioteka in St. Petersburg (National Library of Russia in St. Peterburg): fond 957: Pol.F.IV, no. 276; fond 971: 311, no. 20.
• Vilniaus universiteto biblioteka (Vilnius University Library): F. 7-27, 31/14483.
• Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lublinie (H. Łopaciński Public Library in Lublin): 728.
• Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1668–1675, eds M. Zwierzykowski, R. Kołodziej, A. Kamieński (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, 2018).
• Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1676–1695, eds M. Zwierzykowski, R. Kołodziej, A. Kamieński (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, 2018).
• Akta sejmikowe województwa krakowskiego, vol. 4, ed. A. Przyboś (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław, 1963).
• Diariusz sejmu koronacyjnego Jana III Sobieskiego w 1676 r., ed. J. Stolicki (Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, Kraków, 2019).
• Dzieje Ziemi Kujawskiej oraz Akta historyczne do nich służące, vol. 3, ed. A. Pawiński (Księgarnia Gebethnera i Wolffa, Warszawa, 1888).
• Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce, vol. 1, ed. E. Rykaczewski (Księgarnia B. Behra, E. Bock, Berlin–Poznań, 1864).
• Volumina Constitutionum, vol. 2, part 1, eds S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2005).
• Volumina Constitutionum, vol. 2, part 2, ed. S. Grodziski (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2008).
• Volumina Constitutionum, vol. 3, part 1, eds S. Grodziski, M. Kwiecień, A. Karabowicz (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2010).
• Volumina Constitutionum, vol. 3, part 2, eds S. Grodziski, M. Kwiecień, A. Karabowicz (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2013).
• Volumina Legum, vol. 5, ed. J. Ohryzko (Petersburg, 1860).
• Augustyniak U., Wazowie i królowie rodacy (Semper, Warszawa, 1999).
• Czapliński W., ‘Uchwalanie ustaw sejmowych za panowania Władysława IV’, in S. Ochmann (ed.), Uchwalanie konstytucji na sejmach w XVI–XVIII w. (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1979).
• Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy w czasach Władysława IV (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1992).
• Forst de Battaglia O., Jan Sobieski, król Polski (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1983).
• Frost R.I., ‘The Ethiopian and the Elephant? Queen Louise Marie Gonzaga and Queenship in an Elective Monarchy, 1645–1667’, Slavonic and East European Review, vol. 91, no. 4 (2013).
• Helcel A., O dwukrotnym zamęściu księżniczki Ludwiki Karoliny Radziwiłłównej i wynikłych stąd w Polsce zamieszkach. Przyczynek do dziejów panowania Jana III (Kraków, 1857).
• Hołdys S., Praktyka parlamentarna za panowania Władysława IV Wazy (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1991).
• Kaczorowski W., ‘Udział króla w stanowieniu prawa na sejmach Rzeczypospolitej od końca XV w. do pierwszej połowy XVII w. (w 500 rocznicę uchwalenia konstytucji Nihil novi)’, in P. Sadowski, A. Szymański (eds), Historia prawa w służbie sprawiedliwości (Wydawnictwo Świętego Krzyża, Opole, 2006).
• Kamieński A., ‘Kto zerwał sejm warszawski w 1681 roku?’, Czasy Nowożytne, no. 30 (2017).
• Kołodziej R., ‘Elekcje marszałków poselskich w czasach panowania Jana III Sobieskiego (1676–1695)’, in J. Maroń, R. Kołodziej (eds), Ustrój – polityka – kultura. Studia ofiarowane Profesor Stefanii Ochmann-Staniszewskiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2011).
• Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego (Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 2014).
• Kołodziej R., Pierwszy sejm z 1637 roku (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2003).
• Kołodziej R., ‘Prawo do protestu w praktyce sejmowej i sejmikowej w czasach Jana III Sobieskiego’, Biblioteka Epoki Nowożytnej, vol. 4, no. 1 (2016).
• Kołodziej R., ‘Przedsejmowe legacje królewskie w propagandzie wojennej Jana III Sobieskiego’, in A. Kalinowska, A. Perłakowski, D. Rolnik, F. Wolański (eds), Między obowiązkami, przywilejami a prawem Rzeczypospolitej XVI–XVIII w. Społeczeństwo w obronie państwa polsko-litewskiego (Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Warszawa, 2018).
• Kołodziej R., Zwierzykowski M., Bibliografia parlamentaryzmu Rzeczypospolitej szlacheckiej (Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 2012).
• Komaszyński M., Maria Kazimiera d’Arquien Sobieska królowa Polski 1641–1716 (Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1984).
• Kriegseisen W., Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 r.). Geneza i kryzys władzy ustawodawczej (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1995).
• Krupa J., ‘Rady senatu za Jana III Sobieskiego (1674–1696)’, Studia Historyczne, vol. 35, no. 3 (1992).
• Kutrzeba S., Sejm walny dawnej Rzeczypospolitej Polskiej (Polska Składnica Pomocy Szkolnych, Warszawa, 1923).
• Lewandowska-Malec I., ‘Rola instrukcji sejmikowych w procedurze ustawodawczej sejmów walnych w latach 1587–1632 (na przykładzie koronnych województw górnych)’, in M. Małecki (ed.), Świat, Europa, Mała Ojczyzna. Studia ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Grodziskiemu w 80-lecie urodzin (Wyższa Szkoła Administracji w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała, 2009).
• Lewandowska-Malec I., ‘Rola legacji i propozycji królewskiej w procedurze ustawodawczej na sejmach walnych koronnych za panowania Zygmunta III Wazy’, in W. Uruszczak, D. Malec (eds), Krakowskie studia z historii państwa i prawa, vol. 2 (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2008).
• Lewandowska-Malec I., Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy (1587–1632) (Księgarnia Akademicka, Kraków, 2009).
• Matwijowski K., Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego (Ossolineum, Wrocław, 1976).
• Matwijowski K., Sejm grodzieński 1678–1679 (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1985).
• Matwijowski K., ‘Uchwalanie konstytucji w pierwszych latach panowania Jana III Sobieskiego’, in S. Ochmann (ed.), Uchwalanie konstytucji na sejmach w XVI–XVIII w. (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1979).
• Michalski J. (ed.), Historia sejmu polskiego, vol. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1984).
• Naworski Z., Sejmik generalny Prus Królewskich 1569–1772. Organizacja i funkcjonowanie na tle systemu zgromadzeń stanowych prowincji (Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, 1992).
• Ochmann S., Sejm koronacyjny Jana Kazimierza w 1649 roku (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1985).
• Ochmann S. (ed.), Uchwalanie konstytucji na sejmach w XVI–XVIII w. (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1979).
• Ochmann S., ‘Uchwalanie konstytucji w czasach Jana Kazimierza’, in S. Ochmann (ed.), Uchwalanie konstytucji na sejmach w XVI–XVIII w. (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1979).
• Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, vols 1–2 (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2000).
• Olszewski H., Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii. Prawo – praktyka – teoria – programy (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań, 1966).
• Opaliński E., Sejm srebrnego wieku 1587–1652 (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2001).
• Pietrzak J., ‘Uchwalanie ustaw w latach 1605–1623’, in S. Ochmann (ed.), Uchwalanie konstytucji na sejmach w XVI–XVIII w. (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1979).
• Piwarski K., Między Francją a Austrią. Z dziejów polityki Jana III Sobieskiego w latach 1687–1690 (Polska Akademia Umiejętności, Kraków, 1933).
• Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763 (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2002).
• Rybarski R., Skarb i pieniądz za Jana Kazimierza, Michała Korybuta i Jana II (Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim, 2015).
• Seredyka J., ‘Sposoby uchwalania ustaw na sejmach w ostatnich latach panowania Zygmunta III (1626–1632)’, in S. Ochmann (ed.), Uchwalanie konstytucji na sejmach w XVI–XVIII w. (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1979).
• Skrzypietz A., Królewscy synowie – Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 2011).
• Tarnowski S., ‘Tajemnica roku 1688’, Roczniki Zarządu Akademii Umiejętności (Kraków, 1883).
• Uruszczak W., Sejm walny koronny w latach 1506–1540 (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1980).
• Wimmer J., Wiedeń 1683. Dzieje kampanii i bitwy (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1983).
• Wójcik Z., Jan Sobieski 1629–1696 (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1994).

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2021.77