Rok 1934 w ZSRR: NKWD, lex Kirov i początek wielkiego terroru.

• Authors: Adam Lityński

Title variants

EN

1934 in the USSR: the NKVD, lex Kirov and beginning of great terror.

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

80 lat temu, w 1934 roku, miały miejsce ważne wydarzenia w ZSRR. Najpierw zreorganizowano osławioną [= straszną, potworną] policję polityczną. W 1934 r. utworzono scentralizowane Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (NKWD = Narodnyj Komisariat Wnutriennych Dieł) dla całego ZSRR. W jego struktury włączono wspomnianą policję bezpieczeństwa. Zmienił się szef NKWD: zmarł Wiaczesław Mienżyński, szefem został Henryk Jagoda. W styczniu 1934 r. na zjeździe partii komunistycznej, podczas wyborów do Komitetu Centralnego, Siergiej Kirow – szef partii komunistycznej w Leningradzie – uzyskał znacznie lepszy wynik aniżeli Stalin. Wyniki wyborów sfałszowano na korzyść Stalina. 1 grudnia 1934 r. Kirow został zastrzelony w swoim gabinecie przez młodego człowieka, który zdumiewająco nie zatrzymywany przez ochronę, wszedł tam z bronią. Należy się domyślać, że kryje się za tym rozkaz Stalina i ręka NKWD. Przypomina to hitlerowską prowokację podpalenia Reichstagu w 1933 r. Stalin jednoosobowo [sam] natychmiast napisał krótką ustawę [dekret, akt prawny], potocznie zwaną później lex Kirov. Ustawa [dekret] ta likwidowała wszystkie gwarancje procesowe oskarżonych w sprawach politycznych. Na tej podstawie – na rozkaz Stalina – NKWD przystąpiła do realizacji wielkiego terroru. Wielki terror trwa do około 1938 r. Nowością w porównaniu do poprzedniego okresu terroru było to, że był skierowany także [między innymi] przeciwko wybitnym działaczom partii komunistycznej. Skazywano ich na śmierć w sfingowanych procesach politycznych. Liczba ofiar wielkiego terroru bliżej jest nieznana, ale sięga wielu milionów osób.

EN

80 years ago, in 1934, in USSR very important events were taking place. At first the horrible political police was reorganized. In 1934 the Ministry of Home Affairs was centralized and NKVD created. The political police was incorporated in its structures. The President of NKVD was changed; Wiaczesław Mienżyński died and was replaced by Henryk Jagoda. In January 1934, at the Congress of the Communist Party, during the elections for the Central Committee, Siergiej Kirov- the President of the Communist Party in Leningrad- got a better result than Stalin. The elections were rigged to Stalin’s benefit. On 01-12-1934 Kirov was shot to death in his office, by a young man who walked into the room without being stopped by the security. It should be assumed that Stalin’s order and NKVD’s hand were behind it. Immediately Stalin wrote himself a Legal Decree, later on, called „lex Kirov”. This decree got rid of the procedural guarantees of those who were politically accused. Based on that – by Stalin’s order- NKVD started the implementation of the Great Terror. The novelty in comparison to the previous period of terror was that the Great Terror was also directed against prominent Party members. They were sentenced to death in rigged political trials. The number of Great Terror victims is unknown but it is definitely several billion of people.

Keywords

PL

Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich; tak zwana lex Kirov; wielki terror

EN

The Union Of Soviet Socialist Republics; so called lex Kirov; the Great Terror

• Publisher: Wyższa Szkoła Humanitas
• Journal: Roczniki Administracji i Prawa
• Year: 2013
• Volume: 13
• Pages: 41-63

Contributors

author

Adam Lityński

• Wyższa Szkoła Humanitas

References

• Andrew C., Gordijewski O., KGB, tłum. R. Brzeski, Warszawa 1997.
• Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, tłum. D. Grinberg i M. Szawiel, t. 1-2. Warszawa 1989.
• Bazylow L., Wieczorkiewicz P., Historia Rosji, Wrocław – Warszawa –Kraków 2005.
• Bryk A., Budowa ustroju totalitarnego w Związku Sowieckim, [w:] Regnare – gubernare – administrare. Prawo i władza na przestrzeni wieków, red. S. Grodziski i A. Dziadzio, Kraków 2012
• Chruszczow N.S., O kulcie jednostki i jego następstwach. Referat I sekretarza KC KPZR tow. N.S. Chruszczowa na XX Zjeździe KPZR 25 lutego 1956 (w języku rosyjskim: О культе личности и его последствиях. Доклад Первого секретаря ЦК КПССН. С. Хрущева XX Съезду Партии, Известия ЦК КПСС 1989, Nr 3, s. 128-170).
• Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, tłum. zespół. Wstęp do polskiego wydania K. Kersten, Warszawa 1999.
• Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944-1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warszawa 2010.
• Dzierżyński F., Pisma wybrane, Warszawa 1951.
• Getty J.A., Naumow O.W., Jeżow – żelazna pięść Stalina, tłum. G. Waluga, J. Złotnicki, Warszawa 2008.
• Criminal Law Protection of socialist Property in the USSR. Edited by D.D. Barry, G. Ginsburgs and P.B. Maggs. Part I: The Citizen and the State in Contemporary Soviet Law, Leyden 1977.
• Lewickyj B., Terror i rewolucja, tłum. z niem. A. Palicki, Wrocław 1990.
• Leksykon. Rosja (pod red. W. Sienkiewicza), Warszawa 2001.
• Lityński A., Administrowanie pracą przymusową w Rosji radzieckiej i ZSRR, [w:] Aktualne zagadnienia prawa pracy i polityki socjalnej (zbiór studiów), t. 1, red. B.M. Ćwiertniak, Sosnowiec 2012.
• Lityński A., Kartka z dziejów administracji spraw wewnętrznych RSFRR: na drodze do dekretu z 6 lutego 1922 r. „Studia Iuridica Toruniensia”, t. XI, Toruń 2012.
• Lityński A., Ludobójstwo: operacja polska NKWD (1937-1938). Uchwała Biura Politycznego KC WKP(b) oraz rozkazy szefa NKWD ZSRR [Księga jubileuszowa Profesora Mariana Klementowskiego, UMCS, w druku].
• Lityński A., Prawo Rosji i ZSRR 1917-1991, czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa (bolszewików). Krótki kurs. Wyd. 2, Warszawa 2012.
• Lityński A., Utworzenie naczelnego organu administracji państwowej RSFRR – Rady Komisarzy Ludowych. „Gdańskie Studia Prawnicze”, t. XXVII: W kręgu historii doktryn politycznych i prawnych oraz konstytucjonalizmu. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Sylwestrzaka, red. D. Szpoper, Gdańsk 2012.
• Mienszagin W., Wyszynska Z., Radzieckie prawo karne, Warszawa 1953.
• Polmar N., Allen T.B., Księga szpiegów. Encyklopedia, Warszawa 2000.
• Przebinda G., Smaga J., Kto jest kim w Rosji po 1917 roku. Leksykon, Kraków 2000.
• Riasanovsky N.V., Steinberg M.D., Historia Rosji, tłum. A. Bernarczyk, T. Tesznar, Kraków 2009.
• Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937-1938. Dokumenty z centrali, red. i wstęp T. Sommer, Warszawa 2010.
• SERIA WYDAWNICZA: Polska i Ukraina w latach trzydziestych-czterdziestych XX wieku. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych, t. 8: Wielki terror: operacja polska 1937-1938. Część 1-2, Warszawa – Kijów 2010.
• Sommer T., „Operacja polska”, czyli ludobójstwo Polaków dokonane przez Związek Sowiecki w latach 1937-1938, [w:] Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Radzieckim w latach 1937-1938. Dokumenty z centrali, red. i wstęp T. Sommer, Warszawa 2010.
• Stalin J., Zagadnienia leninizmu, Wydawnictwo Literatury w Językach Obcych, Moskwa 1940.
• Stalin J., Dzieła, t. 11, Warszawa 1951.
• Sudopłatow P., Wspomnienia niewygodnego świadka, tłum. J. Markowski, Warszawa 1999.
• A. Sylwestrzak, Konstytucja RFSRR z 10 VII 1918 roku. „Państwo i Prawo” [PiP] 1988.
• Szreffel M., Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych w latach 1917-1934, [w:] Pro memooria. Księga dla uczczenia pamięci Profesor Krystyny Kamińskiej, red. A. Gaca, Toruń 2013.
• Trocki L., Moje życie. Próba autobiografii, autoryzowany przekł. J. Barski, S. Łukomski, Warszawa 1930.
• Wieczorkiewicz P., Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Warszawa 2001.
• Wieczorkiewicz p., Uwagi o działalności sowieckiego aparatu sprawiedliwości i systemu śledczego w dobie wielkiej czystki, [w:] Departament X MBP – wzorce, struktury, działanie, pod red. K. Rokickiego, Warszawa 2007.
• Wilk M., Gruzin na Kremlu. Biografia Stalina, Łódź 1995.
• Witkowicz A., Wokół terroru białego i czerwonego 1917-1923, Warszawa 2008.
• Z dziejów terroru w państwie radzieckim 1917-1953. Wybór źródeł. Wstęp, tłumaczenie, opracowanie J. Wojtkowiak, Poznań 2012.
• История советской конституции (в документах) 1917–1956, Государственное издательство юридической литературы, Москва 1957.
• История советской конституции. Сборник документов. 1917-1957. Издательство Академии Наук СССР, Москва 1957.
• Иcтoрия зaкoнoдaтeльcтвa CCCP и PCФCP пo угoлoвнoму прoцeccу и oргaнизaции cудa и прoкурaтуры 1917-1954 гг. Cбoрник дoкумeнтoв. Пoд рeдaкциeй C.A. Гoлунcкoгo. Государст- венное издательство юридической литературы. Москва 1955.
• Смирнов B.T., Шаргородский М.Д., [w:] Сорок лет советского права 1917–1957, Ленинград 1957.
• Уголовный кодекс РСФСР, официальный текст с изменениями на 1 января 1952 г., Москва 1952.
• Чистяков О.И., Конституция РСФСР 1918 года. Издательство Московского Университета [Москва] 1984.
• Энциклопедия государства и права, (ред.) П. Стучка, Издательство Комму-нистической Академии, t. 2, Москва 1930, s. 810, hasło Наркомвнудел (Нaрoдный Koмиссaриaт Внутренних Дел).