Wybrane doświadczenia Ziem Zachodnich w świetle narracji biograficznych osób wysiedlonych w akcji „Wisła” w 1947 r.

• Authors: Kosiek Tomasz

Title variants

EN

Selected experiences from the Poland's Recovered Territories in light of biographical narrations of persons forcibly resettled as part of the 1947 “Operation Vistula”

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor w tekście przygotowanym w oparciu o materiały uzyskane metodą tak zwanej historii mówionej przedstawia wybrane wątki doświadczeń biograficznych osób wysiedlonych w akcji „Wisła" w 1947 r. Jego rozmówcy, urodzeni na obszarach Bieszczadów i Pogórza Przemyskiego, czyli dzisiejszej Polski południowo-wschodniej, wskutek decyzji politycznych zostali wysiedleni na tereny dzisiejszego Pomorza. Przymusowo wyrwani z lokalnych społeczności, trafili do Białego Boru i okolicznych miejscowości. Autor, sięgając do bezpośrednich cytatów z wypowiedzi jego rozmówców, prezentuje ułamki wspomnień wysiedlonych. Wśród relacji pojawiają się motywy związane z podróżą w nieznane na Ziemie Zachodnie, jak również pamięć nowych domów, do których osiedlano ludność ukraińską i łemkowską. W tekście autor obszernie przybliża czytelnikowi także utrwalony w pamięci obraz nowych sąsiadów, którzy wraz z wysiedlonymi zaczęli tworzyć nowe wspólnoty lokalne na Ziemiach Zachodnich.

EN

In the text drawn up using the ‘oral history’ method, the Author presents selected components of biographic experiences of persons forcibly resettled during the course of "Operation Vistula" in 1947. The interviewees, born in the areas of the mountains of Bieszczady and the foothills of Przemyśl, corresponding to today's south-eastern Poland, due to political decisions, were forcibly relocated to the area of present-day Pomerania. Forcibly removed from the local communities, they were moved to Biały Bór and the surrounding area. The author, frequently quoting his interviewees directly, shows selected fragments of experiences of those forcibly relocated. Among the discussed topics are memories of the trip to the unknown Recovered Territories, as well as the memory of new homes, where the Ukrainian and Lemko people were settled. In the work, the author broadly acquaints the reader with the memory of new neighbours, who, together with those resettled, began to create new local communities in the Recovered Territories.

Keywords

PL

Ukraińcy; wysiedlenie; Biały Bór; pamięć; historia mówiona; oral history

EN

Ukrainians; forced resettlement; Biały Bór; memory; oral history

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2017
• Issue: 2(3)
• Pages: 53-73

Contributors

author

Kosiek Tomasz

• Instytut Historii, Wydział Socjologiczno-Historyczny, Uniwersytet Rzeszowski

References

• Angrosino M., 2010, Badania etnograficzne i obserwacyjne, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
• Ardener E., 1992, Tożsamość i utożsamianie [w:] Sytuacja mniejszościowa i tożsamość, red. Z. Mach, A. Paluch, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Barth F., 2006, Grupy i granice etniczne: społeczna organizacja różnic kulturowych [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. M. Kempny, E. Nowicka-Rusek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bendyk E., 2017, Dlaczego rząd nie chce uczcić rocznicy akcji „Wisła"? To podłość, http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1697030,1,dlaczego-rzad-nie-chce-uczcicrocznicy-akcji-wisla-to-podlosc.read (dostęp: 10.03.2017).
• Benedyktowicz Z., 2000, Portrety obcego. Od stereotypu do symbolu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Brubaker R., Feischmidt M., Fox J., Grancea L., 2006, Nationalist Politics and Everyday Ethnicity in a Transylvanian Town, Princeton University Press, Princeton.
• Burszta J., 1967, Kategorie ludności i ich typ kulturowy [w:] Przemiany społeczne na Ziemiach Zachodnich, red. W. Markiewicz, P. Rybicki, Instytut Zachodni, Poznań.
• Doliński W., 2012, Nowe ślady, stare drogi. Europa w pamiętnikach Polaków, Nomos, Kraków.
• Drozd R., Tyma P., 2017, 1947–2017. 70 lat po Akcji „Wisła”. Mity, Związek Ukraińców w Polsce, Warszawa.
• Filip M., 2012, Od Kaszubów do Niemców. Tożsamość Słowińców z perspektywy antropologii historii, „Poznańskie Studia Etnologiczne” nr 13.
• Filip M., 2014, „Wędrujące" Kaszuby. Ujęcie antropologiczne, „Rocznik Antropologii Historii” R. 4, nr 2(7).
• Filipkowski P., 2007, Historia mówiona i wojna [w:] Wojna. Doświadczenie i zapis – nowe źródła, problemy, metody badawcze, red. S. Buryła, P. Rodak, Kraków.
• Fox J.E., Miller-Idriss C., 2008, Everyday nationhood, „Ethnicities” vol. 8(4).
• Hałagida I., 2003a, Pierwsze lata Ukraińców na zachodnich i północnych ziemiach Polski po przesiedleniu w ramach akcji „Wisła” (1947–1952) [w:] Akcja „Wisła", red. J. Pisuliński, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
• Hałagida I., 2003b, Ukraińcy na Zachodnich i Północnych ziemiach Polski 1947–1957, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
• Heiger M., 2007, Problemy adaptacji ludności ukraińskiej na Pomorzu Zachodnim w latach 1947–1956 [w:] Ukraińcy w najnowszych dziejach Polski 1918–1989, t. III, red. R. Drozd, Akademia Pomorska w Słupsku, Słupsk.
• Kaczmarek Ł., 2016, Między survey research a obserwacją uczestniczącą: rozdarcie metodologiczno- tożsamościowe w polskiej etnologii/antropologii kulturowej XXI w., „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” nr 2.
• Kierzkowski M., 2008, Oral history – „historia Badającego i Badanego”. Uwagi o specyfice relacji ustnych w kontekście badań historycznych [w:] Obserwacja uczestnicząca w badaniach historycznych, red. B. Wagner, T. Wiślicz, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Zabrze.
• Kierzkowski M., 2014, Historia mówiona – próba definicji pojęcia, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” R. IV.
• Kosiek T., 2008a, „Wspólnota na różnicy budowana”. Kilka uwag etnologa o małżeństwach polsko-ukraińskich w Białym Borze [w:] Polska – Ukraina. Pogranicze kulturowe i etniczne, red. M. Buchowski, Wrocław.
• Kosiek T., 2008b, O pracy i świętowaniu w pokołchozowej wsi w ukraińskich Karpatach, „LUD” t. 92.
• Kosiek T., 2015, Ethnicity Has Many Names. On the Diverse Acts of Identification with the Example of the Ukrainian Minority in the Romanian Region of Maramureş [w:] Sterile and Isolated? An anthropology today in Hungary and Poland, red. W. Kuligowski, R. Papp, Poznań–Wielichowo.
• Kosiek. T., 2016, Polacy i Żydzi Bieszczadów i Pogórza Przemyskiego w narracjach biograficznych osób wysiedlonych w Akcji „Wisła”. Raport z badań, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne" t. 44, z. 1, s. 39–50, wydanie internetowe: doi: 10.4467/22999558.PE.15.028.5205, www.ejournals.eu/Prace-Etnograficzne (dostęp: 09.05.2017).
• Kurpiel A., 2014, Pamięci opowiadane, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” R. IV.
• Libera Z., 2011, The Borders of Western Boyko Land, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne” t. 39, s. 1–25, doi: 10.4467/22999558. PE.11.002.0932, http://www.ejournals.eu/sj/index.php/PE/article/view/2306/2309 (dostęp: 07.02.2017).
• Maciupa A., 2007, Początki działalności Kościoła Greckokatolickiego w Białym Borze w latach 1957–1977 [w:] Ukraińcy w najnowszych dziejach Polski 1918–1989, t. III, red. R. Drozd, Akademia Pomorska w Słupsku, Słupsk.
• Malinowski P., 2017, Rocznica akcji „Wisła" bez dotacji MSWiA. Trwa zbiórka pieniędzy, http://www.rp.pl/Spoleczenstwo/170309083-Rocznica-akcji-Wisla-bez-dotacji-MSWiATrwa-zbiorka-pieniedzy.html#ap-1 (dostęp: 10.03.2017).
• Pac G., 2017, Akcja „Wisła" – czas na pamięć obywatelską, http://laboratorium. wiez.pl/2017/04/11/akcja-wisla-czas-na-pamiec-obywatelska/ (dostęp: 12.04.2017).
• Pisuliński J., 2003, Wstęp [w]: Akcja „Wisła", red. J. Pisuliński, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
• Snyder T., 2003, Akcja „Wisła” a homogeniczność społeczeństwa polskiego [w:] Akcja „Wisła”, red. J. Pisuliński, IPN, Warszawa.
• Snyder T., 2009, Rekonstrukcja narodów. Polska, Ukraina, Litwa, Białoruś 1569–1999, Pogranicze, Sejny.
• Wylegała A., 2009, Obraz Niemca we wspomnieniach nowych mieszkańców niemieckiego miasta, „Kultura i Społeczeństwo” R. LIII, nr 3.
• Wylegała A., 2012, Obraz „Innych" w narracjach biograficznych lwowskich Polaków [w:] Lwów: lustro. Obraz wzajemny mieszkańców Lwowa w narracjach XX–XXI wieku, red. K. Kotyńska, IS PAN, Warszawa.
• Relacje świadków
• Kobieta ur. 1937 r., Wola Michowa
• Kobieta ur. 1932 r., Kreców
• Kobieta ur. 1928 r., Rakowa
• Mężczyzna ur. 1930 r., Grąziowa
• Kobieta ur. 1937 r., Żernica Niżna
• Mężczyzna ur. 1935 r., Hołuczków
• Mężczyzna ur. 1934, Krajna