Bolesław Chrobry i Karol Wielki - legitymizacja między kultem a imitacją

• Authors: Sosnowski Miłosz

Title variants

EN

Bolesław the Brave and Charlemagne - legitimacy between the cult and the imitation

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Seventy years ago, Stanislaw Kętrzyński put forward a hypothesis about the existence of the cult of Charlemagne during the reign of Bolesław the Brave. Mediated by Otto III’s program renovatio imperii, the cult supposedly left a trace in a few sources from the period and in several later ones, when it became more of a legend. This paper is the fi rst attempt to confront this hypothesis with the latest research on the sources used by Kętrzyński (notably the chronicle of Adémar de Chabannes). Some new sources are also analysed. The paper discusses a deliberately legitimising role of the imitation of Charles by Bolesław the Brave, both during the life of Otto III and after his death, and the reception of the legitimacy. In a separate part, the paper looks at the methods of the domestic and external Christianization used by Bolesław and their Carolingian patterns.

Keywords

EN

Boleslaw the Brave; Charlemagne; the ideology of power in the Middle Ages; the legend of Charlemagne; the apostolate in the Middle Ages

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2016
• Issue: 2(11)
• Pages: 122-148

Contributors

author

Sosnowski Miłosz

• Instytut Historii, Wydział Historyczny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. Umultowska 89d, 61-614 Poznań

References

• Ademari Cabannensis Chronicon 1.III, wyd. P. Bourgain, R.Landes, G. Pon, (seria: Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis, t. 129: Ademari Cabannensis Opera Omnia, pars 1), Turnhout 1999.
• Ademari historiarum libri III, ed. G. Waitz, MGH SS IV, Hanover 1841
• Althoff G., Otto III, przeł. P. Jestice, University Park (PA) 2003
• Annales Hildesheimenses, s.a. 1000, MGH rer. Germ. 8, wyd. G. Waitz, Hannover 1878
• Annales Quedlinburgenses, s.a. 1025, [w:] MGH SS rer. Germ. 72, wyd. M. Giese, Hannover 2004
• Bagge S., The Making of a Missionary King. The Medieval Accounts of Olaf Tryggvason and the Conversion of Norway, The Journal of English and Germanic Philology, 105 (2006), 4, s. 473–513.
• Banaszkiewicz J., Mieszko I i władcy jego epoki, [w:] Civitas Schinesghe. Mieszko I i początki państwa polskiego, red. J.M. Piskorski, Poznań - Gniezno 2004
• Bartlett R., From paganism to Christianity in medieval Europe, [w:] Christianization and the Rise of Christian Monarchy. Scandinavia, Central Europe and Rus’ c. 900–1200, red. N. Berend, Cambridge 2007
• Becker A.: Imiona świętych wśród rycerzy w czasach panowania Bolesława Wstydliwego, [w:] Kult świętych w Polsce średniowiecznej, red. E. Piwowarczyk, R. Zawadzki, Kraków 2003, s. 39–43
• Bertelli S., The King’s Body. Sacred Rituals of Power in Medieval and Early Modern Europe, przeł. R.B. Lichtfield, University Park (PA) 2001
• Beuckers K. G., Die Ezzonen und ihre Stiftungen. Eine Untersuchung zur Stiftungstätigkeit im 11. Jahrhundert, Münster–Hamburg 1993
• Beumann H., Grab und Thron Karls des Großen zu Aachen, [w:] Karl der Grosse. Lebenswerk und Nachleben, t. 4, red. H. Beumann, W. Braunfels, Düsseldorf 1967, s. 8–39
• Bibliotheque Nationale - Catalogue général des manuscrits latins, t. 1: Nos. 1–1438, red. P. Lauer, Paris 1939
• Callahan D. F., Jerusalem and the Cross in the Life and Writings of Ademar of Chabannes, Leiden–Boston 2016
• Chronicon Novaliciense 3.32, MGH SS 7, wyd. L. Bethmann, Hannover 1846
• Corbet P., Les saints Ottoniens. Sainteté dynastique, sainteté royale et sainteté féminine autour de l’an Mil, Sigmaringen 1986
• Corsepius K., Der Aachener ‘Karlsthron’ zwischen Zeremoniell und Herrschermemoria, [w:] Investitur- und Krönungsrituale. Herrschaftseinsetzungen im kulturellen Vergleich, red. M. Steinicke, S. Weinfurter, Köln–Weimar–Wien 2005
• Cronaca di Novalesa, wyd. G.C. Alessio, Torino 1982
• Curta F., Stuckey J., Charlemagne in Medieval East Central Europe (ca. 800 to ca. 1200), Canadian Slavonic Papers / Ruvue canadienne des slavistes 53 (2011), nr 2–4
• De origine actibusque Getarum XXXI.162, MGH AA 5,1 wyd. T. Mommsen, Berlin 1882
• Die Regesten des Kaiserreiches unter Otto III., (seria: Regesta Imperii, cz. 2: Sächsisches Haus (919–1024), t. 3), wyd. M. Uhlirz, Graz - Köln 1956
• Dunin-Wąsowicz T., Kulty świętych w Polsce w X w., [w:] Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, red. J. Dowiat, A. Gieysztor, J. Tazbir, S. Trawkowski, Warszawa 1972, s. 61–77
• Dunin-Wąsowicz T., Wezwania św. Wojciecha w Europie zachodniej około roku 1000, Studia Warmińskie 19 (1982), s. 31–42
• Einhardi Vita Karoli Magni, wyd. O. Holder-Egger, [w:] MGH SS rer. Germ. 25, s. Hannover–Leipzig 1911
• Epistola Mathildis Suavae, [w:] Kodeks Matyldy. Księga obrzędów z kartami dedykacyjnymi, wyd. B. Kürbis, Kraków 2000
• Falkenstein L,, Otto III. und Aachen, (seria: MGH Studien und Texte, t. 22), Hannover 1998
• Folz R., Études sur le culte liturgique de Charlemagne: dans les églises de l’Empire, Paris 1951.
• Folz R., Le souvenir et la légende de Charlemagne dans l’Empire germanique médiéval, Paris 1950
• Folz R., Les saints rois du moyen âge en occident (VIe–XIIIe siècles), Bruksela 1984
• Foote P., Introduction, [w:] Theodoricus Monachus. The Ancient History of the Norwegian Kings, przeł. D. McDougall, I. McDougall, London 1998
• Fried J., Otton III i Bolesław Chrobry. Miniatura dedykacyjna z Ewangeliarza z Akwizgranu, zjazd gnieźnieński a królestwa polskie i węgierskie. Analiza ikonograficzna i wnioski historyczne, przeł. E. Kaźmierczak, W. Leder, Warszawa 2000
• Fried J., Święty Wojciech i Polska, przeł. M. Dorna, Poznań 2001.
• Gaborit-Chopin D., Les dessins d’Adémar de Chabannes, Bulletin archéologique, nouvelle série 3 (1967)
• Gabriele M., An Empire of Memory. The Legend of Charlemagne, the Franks, and Jerusalem before the First Crusade, Oxford 2011
• Gabriele M., Otto III, Charlemagne, and Pentecost 1000 A.D. A Reconsideration Using Diplomatic Evidence, [w:] The Year 1000. Religious and Social Response to the Turning of the First Millennium, red. M. Frassetto, New York 2002
• Galli Anonymi Cronicae et Gesta Ducum sive Principum Polonorum [w:] MPH s.n. II, wyd. K. Maleczyński, Kraków 1952
• Ganz D., Einhards’s Charlemagne. The Characterisation of Greatness, [w:] Charlemagne. Empire and Society, red. J. Story, Manchester–New York 2005
• Garrison E., Ottonian Imperial Art and Portraiture: The Artistic Patronage of Otto III and Henry II, Farnham–Burling-ton (VA) 2012
• Geary P., Living with the Dead in the Middle Ages, Ithaca (NY)
• Gerhardi miracula sancti Oudalrici episcopi Augustani 22, wyd. G. Waitz, [w:] MGH SS 4, Hannover 1841
• Gieysztor A., Ideowe wartości kultury polskiej X–XI w., Kwartalnik Historyczny 67 (1960), 4, s. 932–933.
• Gieysztor A., Politische Heilige im hochmittelalterlichen Polen und Böhmen, [w:] Politik und Heiligenverehrung im Hochmittelalter, red. J. Petersohn, Sigmaringen 1994, s. 325–341
• Görich K., Otto III. öffnet das Karlsgrab in Aachen. Überlegungen zu Heiligenverehrung, Heiligsprechung und Traditionsbildung, [w:] Herrschaftsrepräsentation im ottonischen Sachsen, red. G. Althoff, R. Schubert, Sigmaringen 1998
• Görich K., Otto III. Romanus Saxonicus et Italicus. Kaiserliche Rompolitik und sächsische Historiographie, wyd. 2, Sigmaringen 1995
• Górski K., La naissance des Etats et le “roi-saint”. Problème de l’idéologie féodale, [w:] L’Europe aux IXe-XIe siècles. Aux origines des états nationaux. Actes du Colloque internationale tenu à Varsovie et Poznan du 7 au 13 septembre, 1965, red. T. Manteuffel, A. Gieysztor, Warszawa 1968
• Graus F., La sanctifi cation du souverain dans l’Europe centrale des Xe et Xle siecles, [w:] Hagiographie, cultures et sociétés, IVe-XIIe siècles. Actes du Colloque organisé à Nanterre et à Paris (2–5 mai 1979), red. zbiorowa, Paris, 1981, 559–572
• Grier J., Hoax, History, and Hagiography in Adémar de Chabannes’s Texts for the Divine Office, [w:] Representing History, 900–1300: Art, Music, History, red. R.A. Maxwell, University Park (PA) 2010
• Helh E.D., Aachen an der ersten Jahrtausendwende. Ein Bistumsplan Ottos III. im Zeichen Karls des Großen und Adalberts von Prag, [w:] Geschichte im Bistum Aachen, t. 6, red. zbiorowa, Neustadt a.d. Aisch 2001–2002, s. 1–27
• Hertel J., Imiennictwo dynastii piastowskiej we wcześniejszym średniowieczu, (seria: Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, R. 79, z. 2), Warszawa–Poznań–Toruń 1980
• Jasiński K., Polski podręcznik genealogii, Studia Źródłoznawcze 5 (1961)
• Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Warszawa – Wrocław 1992
• Jasiński T., Tytulatura Bolesława Chrobrego na zjeździe gnieźnieńskim, [w:] Memoriae amici et magistri. Studia historyczne poświęcone pamięci Prof. Wacława Korty (1919–1999), red. M. Derwich, Wrocław 2001, s. 23–31.
• Karwasińska J., Drzwi gnieźnieńskie a rozwój legendy o św. Wojciechu, [w:] Drzwi gnieźnieńskie, red. M. Walicki, t. 1, Wrocław 1956, s. 20–41;
• Kętrzyński S., Karol Wielki i Bolesław Chrobry, Przegląd Historyczny 36 (1946), s. 19–25.
• Kętrzyński S., Kazimierz Odnowiciel (1034–1058), Kraków 1899
• Kętrzyński S., O imionach piastowskich do końca XI w., [w:] tenże, Polska X–XI wieku, Warszawa 1961
• Kętrzyński S., O zaginionym żywocie św. Wojciecha, Rozprawy AU, WH-F 18 (1902)
• Klaniczay G., Holy Rulers and Blessed Princesses. Dynastic Cults in Medieval Central Europe, Cambridge 2001
• Kronika Thietmara, oprac. M. Jedlicki, Poznań 1953
• Kumaoka S., L’historiographie poitevine au XIe siecle et au début du XIIe siècle, Quaestiones Medii Aevii Novae 12 (2007)
• Kürbis B., Epitafi um Bolesława Chrobrego. Analiza literacka i historyczna, Roczniki Historyczne 55/56 (1989/1990), s. 95–132
• Labuda G., Święty Wojciech. Biskup - męczennik. Patron Polski, Czech i Węgier, Wrocław 2000
• Landes R. A., Relics, Apocalypse, and the Deceits of History: Ademar of Chabannes (989–1034), Cambridge (MA)–London 1995,
• Ludat H., Piasten und Ottonen, [w:] L’Europe aux IXe-XIe siècles. Aux origines des états nationaux. Actes du Colloque internationale tenu à Varsovie et Poznan du 7 au 13 septembre, 1965, red. T. Manteuffel, A. Gieysztor, Warszawa 1968
• Łowmiański H., Imię chrzestne Mieszka I, Slavia Occidentalis 19 (1948)
• McKitterick R., Charlemagne. The Formation of a European Identity, Cambridge 2008
• Menzinger S., Lomello, Ottone Di, [w:] Dizionario Biografi co Degli Italiani, t. 65, Roma 2005, s. 581–583.
• Michałowski R., Die Heiligenkulte sowie die staatlichen und ethnischen Grenzen. Polen und die Nachbarländer vom 10. bis zum 14. Jahrhundert, [w:] Grenzräume und Grenzüberschreitungen im Vergleich. Der Osten und der Westen, red. K. Herbers, N. Jaspert, (seria: Europa im Mittelalter, t. 7), Berlin 2007, s. 339–360.
• Michałowski R., Princeps Fundator. Studium z dziejow kultury politycznej w Polsce X–XIII w., Warszawa 1993
• Michałowski R., Zjazd Gnieźnieński. Religijne przesłanki powstania arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, Wrocław 2005
• Mortensen L.B., The Anchin Manuscript of Passio Olaui (Douai 295), William of Jumièges, and Theodoricus Monachus. New Evidence for Intellectual Relations between Norway and France in the 12th Century, Symbolae Osloenses 75 (2000), s. 165–189
• Mosingiewicz K., Imię jako źródło w badaniach genealogicznych, [w:] Genealogia - problemy metodyczne w badaniach nad polskim społeczeństwem średniowiecznym na tle porównawczym, red. J. Hertel, Toruń 1982
• Noble T.F.X. , Greatness Contested and Confi rmed. The Raw Materials of the Charlemagne Legend, [w:] The Legend of Charlemagne in the Middle Ages. Power, Faith, and Crusade, red. M. Gabriele, J. Stuckey, New York 2008
• Pac G., Kobiety w dynastii Piastów. Rola społeczna piastowskich żon i córek do połowy XII wieku - studium porównawcze, Toruń 2013
• Perlbach M., Zur Geschichte einer verlorenen Handschrift. Der Brief der schwäbischen Herzogstochter Mathilde an König Miesko von Polen, Zentralblatt für Bibliothekswesen 32 (1915), 3
• Polen und Deutschland vor 1000 Jahren. Die Berliner Tagung über den „Akt von Gnesen“, red. M. Borgolte, Berlin 2002.
• Roach L., Emperor Otto III and the End of Time, Transactions of the Royal Historical Society 23 (2013)
• Rutkowski R., Dzięki komu Islandczycy nawrócili się na chrześcijaństwo, Kwartalnik Historyczny 121 (2014)
• Schramm P. E., Kaiser, Rom und Renovatio. Studien und Texte zur Geschichte des römischen Erneuerungsgedankens vom Ende des karolingischen Reiches bis zum Investiturstreit, Leipzig–Berlin 1929
• Sikorski D. A., Galla Anonima wiadomości o Prusach. Próba weryfikacji wybranych hipotez, Kwartalnik Historyczny 110 (2003), 2
• Sikorski D. A., Kronika Ademara z Chabannes – odzyskane źródło dla najwcześniejszych dziejów Polski, Studia Źródłoznawcze 40 (2002)
• Skibiński E., Epitafium Bolesława Chrobrego, [w:] Studia epigrafi czne, t. 2, red. J. Zdrenka, Zielona Góra 2006
• Sosnowski M., Studia nad wczesnymi żywotami św. Wojciecha. Tradycja rękopiśmienna i polemika środowisk, Poznań 2013
• Starnawska M., Świętych życie po życiu. Relikwie w kulturze religijnej na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa 2008
• The Chronicle and Historical Notes of Bernard Itier, wyd. A. W. Lewis, Oxford 2012
• Theodoricus Monachus. Historia de antiquitate regum Norwagiensium 9, [w:] Monumenta Historica Norvegiae, wyd. G. Storm, Kristiania 1880
• Thietmar, IV. 47, MGH SS rer. Germ. N.S. 9, wyd. R. Holtzmann, Berlin 1935
• Trawkowski S., Pielgrzymka Ottona III do Gniezna. Ze studiów nad dewocją wczesnośredniowieczną, [w:] Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, red. J. Dowiat, Warszawa 1972
• Vitae S. Gertrudis, abbatissae Nivellensis, Brabantiae tutelaris, historicae narrationes tres nunc primum in lucem editae, cura et studio Josephi Gedolphi a Ryckel ab Oorbeeck, Lovanium 1632
• Wetesko L., Piastowie i ich państwo w łacińskiej Europie. Studia z dziejów kultury politycznej X i XI wieku, Poznań 2013
• Widukindi monachi Corbeiensis Rerum Gestarum Saxonicae Libri Tres [w:] MGH SS rer. Germ. 60, wyd. P. Hirsch, H.E. Lohmann, Hannover 1935
• Wiszewski P., Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), Wrocław 2008