Invito alla riscoperta e alla traduzione di Mario Rapisardi

• Authors: La Rosa Gabriele

Title variants

EN

Invitation to the Rediscovery and Translation of Mario Rapisardi

• Languages of publication: IT

Abstracts

IT

Questo articolo vuole costituire un primo approccio verso uno studio critico, comparatistico e bibliografico della dimenticata figura del catanese Mario Rapisardi (1844–1912), “il vate etneo”. Poeta e polemista, egli si espresse nella temperie del Positivismo durante il periodo risorgimentale e post-risorgimentale italiano distinguendosi per la sua tempra etica che non gli fece dismettere la tensione prometeica verso gli ideali. Per essi il poeta entrò in contrasto sia col mondo accademico sia con quello ecclesiastico con il conseguente isolamento letterario, ma non sociale e umano tanto che al suo funerale presero parte oltre centomila persone. Il presente articolo è anche un invito alla riscoperta e alla traduzione in polacco dell’opera del Rapisardi – pressoché inesistente visto che risultano tradotte in polacco solo quattro brevi poesie: tre pubblicate nel 1921 ("Disinganno, La montagna fatale, Dinanzi a un ritratto") e una nel 1931 ("Nox"). Le traduzioni sono rispettivamente di Jadwiga Lipińska, Józef Puzyna, Julian Ejsmond e Julia Dickstein-Wieleżyńska. L’articolo ripercorre cronologicamente la critica polacca su Rapisardi, a partire dal 1880 con gli interventi della scrittrice Waleria Marrené-Morzkowska e del traduttore Julian Adolf Święcicki, fino ai tempi odierni, e si basa sui contributi di studiosi di letteratura come Maurycy Mann, nonché su articoli apparsi su riviste letterarie come "Przegląd Humanistyczny" e "Przegląd Współczesny".

EN

This article is intended to constitute a first approach towards a critical, comparative, and bibliographic study of the forgotten figure of Catania-born Mario Rapisardi (1844–1912), “the Etnean poet.” A poet and polemicist, he expressed himself in the climate of Positivism during and after Italian Unification, distinguishing himself with an ethical temper that did not make him abandon the Promethean tension towards ideals. Due to these ideals, the poet came into conflict with both the academic and ecclesiastical worlds, resulting in his consequent literary isolation—but not social and human isolation, clearly demonstrated by the fact that more than 100,000 people would attend his funeral. This article is also an invitation to rediscover and translate Rapisardi’s work into Polish, as his presence is almost non-existent, given that only four short poems are translated into Polish: three published in 1921 ("Disinganno, La montagna fatale, Dinanzi a un ritratto") and one in 1931 ("Nox"). The translations are by Jadwiga Lipińska, Józef Puzyna, Julian Ejsmond, and Julia Dickstein-Wieleżyńska, respectively. The article chronologically traces the Polish criticism of Rapisardi, starting from 1880 with two articles by Polish writers and literary critics Waleria Marrené-Morzkowska and Julian Adolf Święcicki, up to the present times, and is based both on studies by famous literary scholars, such as Maurycy Mann, and on articles that appeared in literary magazines, such as "Przegląd Humanistyczny" and "Przegląd Współczesny".

Keywords

IT

Rapisardi; Catania; Polonia; traduzioni; poesia

EN

Rapisardi; Catania; Poland; translations; poetry

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Italica Wratislaviensia
• Year: 2020
• Issue: 11.2
• Pages: 137-160

Dates

published

2020-11-30

received

2020-10-15

accepted

2020-11-10

Contributors

author

La Rosa Gabriele

• Uniwersytet Wrocławski, Polonia

References

• Asor Rosa, A. (19662 [1965]). Scrittori e popolo. Il populismo nella letteratura italiana contemporanea. Vol. I. Roma: Samonà e Savelli.
• Bąbiak, G. P. (Ed.). (2014). „Ludzie osobni” polskiej kultury. Korespondencja Jana Lorentowicza i Zenona Przesmyckiego-Miriama z lat 1899–1938. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Barbagallo, S. (1999). Il caso Rapisardi: La verità sulla polemica col Carducci. Paternò: Gazzetta dell’Etna.
• Campanozzi, A. (Ed.). (1899). Onoranze a Mario Rapisardi. Catania: Di Mattei.
• Cassara, A. (1962). Mario Rapisardi nel cinquantenario della morte. Sicvlorvm Gymnasivm, gennaio-giugno.
• Centorbi, G. (1975). Mario Rapisardi “poeta imbalsamato”. In V. Consoli, & S. Nicolosi (Eds.), Immagini di Catania (pp. 236–240). Catania: Ites.
• Cesareo, G. A. (1912). M. Rapisardi. Fanfulla della Domenica, 14 gennaio.
• Ciccia, C. (1997). Mario Rapisardi poeta e letterato. La gazzetta dell’Etna, 18 luglio, 4.
• Colajanni, N. (1894). Avvenimenti di Sicilia e le loro cause. Palermo: Remo Sandron.
• D’Agata, M. (1987). I poeti e le poesie in onore di Mario Rapisardi nel 75° anniversario della scomparsa (1912–1987). Catania: Edizioni della Società Storica Catanese.
• De Roberto, F. (1881). Polemica Rapisardi-Carducci. Catania: Giannotta.
• Dickstein-Wieleżyńska, J. (1931). Nox. Przegląd Humanistyczny, 2, 28.
• Ejsmond, J. (1921). Sonet. Kurier Polski, 19 giugno, 5.
• Falaschi, G. (1979). Luigi Russo. Prose polemiche dal primo al secondo dopoguerra. Milano: Feltrinelli.
• Finocchiaro Chimirri, G. (1995). La dimensione catanese nelle riviste letterarie del primo 900. Catania: C.U.E.C.M.
• Giarrizzo, G. (1987). Il caso Rapisardi. In S. Zappulla Muscarà (Ed.). (1991), Mario Rapisardi. Atti del convegno nazionale di studi in occasione del XVII Premio Letterario Brancati-Zafferana. Zafferana Etnea, 20–22 dicembre 1987 (pp. 7–25). Catania: Maimone.
• Giordano, F. (Ed.). (1998). Mario Rapisardi. Dall’anima inviar l’ultimo sogno. Miscellanea in onore del poeta. Catania: Edizioni della Fenice.
• Giordano, F. (2007). Sul “Lucifero” di Mario Rapisardi, nel CXXX anniversario del poema. Catania: La Fenice.
• Giordano, F. (Ed.). (2012). Mario Rapisardi. Poesie Religiose. Catania: Boemi.
• Girardi, E. N. (2008). Letteratura italiana e religione negli ultimi due secoli. Milano: Jaca Book.
• Grasso, A. (2019). Catania. I viali e le piazze. La nuova città del Novecento. Viagrande: Algra.
• Guglielmino, S. (19783 [1971]). Guida al Novecento. Milano: Principato.
• Gurgul, M. (2006). Echa włoskie w prasie polskiej (1860–1939). Kraków: Universitas.
• Gutowski, W. (2001). Z próżni nieba ku religii życia. Motywy chrześcijańskie w literaturze Młodej Polski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Heistein, J. (1987). Historia literatury włoskiej. Zarys. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Krukowska, H., & Ławski, J. (Eds.). (2014). Roman Zmorski. Lesław. Szkic fantastyczny. Białystok: Alter Studio.
• La Vecchia, T. (2001). Mario Rapisardi. Un caso umano oltre la poesia. Agorà, VII(Ott.–Dic.), 58–61.
• Lange, A. [Wrzesień, A.] (1904). Z współczesnej literatury włoskiej. Bluszcz. Pismo tygodniowe illustrowane dla kobiet, 30, 357–358.
• Lipińska, J. (1921). Rozczarowanie. In A. Lange, & A. Tom, (Eds). Panteon literatury wszechświatowej. Italia, Vol. 24 (p. 249). Warszawa: Polska Składnica Pomocy Szkolnych.
• Lubczyńska, A. (2017). Tygodnik Słowa Polskiego. Bezpłatny dodatek niedzielny do Słowa Polskiego poświęcony nauce, literaturze i sztuce (1902–1903). Rocznik historii prasy polskiej, 2(46), 73–89.
• Manganaro, A. (2012). Mario Rapisardi professore. Archivio Storico per la Sicilia Orientale, 2, 54–60.
• Mann, M. (1933). Literatura włoska. In S. Lam (Ed.), Wielka literatura powszechna (pp. 85–254). Vol. II. Warszawa: Trzaska, Ewert, Michalski.
• Marrené-Morzkowska, W. (2014). Grupa poetów z 1840 roku. Roman Zmorski. In H. Krukowska, & J. Ławski (Eds.), Roman Zmorski, Lesław. Szkic fantastyczny (pp. 348–363). Białystok: Alter Studio. Reprinted from: Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych, 1880, 1–4.
• Miszalska, J., Gurgul, M., Surma-Gawłowska, M., & Woźniak, M. (Eds.). (2007). Od Dantego do Fo. Włoska poezja i dramat w Polsce (od XVI do XXI). Kraków: Collegium Columbinum.
• Niceforo, N. (1872). Mario Rapisardi: Studio Critico-letterario. Catania: Rizzo.
• Nicolosi, G. (1921). Mors et Vita di Mario Rapisardi. Recensione critica con prefazione di G. Battiati. Catania: Stab. Tipografico del Popolo.
• Patanè, G. (1946). Il prometeo etneo. In G. Patanè, Sicilia amorosa (pp. 63–138). Milano: Valsecchi.
• Pelczar, J. S. (19144 [1909]). Masonerya. Jej istota, zasady, dążności, początki, rozwój, organizacja, ceremoniał i działanie. Według pewnych przeważnie masońskich źródeł. Kraków: Skład Główny w Księgarni G. Gebethera i Spółki.
• Porębowicz, E. (1933). Literatura włoska. In S. Lam (Ed.), Panteon wielkich twórców poezji i prozy. Antologia literatury powszechnej (pp. 673–754), Vol. I. Warszawa: Trzaska, Ewert, Michalski.
• Przesmycki, Z. (1901). Poezja. Chimera, 2(4–5), 318–325.
• Puzyna, J. (1921). Góra fatalna. In A. Lange, & A. Tom (Eds.), Panteon literatury wszechświatowej. Italia, Vol. 24 (p. 249). Warszawa: Polska Składnica Pomocy Szkolnych.
• Rapisardi, M. (1887). Le poesie religiose. Catania: Tropea.
• Rapisardi, M. (1888). Versi di Mario Rapisardi, scelti e riveduti da esso. Milano: Ulisse Lombardi e c.
• Rapisardi, M. (1895). Le poesie religiose. Nuova edizione accresciuta. Catania: Giannotta.
• Rapisardi, M. (1894–1897). Opere di Mario Rapisardi, ordinate e corrette da esso. Voll. I–VI. Catania: Giannotta.
• Rygier, M. (1902). Z współczesnej literatury włoskiej. Tygodnik Słowa Polskiego, 22, 2–3.
• Russo, L. (1967). La critica letteraria contemporanea. Firenze: Sansoni.
• Salwa, P. (1997). Historia literatury włoskiej. Warszawa: Semper.
• Samperisi, G. (1922). La poesia di Mario Rapisardi. Palermo: Ant. Trimarchi.
• Santangelo, L. (2012). Mario Rapisardi, Catania ignora il centenario. “Una persona prima che un viale”. Meridionews, 4 gennaio. Retrieved from https://catania.meridionews.it/articolo/6839/mario-rapisardi-catania-ignora-il-centenario-una-persona-prima-che-un-viale/.
• Sapegno, N. (1969, [Edizione italiana 1948]). Historia literatury włoskiej w zarysie (Z. Matuszewicz, & K. Kasprzyk, Trans.). Warszawa: PWN.
• Scuderi, E. (1968). (Ed.). Mario Rapisardi. Antologia poetica. Catania: Giannotta.
• Święcicki, J. A. (1880). Przegląd najnowszej literatury włoskiej. Biblioteka Warszawska. Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi, 2(6), 365–400.
• Tomaselli, A. (Ed.). (1915). Mario Rapisardi. Pensieri e giudizi, con l’aggiunta delle Odi Civili e degli aforismi di L. A. Seneca e P. Siro. Palermo: G. Pedone Lauriel.
• Tomaselli, A. (1932). Commentario rapisardiano con numerose lettere di illustri scrittori a Mario Rapisardi. Catania: Etna.
• Treccani (n.d). Rygier, Maria Anna. Retrieved from https://www.treccani.it/enciclopedia/maria-anna-rygier_(Dizionario-Biografico).
• Tylusińska-Kowalska, A.(2011). Literacki pejzaż Sycylii: Leonardo Sciascia, Gesualdo Bufalino, Vincenzo Consolo, Luisa Adorno, Matteo Collura. Warszawa: DiG.
• Ugniewska, J. (1985). Historia literatury włoskiej XX wieku. Warszawa: PWN.
• Ugniewska, J. (Ed.). (2001). Historia literatury włoskiej XX wieku. Warszawa: PWN.
• Vaccalluzzo, N. (1930). Rapisardi. Un poeta della Natura e del Mistero. Palermo: Remo Sandron. Retrieved from http://rapiasrdi.altervista.org/critica_a_rapisardi.htm.
• Verdirame, R. (2012). La Polonia nelle pagine risorgimentali siciliane. Kwartalnik Neofilologiczny, 59(2), 175–182.
• Vigo-Fazio, L. (1913). Oblìo e odio alla memoria di Mario Rapisardi (Intervista con Amelia Poniatowski, compagna del Poeta). Il Tirso, 16 novembre, 1.
• Vigo-Fazio, L. (Ed.). (1930). Mario Rapisardi. Prose Poesie e lettere. Torino: Formica.
• Waszkiewicz, W. M. (2017). Wojsko szatana, wojsko Niepokalanej. Polonia Christiana. https://www.pch24.pl/wojsko-szatana--wojsko-nie-pokalanej,48544,i.html#ixzz6cZbAkaoO.
• Wędkiewicz, S. (1930). Faszyzm a kultura intelektualna Włoch powojennych. Przegląd Współczesny, 34, 308–362.
• Wilczak, M. (2016). Julia Dickstein-Wieleżyńska (1881–1943). Monografia dokumentacyjna. Warszawa: IBL.
• Zanolla, V. (1993). Un poeta lasciato nell’oblìo. Historia, 37(425), 86–93.
• Zanolla, V. (Ed.). (2011). Mario Rapisardi dall’ombra alla luce. Antologia poetica. Pavia: Medea.
• Żaboklicki, K. (2008). Historia literatury włoskiej. Warszawa: PWN.

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.15804/IW.2020.11.2.8