Listy Jakuba Goldszmita do Józefa Ignacego Kraszewskiego. Opracowała Bożena Wojnowska

• Authors: Bożena Wojnowska

Title variants

EN

Jakub Goldszmit’s Letters to Józef Ignacy Kraszewski. Edited by Bożena Wojnowska

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wstęp do listów traktuje o pisarstwie Jakuba Goldszmita (stryja Janusza Korczaka) w roli działacza ruchu asymilacyjnego, jego relacjach z Józefem Ignacym Kraszewskim oraz o stosunku pisarza do spraw żydowskich objętych problemem integracji. Pisarstwo Goldszmita omówiono na tle literatury żydowsko-polskiej, zwanej tu literaturą autoprezentacyjną, projektowaną na łamach polskojęzycznych pism żydowskich: „Jutrzenka” (1861–1863) i „Izraelita” (1866–1915), i tam lansowaną. Było to piśmiennictwo tworzone z perspektywy autorów Żydów po polsku na tematy żydowskie, z zastosowaniem konwencji właściwych ówczesnej kulturze literackiej. U Kraszewskiego wydobyto i naświetlono jego nastawienie przychylne Żydom, kiedy to redagował on „Gazetę Codzienną/Polską” (1859–1862), skojarzone ze stanowiskiem procywilizacyjnym oraz „zbrataniem się” polsko-żydowskim na tle patriotycznych manifestacji przedpowstaniowych (1861–1862). Zestawienie tekstów publicystycznych z „Jutrzenki” i „Gazety” pozwoliło zauważyć, że autorzy tych tekstów szukają zbliżenia także w religii (jedynobóstwo, etyka Dekalogu) oraz łączenia niektórych jej zasad moralnych z ideałami oświecenia (egalitaryzm, braterstwo, prawa człowieka i jego godność).

EN

The introduction to the letters treats of the writings of Jakub Goldszmit (Janusz Korczak’s paternal uncle) in the role of assimilation movement activist, his relations with Józef Ignacy Kraszewski and his attitude to Jewish cases included into integration. Goldszmit’s creativity is described against Jewish-Polish literature, referred to here as literature of self-creation projected and supported in the weeklies such as “Jutrzenka” (1861–1863) and “Izraelita” (1866–1915). The papers were created from the perspective of Jewish authors in Polish and on Jewish matters, and made use of the conventions of the then literary culture. Kraszewski’s favourable attitude towards the Jews from the period he edited the daily “Gazeta Codzienna / Polska” (1859–1862) was emphasised and highlighted, and linked to pro-civilising position and Polish-Jewish “uniting” against the background of pre-uprising manifestations (1861–1862). The comparison of journalistic texts from “Jutrzenka” and “Gazeta” allows to discern that both authors search for close relations also in religion (monotheism, ethics of the Decalogue) and link some of its moral rules with Enlightenment ideals (egalitarianism, brotherhood, human rights and human dignity).

Keywords

EN

Jakub Goldszmit; Józef Ignacy Kraszewski; Janusz Korczak; "Jutrzenka"; "Izraelita"; "Gazeta Codzienna"; "Gazeta Polska"

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2013
• Volume: 104
• Issue: 4
• Pages: 153-195

Contributors

author

Bożena Wojnowska

• Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa

Identifiers

ISSN

0031-0514