Arteterapia jako pomoc w terapii zaburzeń psychosomatycznych

• Authors: Edyta Nieduziak

Title variants

EN

Art Therapy as an Aid in the Treatment of Psychosomatic Disorders

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

pomagającego w leczeniu zaburzeń psychosomatycznych. Arteterapia jest rozumiana jako postępowanie terapeutyczne i forma psychoterapii, w których wykorzystuje się media artystyczne i techniki artystyczne (wizualne, muzyczne, taneczne, literackie, teatralne) w oddziaływaniach leczniczych oraz jako sposób komunikacji. Przedstawiono ramy dyscyplin naukowych, które podejmują problematykę zdrowia i związków zdrowia somatycznego z psychiką, a więc psychologii zdrowia, medycyny behawioralnej, medycyny psychosomatycznej. Na tym tle dokonano przeglądu definicji chorób (zaburzeń) psychosomatycznych szczególnie w aspekcie wyjaśniania etiologii tego zjawiska. Przyjmując, że wśród różnych wyjaśnień mechanizmu powstawania tych zaburzeń, powtarzają się opinie o wpływie stresu i reakcji emocjonalnych na pojawienie się choroby, pod tym kątem przeanalizowano możliwości zastosowania arteterapii (artetrapii wąsko rozumianej, muzykoterapii, choreoterapii, biblioterapii, terapii przez teatr) jako postępowania wspomagającego proces leczenia i prowadzącego do prozdrowotnego trybu życia. W terapii zaburzeń psychosomatycznych artetreapia może być pomocna przede wszystkim jako sposób minimalizowania stresu, forma nabywania umiejętności radzenia sobie z nim i odreagowania emocjonalnego, ekspresji emocji oraz, w przypadku głębszych zaburzeń, psychoterapia prowadząca do wglądu. Poglądem jednoczącym postępowanie arteterapeutyczne z medycznym jest holistyczne założenie o psychofizycznej naturze człowieka.

EN

The article addresses the issue of art therapy in a broad sense used as an adjunct in the treatment of psychosomatic disorders. Art therapy is understood as a form of behavior therapy and psychotherapy which use art media and art techniques (visual arts, music, dance, literature, theater) in therapeutic interactions, and as a means of communication. The paper presents a framework of scientific disciplines that address the issues of somatic health and its connections to the psyche: health psychology, behavioral medicine, and psychosomatic medicine. It reviews definitions of psychosomatic disorders and the etiology of this phenomenon. Opinions that stress and emotional reactions influence the occurrence of the disease are common among various explanations of how these disorders occur. With respect to this, the possibility of the use of art therapy (art therapy in a narrow sense, music therapy, dance therapy, bibliotherapy, and drama therapy) as an adjunct in the treatment leading to a healthy lifestyle was analyzed. Art therapy can be helpful in the treatment of psychosomatic disorders as a way to minimize stress, to acquire skills to cope with it, to release and express emotions; in the case of more severe disorders – as psychotherapy leading to insight. A view that unites art therapy interventions and medical interventions is the holistic assumption of the psychophysical nature of the human being.

Keywords

PL

arteterapia; zaburzenia (choroby) psychosomatyczne; psychologia zdrowia; medycyna behawioralna; medycyna psychosomatyczna; holizm

EN

art therapy; psychosomatic disorders (diseases); health psychology; behavioral medicine; psychosomatic medicine; holism

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2012
• Issue: 3(17)
• Pages: 7-27

Contributors

author

Edyta Nieduziak

• Wyższa Szkoła Humanistyczno-Przyrodnicza w Sandomierzu

References

• Bieleńska, A. (2002). Teatr, który leczy. Karków: Wydawnictwo UJ.
• Bielańska, A. (red.). (2009). Psychodrama. Warszawa: Eneteia.
• Bilikiewicz, A. (2004). Słownik terminologiczny. W: A. Bilikiewicz (red.), Psychiatria. (s. 683–
• 735). Warszawa: PZWL.
• Bishop, G.D. (2000). Psychologia zdrowia. Tłum. A. i L. Śliwa. Wrocław: Astrum.
• Blatner, A. (2006). Theoretical foundation of psychodrama; na: http://www.blatner.com/adam/
• pdntbk/pdtheory.htm (dostęp 12.04.2011).
• Bolton, G. (1999). The Therapeutic Potential of Creative Writing: Writing Myself. London: Jessica
• Kingsley.
• 24 Edyta Nieduziak
• Ceglarek, J. (2009). Zastosowanie monodramy w psychoterapii wglądowej. W: A. Bielańska (red.),
• Psychodrama. Elementy teorii i praktyki. (s. 241–265). Warszawa: Eneteia.
• Chlan, L. (1998). Effectiveness of a music therapy intervention on relaxation and anxiety for patients
• receiving ventilatory assistance. Heart &Lung, 27(3), 169–76.
• Czapiński, J. (2004). Czy szczęście popłaca? Dobrostan psychiczny jako przyczyna pomyślności
• życiowej. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile
• i cnotach człowieka. (s. 235–254). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Czerwińska, M. (2003). Biblioterapia. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiki XXI wieku.
• T. 1. (s. 380–385). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Denollet, J. (1998). Personality and coronary heart disease: The type-D scale-16. Annals of Behavioral
• Medicine, 20(3), 209–215.
• Dewhurst-Maddock, O. (2001). Terapia dźwiękiem. Tłum. J. Renik. Białystok: Studio Astropsychologii.
• Filipowska-Obcowska, I. (2008). Od obyczaju do psychoterapii: refleksje o wartościach terapeutycznych
• tańca i ruchu. Arteterapia, 3, 24–26.
• Friedman, M., Rosenman, R.H. (1959). Association of specific overt behavior pattern with blood
• and cardiovascular findings. Journal of the American Medical Association, 169, 1286–1296.
• Gąsienica-Szostak, A. (2003). Muzykoterapia w rehabilitacji i profilaktyce, Warszawa: PZWL.
• Gilroy, A. (2009). Arteterapia – badania i praktyka. Tłum. A. Sobczyński. Łódź: AHE.
• Gołąb, D. (2008). Możliwość zastosowania choreoterapii w grupie kobiet po mastektomii. W: W. Karolak,
• B. Kaczorowska (red.), Arteterapia w medycynie i edukacji. (s. 57–59). Łódź: AHE.
• Groen, J.J. (1982). Clinical research in psychosomatic medicine. Assen: Van Gorcu.
• Grossarth-Maticek, R., Eysenck, H. J. (1990). Personality, stress and disease: Description and
• validation of a new inventory. Psychological Reports, 66, 355–375.
• Han, L., Li, J.P., Sit, J.W., Chung, L., Jiao, Z.Y., Ma, W.G. (2010). Effects of music intervention on
• physiological stress response and anxiety level of mechanically ventiladed patients in China:
• a randomised controlled trial. Journal of Clinical Nursing, 19(7–8), 978–987.
• Heszen, I. (2008). Pozytywne emocje w negatywnych sytuacjach: skąd się biorą i jak zmieniają
• radzenie sobie. W: I. Heszen, J. Życińska (red.), Psychologia zdrowia w poszukiwaniu pozytywnych
• inspiracji. (s. 139–150). Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
• Heszen-Niejodek, I. (2002). Psychologia zdrowia. W: J. Strelau (red.), Psychologia. T. 3. (s. 456–
• 464). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Heszen, I., Życińska, J. (2008). Pozytywne wątki we współczesnej psychologii zdrowia. W: I. Heszen,
• J. Życińska (red.), Psychologia zdrowia w poszukiwaniu pozytywnych inspiracji.
• (s. 9–19). Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
• Hunt, C. (2000). Therapeutic Dimension of Autobiography in Creative Writing. London: Jessica
• Kingsley.
• Iriarte Roteta, A. (2003). Music therapy effectiveness to decrease anxiety in mechanically ventilated
• patients. Enfermeria intensiva, 14(2), 43–48.
• Kirenko, J., Byra, S. (2008). Zasoby osobiste w chorobach psychosomatycznych. Lublin: Wydawnictwo
• UMCS.
• Knight, W.E.J., Rickard, N.S. (2001). Relaxing Music Prevents Stress – Induced Increases in Subjective
• Anxiety, Systolic Blood Pressure and Heart Rate in Healthy Males and Females. Journal
• of Music Therapy, 38(4), 254–272.
• Konieczna, E. (2003). Arteterapia w teorii i praktyce. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Konieczna, E. (2005). Pantomima. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiki XXI wieku. T. 4.
• (s. 21–23). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Koziełło, D. (2002). Taniec i psychoterapia. Poznań: KMK Promotions.
• Krzemińska, N. (2010). Taniec a medycyna. Arteterapia, 3(10), 2–12.
• Krzemińska, W. (1973). Literatura piękna a zdrowie. Warszawa: PZWL.
• Kubacka-Jasiecka, D. (2008). Ja cielesne i problematyka identyfikacji z ciałem w kontekście wartości
• współczesnej kultury i zdrowia. W: I. Heszen, J. Życińska (red.), Psychologia zdrowia
• Arteterapia jako pomoc w terapii zaburzeń psychosomatycznych 25
• w poszukiwaniu pozytywnych inspiracji. (s. 185–204). Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
• Kukiełczyńska-Krawczyk, K. (2008). Współczesne badania nad zastosowaniem muzyki w medycynie.
• W: W. Karolak, B. Kaczorowska (red.), Arteterapia w medycynie i edukacji. (s. 113–
• 117). Łódź: AHE.
• Lazarus, A. (2000). Wyobraźnia w psychoterapii. Tłum. M. Przylipiak. Gdańsk: GWP.
• Lipowski, Z.J. (1986). Psychosomatic medicine: Past and present. Part II. Current state. Canadian
• Journal of Psychiatry, 31, 8–13.
• Lecourt, E. (2008). Muzykoterapia, czyli jak wykorzystać siłę dźwięków. Tłum. L. Teodorowska.
• Katowice: Videograf II.
• Łucik-Wojczuk, A. (2010). Muzykoterapia w procesie odzyskiwania zdrowia przez pacjentów
• z chorobami onkologicznymi. Kraków: Akademia Muzyczna.
• Masiak, E. (2008). Kulturocentryczna muzykoterapia improwizacyjna jako strategia promocji
• zdrowia w lecznictwie psychiatrycznym. W: W. Karolak, B. Kaczorowska (red.), Arteterapia
• w medycynie i edukacji. (s. 133–136). Łódź: AHE.
• Masiak, E. (2011). Metody diagnozy i ewaluacji w procesie muzykoterapii improwizacyjnej.
• W: W. Karolak, B. Kaczorowska (red.), Arteterapia. Od rozważań nad teorią do zastosowań
• praktycznych. (s. 125–134). Łódź: AHE.
• Myers, D.G. (2003). Psychologia. Tłum. J. Gilewicz. Poznań: Zysk i S-ka.
• Natanson, T. (1979). Wstęp do nauki o muzykoterapii. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład
• Narodowy im. Ossolińskich.
• Niederhoffer, K.G., Pennebaker, J.W. (2002). Sharog one’s story. On benefits of writing or talking
• about emotional experience. W: C.R. Snyder, S.J. Lopez (red.), Handbook of positive psychology.
• (s. 573–583). New York: Oxford University Press.
• Nieduziak, E. (2010). Czy tylko katharsis w teatrze terapeutycznym? W: A. Chmielnicka-Plaskota
• (red.), Aktywność twórcza w edukacji i arteterapii. (s. 182–195). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Nieduziak, E. (2011). Od dramy i psychodramy po teatr i teatroterapię – z rozważań nad teorią
• i praktyką zastosowania teatru w terapii. W: W. Karolak, B. Kaczorowska (red.), Arteterapia.
• Od rozważań nad teorią do zastosowań praktycznych. (s. 215–228). Łódź: AHE.
• Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2008). Osobowość. Stres a zdrowie. Warszawa: Difin.
• Pędzich, Z. (2009). Wprowadzenie. W: Z. Pędzich (red.), Psychoterapia tańcem i ruchem. Teoria
• i praktyka w terapii grupowej. (s. 7–10). Warszawa: Arteer.
• Pędzich, Z. (red.). (2009). Psychoterapia tańcem i ruchem. Teoria i praktyka w terapii grupowej.
• Warszawa: Arteer.
• Popek, S. (2003). Człowiek jako jednostka twórcza. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Popek, S. (2008). Barwy i psychika. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Popek, S. (2010). Psychologia twórczości plastycznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Payne, H. (2006). Dance Movement Therapy: Theory, Research and Practice. New York: Routledge.
• Rubin, R.J. (1978). Using bibliotherapy: A guide to theory and practice. Phoenix: Oryx Press.
• Salmon, P. (2002). Psychologia w medycynie. Tłum. M. Gajdzińska. Gdańsk: GWP.
• Sęk, H. (2001). Psychologia kliniczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Sęk, H. (2008). Udział pozytywnych emocji w osiąganiu zdrowia. W: I. Heszen, J. Życińska (red.),
• Psychologia zdrowia w poszukiwaniu pozytywnych inspiracji. (s. 73–88). Warszawa: Wydawnictwo
• SWPS Academica.
• Sikorski, W. (2003). Arteterapia. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 1.
• (s. 177–188). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Sikorski, W. (2005). Psychoterapia w szkole. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI
• wieku. T. 4. (s. 1271–1282). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Sillamy, N. (2002). Słownik psychologii. Tłum. K. Jarosz. Katowice: Wydawnictwo Książnica.
• Sheridan, E.P., Matarazzo, J.D., Boll, T.J., Perry, N.W., Weiss, S.M., Belar, C.D. (1988). Postdoctoral
• education and training for clinical service providers in health psychology. Health Psychology,
• 7, 1–17.
• 26 Edyta Nieduziak
• Stańko, M. (2008). Uczestnicy, metody i efekty arteterapii – synteza badań. W: W. Karolak,
• B. Kaczorowska (red.), Arteterapia w medycynie i edukacji. (s. 185–196). Łódź: Wydawnictwo
• WSHE.
• Sternberg, R.J. (1999). Wprowadzenie do psychologii. Tłum.: A. Matczak. Warszawa: WSiP.
• Szczęsna, H. (2005). Psychosomatyczne zaburzenia. W: J. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiki
• XXI wieku. T. IV. (s. 1241–1244). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Szczupał, B. (2009). O literaturze dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością. Warszawa: Elipsa.
• Taranowicz, I. (2002). Zachowania w zdrowiu i w chorobie. W: J. Barański, W. Piątkowski (red.),
• Zdrowie i choroba. (s. 63–74). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocławskie Wydawnictwo
• Oświatowe.
• Tobiasz-Adamczyk, B. (2000). Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Kraków: Wydawnictwo
• UJ.
• Trzebińska, E. (2008). Lepsze zdrowie dzięki większemu szczęściu. W: I. Heszen, J. Życińska
• (red.), Psychologia zdrowia w poszukiwaniu pozytywnych inspiracji. (s. 23–38). Warszawa:
• Wydawnictwo SWPS Academica.
• Taylor, S.E. (1986). Health psychology. New York: Random House.
• Uszyński, M. (2009). Stres i antystres – patomechanizm i skutki zdrowotne. Wrocław: MedPharm
• Polska.
• Watkins, G.R. (1997). Music therapy: Proposed physiological mechanisms and clinical implications.
• Clinical Nurse Specialist, 11, 43–50.
• Way, B. (1997). Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży. Tłum. K. Pankowska, E. Serwińska.
• Warszawa: WSiP.
• Wciórka, J. (red.). (2008). Kryteria diagnostyczne według DSM-IV-TR. Wrocław: Elsevier Urban
• & Partner.
• Weiss, S.M. (1987). Udział psychologii w medycynie behawioralnej. Przegląd Psychologiczny, 30,
• 431–439.
• White, J.M. (1992). Music therapy: an intervention to reduce anxiety in the myocardial infraction
• patient. Clinical Nurse Specialists, 6, 58–63.
• White, J.M. (1999). Effects of relaxing music on cardiac autonomic balance and anxiety after
• acute myocardial infarction. American Journal of Critical Care, 8(4), 220–230.
• White, J.M. (2001). Music as intervention: a notable endeavor to improve patient auteomos. Nurs.
• Clin. North. Am., 36, 83–92.
• What is Art Therapy? (2009). Dostępne na: http://www.baat.org/art_therapy.html (12.04.2011).
• Wojciechowski, A. (2001). Terapia przez twórczość. W: A. Wojciechowski, Obecność. Zebrane
• teksty. (s. 107–124). Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Wrześniewski, K. (1993). Styl życia a zdrowie. Wzór zachowania A. Warszawa: PAN.
• Wrześniewski, K. (2002). Medycyna psychosomatyczna i behawioralna. W: J. Strelau (red.), Psychologia.
• T. 3. (s. 450–456) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.