Górnośląska rodzina i dom – przestrzenie pamięci i zapomnienia

• Authors: Kijonka Justyna

Title variants

EN

Upper Silesian families and homes – spaces for remembering and forgetting

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest problemowi górnośląskiej pamięci rodziny i domu rodzinnego, a także kwestii zapomnienia i zapominania przeszłości w kontekście tych dwóch przestrzeni społecznych – rodziny i domu. Kwestie te rozpatrywane są w nawiązaniu do bogatej teoretycznej refleksji głównie socjologicznej. Tekst oparty jest na badaniach nad górnośląską tożsamością, głównie na wywiadach z rodowitymi Ślązakami – laureatami konkursu „Po naszymu czyli po Śląsku” oraz z wybitnymi Ślązakami mieszkającymi często poza granicami regionu. Pamięć w regionach takich jak Górny Śląsk jest zawiła, pełna białych plam i często bolesna. Dotyczy to nie tylko pamięci zbiorowej, ale jest istotne przede wszystkim dla przestrzeni pamięci rodzinnej, w której starsze generacje celowo zapominają o bolesnych i trudnych faktach z przeszłości. Dotyczy to na przykład pamięci o przymusowym wcielaniu Górnoślązaków do Wehrmachtu w czasie II wojny światowej. Pamięć o domu rodzinnym i jego kulturowej specyfice jest często sentymentalna. Dom rodzinny, poprzez wspomnienia, kultywowane zwyczaje, przedmioty codziennego użytku i pamiątki a także jego wizerunek w kulturze jawi się jako kraina szczęścia. Dom rodzinny jest konkretnym miejscem w przestrzeni geograficznej, nawet gdy już w nim nikt z rodziny nie mieszka, lub często nawet fizycznie nie istnieje, natomiast jest ciągle miejscem, do którego się wraca i dokonuje nowych rozpoznań dotyczących pamięci rodzinnej.

EN

The article discusses the problem of Upper Silesian memory – family memory and home memory, and the problems of oblivion and forgetting the past in the two contexts mentioned above the social spaces – family and home. These problems are considered with reference to a rich, mainly sociological, theoretical reflection. The paper is based on research on Upper Silesian identity, especially on interviews with the laureate of the dialect competition and with famous Upper Silesians, who often live in other Polish regions today. Social memory in regions such as Upper Silesia is complex, full of blanks and often painful. This concerns not only the collective memory, but also the space of the family, memory in which the older generations intentionally forget painful and difficult facts from the past, for example, memories about the forced military service in the Wehrmacht during World War II. Memory about home and its cultural peculiarity is often sentimental. Home and the home’s image in the culture appear to be a space of happiness because of memories, observed customs, articles of everyday use and souvenirs. Home – a house – is a concrete place in the geographical space even when none of the family members live there or the house does not exist anymore. It is still the place to which people are constantly returning and are discovering things combined with family memory in this space.

Keywords

PL

pamięć społeczna; Górny Śląsk; rodzina

EN

social memory; Upper Silesia; family

• Publisher: Pedagogium Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie
• Journal: Pedagogika Społeczna
• Year: 2016 (R. XV)
• Issue: 1(59)
• Pages: 107-124

Dates

published

2016-03-30

Contributors

author

Kijonka Justyna

• Uniwersytet Śląski

References

• Anderson B. (1997), Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, Kraków–Warszawa.
• Bokszański Z. (2005), Tożsamości zbiorowe, Warszawa.
• Bukowska-Floreńska I. (2007), Rodzina na Górnym Śląsku, Katowice.
• Czarnowski S. (1995), Dawność a teraźniejszość w kulturze, [w:] Sto lat socjologii polskiej: od Supińskiego do Szczepańskiego: wybór tekstów, Szacki J. (red.), Warszawa.
• Dobrowolski K. (1995), Teoria podłoża historycznego, [w:] Sto lat socjologii polskiej: od Supińskiego do Szczepańskiego: wybór tekstów, Szacki J. (red.), Warszawa.
• Eliade M. (1998), Aspekty mitu, Warszawa.
• Golka M. (2009), Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa.
• Halbwachs M. (2008), Społeczne ramy pamięci, Warszawa.
• Kaczmarek R. (2006), Górny Śląsk podczas II wojny światowej: między utopią niemieckiej wspólnoty narodowej a rzeczywistością okupacji na terenach wcielonych do Trzeciej Rzeszy, Katowice.
• Kończal K. (2009), Bliskie spotkania z historią drugiego stopnia, [w:] Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów, Szpociński A. (red.), Warszawa.
• Król M. (2008), Wstęp, [w:] M. Halbwachs, Społeczne ramy pamięci, Warszawa.
• Krzywicki L. (1995), Przeszłość a teraźniejszość, [w:] Sto lat socjologii polskiej: od Supińskiego do Szczepańskiego: wybór tekstów, Szacki J. (red.), Warszawa.
• Kula M. (2004), Krótki raport o użytkowaniu historii, Warszawa.
• Kunce A. (2007), Jak smakuje dom, [w:] Kunce A., Kadłubek Z., Myśleć Śląsk, Katowice.
• Kwiatkowski P.T. (2008), Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji, Warszawa.
• Le Goff J. (2007), Historia i pamięć, Warszawa.
• Lysko A. (1999), To byli nasi ojcowie: legendy rodzinne z Górnego Śląska o poległych żołnierzach Wehrmachtu, Bojszowy.
• Nijakowski L.M. (2006), Domeny symboliczne: konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Warszawa.
• Nijakowski L.M. (2008), Polska polityka pamięci: esej socjologiczny, Warszawa.
• Ossowski S. (1984), O ojczyźnie i narodzie, Warszawa.
• Stanisz A. (2009), Pamięć i przedmioty biograficzne w kontekście tworzenia domu rodzinnego, [w:] Rodzina. Tożsamość. Pamięć, Kujawska M., Skórzyńska I., Teusz G. (red.), Poznań.
• Szacka B. (2006), Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa.
• Szczepański M.S. (2002), Opel z górniczym pióropuszem: województwa katowickie i śląskie w procesie przemian, Katowice.
• Szpociński A. (2006), Formy Przeszłości a komunikacja społeczna, [w:] Przeszłość jako przedmiot przekazu, Szpociński A., Kwiatkowski P.T. (red.), Warszawa.
• Szpociński A. (red.) (2009), Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów, Warszawa.
• Świątkiewicz W., Wódz K. (1991), Tożsamość kulturowa mieszkańców starych dzielnic miast Górnego Śląska, Wrocław.
• Teusz G. (2009), Biograficzna pamięć i tożsamość rodziny, [w:] Rodzina. Tożsamość. Pamięć, Kujawska M., Skórzyńska I., Teusz G. (red.), Poznań.

Identifiers

ISSN

1642-672X