Socjokognitywna kompetencja tłumacza w procesie translacji

• Authors: Małgorzewicz Anna

Title variants

EN

The Translator's Socio-Cognitive Competence in the Translation Process

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article focuses on the translator's socio-cognitive competence, which has an essential influence on the success in interpersonal linguistic acts of communication occurring in translation processes. This competence consists of pragmatic and cooperative skills supported by intelligent solutions (developed in interactions with participants of an act of communication) as well as by sensitivity and metacognitive knowledge as a result of reflection on one's own cognitive possibilities and the cognitive possibilities of other participants of translation communication. F. Grucza's translation system model constitutes the paradigm identifying the area of research, where the translation reality is perceived as communication and the translator and his/her properties are placed in the centre of research. The translator's properties, skills and abilities are analysed against the background of the translation task, which constitutes another category of the translation system model as extended by J. Żmudzki. As a consequence of adopting such a perspective, the translator's operations and activities acquire strategic importance, which is determined by a communicative translation task. The article presents the results of empirical research conducted on a group of German Philology students at the University of Wrocław and on a group of professional translators. A comparative analysis of the research results from both groups allowed for defining deficits in the areas of knowledge and socio-cognitive skills.

Keywords

PL

translacja; socjokognitywna kompetencja tłumacza; komunikacja

• Publisher: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
• Journal: Lingwistyka Stosowana / Applied Linguistics / Angewandte Linguistik
• Year: 2013
• Issue: 8
• Pages: 81-91

Dates

published

2013

Contributors

author

Małgorzewicz Anna

• Uniwersytet Wrocławski

References

• BERDYCHOWSKA, Z. (2004), Ein Satz über den Diskurs, (w:) F. Grucza/ H.-J. Schwenk/ M. Olpińska (red.), Konstrukte und Realität in der Sprach-, Literatur- und Kulturwissenschaft sowie in der Geschichtsforschung und Sozialwissenschaft. Warszawa. 108–119.
• De BONO, E. (1972), Po: Beyond Yes and No. Harmondsworth.
• DUCH, W. (2002), Fizyka umysłu, (w:) Postępy fizyki 53D (2002), 92–103. [http://fizyka.umk.pl/publications/kmk/01Fiz-umyslu.pdf].
• FILLMORE, Ch.J. (1977a), Frames-and-scenes semantics, (w:) A. Zampolli (red.), Linguistic Structures Processing. Amsterdam. 55–81.
• FILLMORE, Ch.J. (1977b), The Case for Case Reopened, (w:) P. Cole/ J.M. Sadock (red.), Syntax and Semantics: Grammatical Relations. New York. 59–81.
• GRUCZA, F. (1981), Zagadnienia translatoryki, (w:) F. Grucza (red.), Glottodydaktyka a translato- ryka. Warszawa. 9–29.
• GRUCZA, F. (1998), Wyodrębnienie się, stan aktualny i perspektywy świata translacji oraz translatoryki, (w:) Lingua legis 6. 2–12.
• GRUCZA, F. (1999), Translacja a kreatywność, (w:) Lingua legis 7. 2–4.
• GRUCZA, F. (2008), Germanistische Translatorik – ihr Gegenstand und ihre Aufgaben, (w:) F. Grucza (red.), Translatorik in Forschung und Lehre der Germanistik. Warszawa. 27–49.
• GRUCZA, F. (2010), Zum ontologischen Status menschlicher Sprachen, zu ihren Funktionen, den Aufgaben der Sprachwissenschaft und des Sprachunterrichts, (w:) Kwartalnik Neofilologiczny LVII, 3/2010. 257–274.
• GRUCZA, S. (2009), Zur kognitiven Funktion von Fachsprachen und zur Geschichte ihrer Erfor- schung, (w:) E. Białek/ J. Rzeszotnik/ E. Tomiczek (red.), Auf der Suche nach Humanitas. Fest- schrift für Prof. Dr. Irena Światłowska. Dresden – Wrocław. 153–165.
• GRUCZA, S. (2012), Język a myślenie. Kilka krytycznych refleksji dotyczących rozważań tej relacji, (w:) Lingwistyka Stosowana/ Applied Linguistics/ Angewandte Linguistik 5. 155–173.
• GUILFORD, J.P. (1973), Kreativität, (w:) G. Ulmann (red.), Kreativitätsforschung. Köln. 25–48. HÖNIG, H.G. (21997), Konstruktives Übersetzen. Tübingen.
• KIELAR, B.Z. (1988), Tłumaczenia i koncepcje translatoryczne. Wrocław etc.
• KRZESZOWSKI, T.P. (1997), O znaczeniu przymiotnika ‘kognitywny’, (w:) F. Grucza/ M. Dakowska (red.), Podejście kognitywne w lingwistyce, translatoryce i glottodydaktyce. Warszawa. 23–32.
• KUSSMAUL, P. (1997), Die Rolle der Psycholinguistik und der Kreativitätsforschung bei der Untersuchung des Übersetzungsprozesses, (w:) E. Fleischmann/ W. Kutz/ P.A. Schmitt, (red.), Translationsdidaktik. Grundfragen der Übersetzungswissenschaft. Tübingen. 605–611.
• KUSSMAUL, P. (2004), Übersetzen, Verstehen und Kognitionslinguistik, (w:) P. Colliander/ D. Hansen/ I. Zint-Dyhr (red.), Linguistische Aspekte der Übersetzungswissenschaft. Tübingen. 183–199.
• KUSSMAUL, P. = (2009), Können wir besser übersetzen, wenn wir wissen, wie wir denken?, (w:) B. Ahrens/ L. Černý/ M. Krein-Kähle/ M. Schreiber (red.), Translationswissenschaftliches Kolloquium I. Beiträge zur Übersetzungs- und Dolmetschwissenschaft (Köln/Germersheim). Frankfurt/M. etc. 515–330.
• KUSSMAUL, P. (22010), Verstehen und Übersetzen. Ein Lehr- und Arbeitsbuch. Tübingen.
• LAKOFF, G. (1987), Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago.
• MAŁGORZEWICZ, A. (2012a), Die Kompetenzen des Translators aus kognitiver und translations- didaktischer Sicht. Wrocław.
• MAŁGORZEWICZ, A. (2012b), Kognitionswissenschaftliche Grundlagen des Translationsprozesses und ihre Konsequenzen für die Translationsdidaktik, (w:) L.N. Zybatow/ A. Petrova/ M. Ustaszewski (red.), Translationswissenschaft interdisziplinär: Fragen der Theorie und Didaktik. Translation Studies: Interdisciplinary Issues in Theory and Didactics. Frankfurt t/M. etc. 79–84.
• NEUBERT, A. (2002), Specifica Translationis – Übersetzen ist nicht immer Übersetzen, (w:) L. N. Zybatow (red.), Translation zwischen Theorie und Praxis. Frankfurt/M. etc. 15–38.
• PAWŁOWSKI, G. (2009), Problem użycia terminu ‘konotacja’, jego zrozumienia oraz statusu ontologicznego konotacji, (w:) Lingwistyka Stosowana/ Applied Linguistics/ Angewandte Linguistik 1. 173–186.
• PAWŁOWSKI, G. (2010), Heißt konnotativ peripher? Ein Beitrag zur anthropozentrischen Sprachentheorie dargestellt an einer kontrastiven Studie zu den idiolektalen Konnotationen der Lexeme ‘Kirche’ und ‘Kościół’, (w:) A. Małgorzewicz (red.), Translation: Theorie – Praxis– Didaktik. Dresden – Wrocław. 212–226.
• RUSCH, G. (1992), Auffassen, Begreifen und Verstehen. Neue Überlegungen zu einer konstruk- tivistischen Theorie des Verstehens, (w:) S.J. Schmidt (red.), Kognition und Gesellschaft. Der Diskurs des Radikalen Konstruktivismus 2. Frankfurt/M. 214–256.
• RUSCH, G. (2000), Verstehen. Zum Verhältnis von Konstruktivismus und Hermeneutik, (w:) H.-R. Fischer/ S.J. Schmidt (red.), Wirklichkeit und Welterzeugung. In Memoriam Nelson Goodman. Heidelberg. 350–363.
• SCHERNER, M. (2009), Kognitywistyczne metody analizy tekstu, (w:) Z. Bilut-Homplewicz/ W. Czachur/ M. Smykała (red.), Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław [tłum. J. Żmudzki].
• SCHMIDT, S.J. (21992), Über die Rolle von Selbstorganisation beim Sprachverstehen, (w:) W. Krohn/ G. Küppers (red.), Emergenz. Die Entstehung von Ordnung, Organisation und Bedeutung. Frankfurt/ M. 293–333.
• SCHWARZ-FRIESEL, M. (2007), Sprache und Emotion. Tübingen.
• TOKARSKI, R. (2006), Konotacja semantyczna – strukturalistyczna czy kognitywna?, (w:) O. Sokołowska/ D. Stanulewicz (red.), Językoznawstwo kognitywne III. Kognitywizm w świetle innych teorii. Gdańsk. 209–226.
• TOKARSKI, R. (2008), Konotacja a problemy kategoryzacji, (w:) A. Dąbrowska (red.), Język a kultura. 20. Wrocław. 143–161.
• URBANEK, D. (1996), Element kulturowy znaczenia wyrazu w aspekcie translatorycznym, (w:) F. Grucza/ K. Chomicz-Jung (red.), Problemy komunikacji interkulturowej: Jedna Europa – wiele języków i wiele kultur. Warszawa. 115–119.
• VANNEREM, M./ M. SNELL-HORNBY (1986), Die Szene hinter dem Text: ‘scenes-and-frames- semantics’ in der Übersetzung, (w:) M. Snell-Hornby (red.), Übersetzungswissenschaft – Eine Neuorientierung zur Integrierung von Theorie und Praxis. Tübingen. 194–205.
• VERMEER, H.J./ H. WITTE (1990), Mögen Sie Zistrosen? Scenes & frames & channel im translatorischen Handeln. Heidelberg.
• WAWRZYNIAK, Z. (2008), Von der konstruktiven Praxis zur kreativen Praxis, (w:) K. Myczko/ B. Skowronek/ W. Zabrocki (red.), Perspektywy glottodydaktyki i językoznawstwa. Tom jubileuszowy z okazji 70. urodzin Profesora Waldemara Pfeifera. Poznań. 325–332.
• WOJTASIEWICZ, O. (1957/42005), Wstęp do teorii tłumaczenia. Warszawa.
• ŻMUDZKI, J. (2005), Transferprozesse und Typen beim Vollzug des Konsekutivdolmetschens, (w:) G. Antos/ S. Wichter (red.), Transferwissenschaft. Wissenstransfer durch Sprache als gesellschaftliches Problem. Berlin etc. 251–264.
• ŻMUDZKI, J. (2006), Texte als Gegenstände translatorischer Forschung, (w:) F. Grucza (red.), Texte Gegenstände germanistischer Forschung und Lehre. Warszawa. 41–61.
• ŻMUDZKI, J. (2008a), Das Problem des Übersetzens im Deutschunterricht. Fortsetzung einer Diskussion, (w:) J. Janoszczyk/ L. Krzysiak/ J. Żmudzki (red.), Deutsch lernen und Lehren mit Lehrwerken. Vergangenheit, Gegenwart, Zukunft. Lublin. 99–115.
• ŻMUDZKI, J. (2008b), Intermedialität in der Translation, (w:) K. Myczko/ B. Skowronek/ W. Zabrocki (red.), Perspektywy glottodydaktyki i językoznawstwa. Tom jubileuszowy z okazji 70. Urodzin Profesora Waldemara Pfeifera. Poznań, 333–342.
• ŻMUDZKI, J. (2008c) Ein holistisches Modell des Konsekutivdolmetschens, (w:) B. Lewandowska- Tomaszczyk/ M. Thelen (red.), Translaion and Meaning. Part 8. Maastricht. 175–183.
• ŻMUDZKI, J. (2009), Text(e) aus der Translationsperspektive – einige ausgewählte Aspekte, (w:) W. Czachur/ M. Czyżewska/ A. Frączek (red.), Wort und Text. Bestandsaufnahme und Perspektiven. Warszawa. 85–91.
• ŻMUDZKI, J. (2010a), Aktuelle Profile der germanistischen Translationsdidaktik in Polen, (w:) A. Małgorzewicz (red.), Translation: Theorie – Praxis – Didaktik. Dresden – Wrocław. 117–136.
• ŻMUDZKI, J. (2010b), Transfer eksplikatywny w tłumaczeniu konsekutywnym – próba typologiza- cji, (w:) S. Grucza/ A. Marchwiński/ M. Płużyczka (red.), Translatoryka. Koncepcje – Modele– Analizy. Warszawa. 180–198.
• ŻMUDZKI, J. (2011), Die Explikation als translationsautonomer Transfermodus, (w:) D. Kaczmarek/ J. Makowski/ M. Michoń/ Z. Weigt (red.), Felder der Sprache. Felder der Forschung. Lodzer Germanistikbeiträge. Łódź. 264–278.