Powiedziane — zasłyszane — zapisane. Przepisywanie „z życia” w literaturze polskiej lat siedemdziesiątych XX wieku

• Authors: Agnieszka Karpowicz

Title variants

EN

Said — heard — written down. Written “by life” in the polish literature of the seventies of twentieth century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego w latach siedemdziesiątych XX wieku w literaturze polskiej wielu twórców odwoływało się do języka potocznego, czasem sugerując wręcz, że ich utwory artystyczne są w całościowym lub częściowym zapisem gotowych, zasłyszanych wypowiedzi lub całych opowieści tak zwanych zwykłych ludzi. Jakie pytania stawiała tamta rzeczywistość, skoro odpowiedzią na nie stawał się potoczny język mówiony, a codzienne wypowiedzi miały urastać do rangi literatury? Zestawienie ze sobą trzech wyrazistych, choć różnych znaczeniowo, przypadków (Miron Białoszewski, Janusz Anderman, Ryszard Schubert) stosowania techniki „przepisywania” literatury z życia i zapisywania „żywej mowy” ukazuje wachlarz możliwości i znaczeń, jakie niesie ta technika, jednocześnie wydobywa jej egzystencjalne i kulturowe sensy.

EN

The text is an attempt to answer the question why in the seventies of the twentieth century in Polish literature, many authors referred to the everyday language, sometimes even suggesting that their artistic works are integrally or partially record of complete spoken utterances or entire stories of so-called “ordinary people”. What questions did that reality put, since the answer was everyday spoken language, and the daily utterances have escalated to the level of literature? The combination of the three distinct, but different in meaning (Miron Białoszewski, Janusz Anderman, Ryszard Schubert) the uses of the technique of “rewriting”of literature and saving “living speech” shows the range of possibilities and meanings posed by this technique and at the same time it brings out its existential and cultural meanings.

Keywords

PL

„żywa mowa”; autentyczność; anty-literatura; język potoczny

EN

„living speech”; authenticity; anti-literature; vernacular language

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Zagadnienia Rodzajów Literackich
• Year: 2014
• Volume: 57/114 z. 2
• Pages: 123-137

Dates

published

2014

Contributors

author

Agnieszka Karpowicz

• Zakład Antropologii Słowa Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego

References

• Ambroziak Natalia (2014), „To tylko rodzaj czasu. Płeć czasu”. Białoszewskiego radio z babą [w:] Almanach antropologiczny IV. Twórczość słowna/Literatura, pod. red. G. Godlewskiego, A. Karpowicz, M. Rakoczy, P. Rodaka, Wydawnictwa UW, Warszawa.
• Anusiewicz Janusz (1982), Potoczność jako sposób doświadczania świata i jako postawa wobec świata [w:] Język a Kultura, pod red. J. Anusiewicza, F. Nieckuli, t. 5, Wiedza o Kulturze, Wrocław.
• Bachtin Michaił (1982), Formy czasu i czasoprzestrzeni w powieści [w:] Problemy literatury i estetyki, przeł. W. Grajewski, Czytelnik, Warszawa.
• Bartmiński Jerzy (1989), Opozycja ustności i literackości, „Literatura Ludowa”, nr 1.
• Bauer Zbigniew (1986), Dekada, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa.
• Bernstein Basil (1980), Socjolingwistyka a społeczne problemy kształcenia, przeł. K. Biskupski [w:] Język i społeczeństwo, pod red. M. Głowińskiego, Czytelnik, Warszawa.
• Białoszewski Miron (1989), Raj [w:] Szumy, zlepy, ciągi, PIW, Warszawa.
• Białoszewski Miron (2003), Mówienie o pisaniu [w:] Wiersze. Wybór, PIW, Warszawa.
• Gołaszewska Maria (1984), Estetyka i antyestetyka, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Hall Edward T. (1984), Poza kulturą, przeł. E. Goździak, PWN, Warszawa.
• Jarzębski Jerzy (1984), Kariera autentyku [w:] Powieść jako autokreacja, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Karpowicz Agnieszka (2012), Proza życia. Mowa, pismo, literatura (Białoszewski, Stachura, Nowakowski, Anderman, Redliński, Schubert), Wydawnictwa UW, Warszawa.
• Kirsch Donat (1981), Elaborat, „Twórczość”, nr 9 .
• Malinowski Bronisław (2000), Problem znaczenia w językach pierwotnych, przeł. J. Szymura [w:] Dzieła, t. 8, Jednostka, społeczność, kultura, pod red. naukową A. K. Palucha, PWN, Warszawa.
• Ong Walter J. (1992), Oralność i piśmienność: słowo poddane technologii, przeł. J. Japola, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Ortea y Gasset José (1982), Człowiek i ludzie, przeł. H. Woźniakowski [w:] Bunt mas i inne pisma socjologiczne, pod red. S. Cichowicza, PWN, Warszawa.
• Pawluczuk Andrzej W. (1983), Rozbiory. Eseje o literaturze, Biblioteka Więzi, Warszawa.
• Pawluczuk Włodzimierz (1994), Potoczność i transcendencja. Intersubiektywność naszej codzienności, Nomos, Kraków.
• Redliński Edward (1982), Kawa na ławę [w:] Nikiformy, Czytelnik, Warszawa.
• Rothenbuhler Eric W. (2003), Formy komunikacji rytualnej w codziennym życiu świeckim [w:] Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej, przeł. J. Barański, Wydawnictwo UJ, Kraków.
• Ruszkowski Marek (2000), O stylu prozy polskiej XX wieku. Zbiór studiów, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, Kielce.
• Skudrzykowa Aldona (1992), Potoczność strategia uwiarygodnienia, „Socjolingwistyka”, nr 12/13.
• Wiedemann Adam (2003), Pożegnanie „żywej mowy”, „Tygodnik Powszechny”, nr 25.
• Wiedemann Adam, Czerniawski Piotr (2010), Końcówki. Henryk Bereza mówi, Ha!art, Kraków.
• Wielopolski Wojciech (1987), Młoda proza przełomu 1956, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.