Konflikt aspektów. Ferdinanda Ebnera „myślenie w odniesieniach”

• Authors: Methlagl Walter

Title variants

EN

Conflicting Aspects. Ferdinand Ebner’s „Thinking in References”

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Istnieją spore trudności w oszacowaniu miejsca Ferdinanda Ebnera w ramach życia intelektualnego, kulturalnego i religijnego jego epoki. Niektórzy widzą w nim wręcz – niesłusznie – odgrodzonego od świata samotnika zanurzonego w „ciemnościach ducha”, z uporem maniaka powtarzającego ciągle to samo. Równie niesłuszne jest jednak ujmowanie go w kategoriach typowego wykształconego „człowieka nauki”. Specyfikę Ebnera można próbować uchwycić od strony jego „myślenia w odniesieniach”, jako myśliciela stawiającego w centrum swą „myśl podstawową” i zgłębiającego w sposób niedopuszczający dyletanctwa najrozmaitsze, lecz wnoszące coś nowego dziedziny, by odnieść je do swego centrum oraz do siebie nawzajem i znaleźć conflicting aspects – wzajemne sprzeczności wewnątrz tych zjawisk oraz między nimi a jego myślą podstawową. I tak dostrzegamy, że Ebner znajduje się na szpicy rozwijającego się właśnie w Austrii „krytycznego modernizmu”. U podstaw wszystkich ruchów purystycznych, które do niego prowadziły, leżała tendencja do usunięcia wszystkiego, co zbyteczne, poboczne, zarówno z procesu językowego, jak i artystycznego, architektonicznego czy muzycznego, a w końcu ze społecznego samorozumienia, docierając aż do granicy tego, co da się jeszcze przedstawić i powiedzieć, aby dokonać mediacji za pomocą jak najprostszych środków. I Ebner w tym sensie zarówno znajduje się w „formie życia” (pojęcie Wittgensteina) swojej epoki, jak i ją kształtuje, szczególnie gdy chodzi o filozofię, kulturę, jak i religię.

EN

There are substantial difficulties in assessing the place of Ferdinand Ebner in the intellectual, cultural, and religious life of his epoch. Some authors see in him merely – though unfairly – a hermit cut off from the world, immersed in „the darkness of the spirit“, obstinately repeating the same statements. Another unfair interpretation would be to define him as a typical, educated man of science. What was specific for Ebner was his „thinking in references“. Setting a basic idea in the center of his thought, he went on to study professionally the most various and informative topics. Then, he referred the results to the basic idea, as well as he juxtaposed them with each other. The purpose was to find „the conflicting aspects“, mutual contradictions between the analyzed elements. Hence, Ebner can be called a leading representative of „critical modernism“ that was developing in Austria at that time. All the purist movements which contributed to that current focused on removing everything that was needless and secondary from the linguistic, artistic, architectonic, and musical processes. Thanks to that also social self-understanding was to become simplified. Any content to be presented or spoken out should be mediated by the simplest means. In this sense Ebner is both part of a „living form“ of his epoch, and a creator of the philosophy, culture, and religion proper to that period.

Keywords

PL

Ferdinand Ebner; modernizm; Wiedeń; psychologia; Zygmunt Freud; muzyka; Josef M. Hauer; kultura; Karl Kraus; sztuka; Hildegard Jone; Erich Lechleitner; architektura; Adolf Loos; filozofia dialogu; Richard Dawkins

EN

Ferdinand Ebner; modernism; Wien; psychology; Sigismund Freud; music; Josef M. Hauer; culture; Karl Kraus; art; Hildegard Jone; Erich Lechleitner; architecture; Adolf Loos; the philosophy of dialogue; Richard Dawkins

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2015
• Volume: 1/35
• Pages: 41-61

Contributors

author

Methlagl Walter

• Internationale Ferdinand Ebner Gesellschaft

References

• Augustinus, Karl Wucherer-Huldenfeld. Personales Sein und Wort. Einführung in den Grundgedanken Ferdinand Ebners. Wien: Böhlau, 1985.
• Bogner, Dieter. „Itten in Wien”. W: Johannes Itten und die Moderne, red. Christa Lichtenstern, Christoph Wagner, Ostfildern: Hatje Cantz Verlag, 2003.
• Dallago, Carl. „Augustinus, Pascal und Kierkegaard”. Der Brenner 9 (1921): 641-734.
• Dawkins, Richard. The God Delusion. London: Bantam, 2006.
• Dethloff, Klaus. „Ferdinand Ebner und die Psychoanalyse oder Träume vor und nach dem Einschlafen”. W: Gegen den Traum vom Geist. Ferdinand Ebner. Beiträge zum Symposion Gablitz 1981, red. Walter Methlagl, 162-173. Salzburg: Otto Müller, 1985.
• Ebner, Ferdinand. Das Wort und die geistigen Realitäten, red. Richard Hörmann. Wien: LIT, 2009.
• Ebner, Ferdinand. Mühlauer Tagebuch 23.7.-28.8.1920, red. Richard Hörmann, Monika Seekirchner. Wien: LIT, 2001.
• Ebner, Ferdinand. Schriften, t. 1: Fragmente Aufsätze Aphorismen. Zu einer Pneumatologie des Wortes, red. Franz Seyr. München: Kösel, 1963.
• Ebner, Ferdinand. Schriften, t. 2: Notizen, Tagebücher, Lebenserinnerungen, red. Franz Seyr. München: Kösel, 1963.
• Ebner, Ferdinand. Schriften, t. 3: Briefe, red. Franz Seyr. München: Kösel, 1963.
• Ebner, Ferdinand. Słowo i realności duchowe. Fragmenty pneumatologiczne, tłum. Krzysztof Skorulski. Warszawa: IFIS PAN, 2006.
• Ebner, Ferdinand. Tagebuch 1916. Fragment aus dem Jahre 1916, red. Markus Flatscher, Richard Hörmann. Wien: LIT, 2007.
• Ebner, Ferdinand. Wort und Liebe, red. Richard Hörmann, Krzysztof Skorulski. Hamburg u.a.: LIT, 2015.
• Feuerbach, Ludwig. Philosophie der Zukunft. Stuttgart: Frommanns Verlag, 1922.
• Ficker, Ludwig. „Geleitwort”. W: Ferdinand Ebner, Schriften, T. 1: Fragmente Aufsätze Aphorismen. Zu einer Pneumatologie des Wortes, red. Franz Seyr, 7-18. München: Kösel, 1963.
• Ficker, Ludwig. „Vorwort zum Wiederbeginn”. Der Brenner 1 (1919): 1-4.
• Ficker, Ludwig. Briefwechsel 1914-1925. Innsbruck: Haymon, 1988.
• Haecker, Theodor. Sören Kierkegaard und die Philosophie der Innerlichkeit. München: J.F. Schreiber, 1913.
• Horwitz, Rivka. „Ferdinand Ebner als Quelle von Martin Bubers «Ich und Du»”. W: Untersuchungen zum „Brenner“. Festschrift für Ignaz Zangerle zum 75. Geburtstag, red. Walter Methlagl, Eberhard Sauermann, 283-293. Salzburg: Otto Müller, 1981.
• Jensen, Jörgen. „Ferdinand Ebner und Josef Matthias Hauer”. W: Untersuchungen Zum „Brenner”. Festschrift für Ignaz Zangerle zum 75. Gebrutstag, red. Walter Methlagl, Eberhard Sauermann, 242-272. Salzburg: Otto Müller, 1981.
• Krolop, Kurt. Sprachsatire als Zeitsatire bei Karl Kraus. Neun Studien. Berlin: Akademie-Verlag, 1987.
• Methlagl, Walter. „An der Grenze des Sagbaren. Der «Brenner-Kreis»”. W: Das größere Österreich. Geistiges und soziales Leben von 1880 bis zur Gegenwart, red. Kristian Sotriffer, 148-152. Wien: Edition Tusch, 1982.
• Methlagl, Walter. „Woge und Kristall. Georg Trakl – Hildegard Jone – Anton von Webern”. Das Fenster. Tiroler Kulturzeitschrift 42 (1987): 4130-4134.
• Methlagl, Walter. Erich Lechleitner 1879-1959. Innsbruck: Haymon, 2003.
• Stieg, Gerald. Der Brenner und die Fackel. Ein Beitrag zur Wirkungsgeschichte von Karl Kraus. Salzburg: Otto Müller 1976.
• Wittgenstein, Ludwig. Schriften, t. 1. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1969.

Identifiers

DOI

10.12775/PCh.2015.002