„SAKRAMENTALNY” CHARAKTER ESTETYKI IKONY JAKO PRZYKŁAD TEOLOGII OTWARTEJ

• Authors: Strumiłowski Jan

Title variants

EN

“Sacramentality” of icon as an example of an open theology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Współcześnie w literaturze teologicznej często mówi się o „sakramentalności” ikony. Określenie to nie świadczy o traktowaniu sztuki ikonicznej na równi z siedmioma kanonicznymi sakramentami, ale sugeruje, że ten szczególny rodzaj sztuki posiada właściwość uobecniania w swojej przestrzeni rzeczywistości Boskiej. Sposób partycypacji pierwiastka nadprzyrodzonego nie ma jednak tak radykalnego, jak np. w Eucharystii lub innych sakramentach, charakteru substancjalnego. Domeną sztuki ikonicznej, jak każdej innej, jest forma, zatem należy spodziewać się, że w aspekcie formalnym (estetycznym) znajdują się elementy świadczące o jej sakramentalności. Ponadto w ikonie sfera formalna mocno jest zestrojona z samą treścią wskazaną przez ikonę, zatem również teologia, jaką przywołuje ikona, poprzez sakramentalny charakter formy, powinna odznaczać się pewnego rodzaju otwartością na transcendencję.

EN

Nowadays, the theological literature says more and more often about the “sacramentality” of icon. Obviously, this term does not intend to make equal the iconic art and the seven canonical sacraments, but suggests that this specific kind of art can somehow, in its domain, make present or participate in the God’s reality. However, the way of participation of the supernatural element has not so radical substantial character, as it is in the case of the Eucharist or of the other sacraments. The form constitutes the realm of the iconic art (as of the other arts). That is why one should assume that the elements of the “sacramentality” of this art may be found in its formal (aesthetic) aspect. Moreover, the icon’s formal aspect is very strongly harmonized with its very content, therefore the theology represented by icon should similarly be characterized by some openness to transcendence.

Keywords

PL

ikona; estetyka; forma; sakrament; teologia piękna; ikonoklazm

EN

icon; aesthetic; form; sacrament; theology of beauty; iconoclasm

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Forum Teologiczne
• Year: 2017
• Volume: 18
• Pages: 105-122

Dates

published

2017

Contributors

author

Strumiłowski Jan

• Wyższe Seminarium Duchowne w Katowicach-Panewnikach

References

• Belting H., Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, tłum. T. Zatorski, Gdańsk 2010.
• Besson É., La dimension juridique des sacrements, Roma 2004.
• Bielawski M., Oblicza ikony, Kraków 2006.
• Bułgakow S., Ikona i kult ikony. Zarys dogmatyczny, tłum. H. Paprocki, Bydgoszcz 2002.
• Dąb-Kalinowska B., Ikony i obrazy, Warszawa 2000.
• Dobieszewski J., Okno ku wieczności – symbolika ikony, w: Symbol w kulturze rosyjskiej, red. K. Duda, T. Obolevitch, Kraków 2010, s. 29–40.
• Dzidek T., Funkcje sztuki w teologii, Kraków 2013.
• Evdokimov P., Prawosławie, tłum. J. Klinger, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2003.
• Evdokimov P., Prawosławna wizja teologii moralnej. Bóg w życiu ludzi, tłum. W. Szymona, Kraków 2012.
• Evdokimov P., Szalona miłość Boga, tłum. M. Kowalska, Białystok 2001.
• Evdokimov P., Sztuka ikony, teologia piękna, tłum. M. Żurowska, Warszawa 1999.
• Evdokimov P., Życie duchowe w mieście, tłum. M. Żurowska, Poznań 2011.
• Florenski P. A., Ikonostas i inne szkice, tłum. Z. Podgórzec, Warszawa 1981.
• Freedberg D., Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, tłum. E. Klekot, Kraków 2005.
• Hryniewicz W., Nadzieja uczy inaczej. Medytacje eschatologiczne, Warszawa 2003.
• Jazykowa I., Świat ikony, Warszawa 1998.
• Jazykowa I., Oto czynię wszystko nowe. Ikona w XX wieku, tłum. H. Paprocki, Warszawa 2011.
• Katechizm Kościoła katolickiego, 1992, wyd.pol. Pallottinum 22002.
• Leon XIII, List „Apostolicae curae et caritatis”, w: Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa, Poznań 2007, s. 308–311.
• Lurker M., Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, tłum. R. Wojnakowski, Warszawa 2011.
• Łukaszuk T., Ikona w życiu, w wierze i w teologii Kościoła, Kraków 2008.
• Marion J.-L., Bóg bez bycia, tłum. M. Frankiewicz, Kraków 1996.
• Matwiejuk K., Ikona-okno ku Transcendencji, „Warszawskie Studia Pastoralne” t. 13, 2011, s. 136–156.
• Maximi Confessoris, Mystagogie, Paris 1857, PG 91.
• McGonigle T.D., Mystery, w: The New dictionary of Catholic spirituality, red. M. Downey, Collegeville-Minnesota 1993, s. 677–681.
• Meyendorff J., Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, tłum. J. Prokopiuk, Kraków 2007.
• Pelikan J.J., Duch wschodniego chrześcijaństwa (600-1700), tłum. M. Piątek, Kraków 2009.
• Quenot M., Ikona i kosmos. Inne spojrzenie na dzieło stworzenia, tłum. H. Paprocki, Białystok 2007.
• Schönborn C., Ikona Chrystusa, tłum. W. Szymona, Poznań 2001.
• Schönborn C., Człowiek i Chrystus na obraz Boga, tłum. W. Szymona, Poznań 2008.
• Sobór Trydencki, Dekret o Najświętszym Sakramencie Eucharystii, w: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 4, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. A. Baron, Kraków 2003, s. 444–455.
• Sobór Nicejski II, Anatematyzmy w sprawie świętych obrazów, w: Dokumenty Soborów Powszechnych: tekst grecki, łaciński, polski, t. 1, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. T. Wnętrzak, Wydawnictwo WAM, Kraków 2005, s. 342–343.
• Sobór Trydencki, Dekret o sakramentach, w: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 4, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. A. Baron, Kraków 2003, s. 356–365.
• Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje. Nowe tłumaczenie, Poznań 2002, s. 104–166.
• Sobór we Florencji, Bulla unii z Ormianami (Exultate Deo), w: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, arabski, ormiański, polski, t. 3, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. A. Baron, R.-P. Ritter, W. Sowa, Kraków 2004, s. 492–543.
• Špidlik T., Rupnik M.I., Teologia pastoralna. Duszpasterstwo na nowe czasy, tłum. K. Stopa, Kraków 2010.
• Strumiłowski J.P., Piękno zbawi świat?, Kraków 2016.
• Testa B., Sakramenty Kościoła, tłum. L. Balter, Poznań 1998.
• Trubeckoj E.N., Kolorowa kontemplacja. Trzy szkice o ikonie ruskiej, tłum. H. Paprocki, Białystok 1998.
• Uspienski L., Teologia ikony, tłum. M. Żurawska, Poznań 1993.