Realizacja funkcji magicznej w tekście jednego chamaiła

• Authors: Kożinowa Ałła , Tarełko Michaił

Title variants

EN

THE MAGIO FUNCTION AS REALIZED IN A CHAMAIŁ

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Odnaleziony przez autorów w Mińsku fragment muzułmańskiego podręcznego notatnika zwanego chamaiłem, pochodzący z okresu I Rzeczypospolitej, jest autentycznym świadectwem pogranicza kulturowego i językowego. Poświadcza przenikanie się w tekście kodów werbalnego, przedmiotowego i akcjonalnego, łączenie praktyk magicznych muzułmańskich ze słowiańskimi, a na gruncie językowym mieszanie w jednym zdaniu elementów polskich z białoruskimi, przy czym wyrazy słowiańskie zostały zapisane pismem arabskim. Tak więc cytaty z Koranu sąsiadują ze sprzecznym z tradycją muzułmańską zaleceniem użycia alkoholu jako leku, a liczne przepisy na leczenie chorób takich jak wysypka, krwawienie, suchoty, febra, żółtaczka, łamanie kości zalecają użycie odpowiednich ziół, co jest znane lokalnej społeczności słowiańskiej. Występują w badanym chamaile także zalecenia oryginalne, szerzej w kręgu słowiańskim nieznane, co wskazuje na kompilacyjny charakter tego tekstu.

EN

In Minsk, Byelorussia, the authors of the article have found a fragment of a Muslim pocket notebook called chamaił, dating back to the times of the 1st Polish Republic. It is a genuine piece of evidence for the existence of a cultural and linguistic borderland in that area. It documents interpenetration of the verbal, object and actional codes, combining magic Muslim and Slavonic practices. Linguistically, it evidences the mixing of Polish and Byelorussian elements (Slavonic elements being written in Arabic script). Quotations from the Koran are provided next to advice to use alcohol as medication, which is against the Muslim tradition. Numerous prescriptions to treat such illnesses as a rash, bleeding, tuberculosis, fever, jaundice or bone pains advise to use appropriate herbs, a practice known to the local Slavonic community. The chamaił also contains original pieces of advice, unknown in larger Slavonic circles, which suggests that the text is a compilation.

Keywords

PL

Koran; chamaił; pogranicza kulturowe; kod werbalny; kod przedmiotowy; kod akcjonalny; wyrazy słowiańskie; leczenie chorób; użycie ziół; tekst kompilacyjny

EN

the Quran; chamaił; cultural borderland; verbal code; object code; actional code; Slavic words; the treatment of diseases; the use of herbs; text compilation

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2001
• Volume: 13
• Pages: 231–246

Contributors

author

Kożinowa Ałła

author

Tarełko Michaił

References

• Antonowicz A., 1968, Bielorusskije teksty, pisanyje arabskim pis’mom i ich grafiko-ortografičeskije čerty, Wilno.
• Bartmiński Jerzy, 1992, O języku folkloru na pograniczu polsko-ukraińskim, [w:] Między Wschodem a Zachodem, cz. IV., red. J. Bartmiński i M. Lesiów, Lublin, s. 141-154.
• Bartmiński Jerzy, 1998, Tekst jako przedmiot tekstologii lingwistycznej, [w:] Tekst. Problemy teoretyczne, red. J. Bartmiński, B. Boniecka, Lublin, s. 9-27.
• Biegeleisen Henryk, 1929, Lecznictwo ludu polskiego, Kraków.
• Bogdanowicz A. E., 1895, Pereżitki drevnego mirosozercania u belorussoy, Grodno.
• Federowski M., 1897, Lud białoruski na Rusi Litewskiej, t. 1, Kraków.
• Grek-Pabisowa Iryda, 1997, Językowa rzeczywistość na Kresach północno-wschodnich, [w:] Kresy – pojęcie i rzeczywistość, red. K. Handke, Warszawa, s. 145-181.
• Judin Aleksej V., 1998, Vostočnoslawianskij zagovor: struktura, semantika i pragmatika teksta, [w:] Tekst. Analizy i interpretacje, red. J. Bartmiński, B. Boniecka, Lublin, s. 169-183.
• Kolberg Oskar, 1967, 1968, Dzieła wszystkie, t. 48, 52, Warszawa.
• Kryczyński S., 1938, Tatarzy litewscy, Warszawa.
• Łapicz C., 1992, Warstwy językowe w piśmiennictwie religijnym Tatarów litewsko-polskich, [w:] Między Wschodem a Zachodem, cz. IV., red. J. Bartmiński i M. Lesiów, Lublin, s. 321-323.
• Szejn V. P., 1893, Materialy dla izučenija byta i jazyka russkogo naselenija severo-zapadnogo kraja, Sankt-Peterburg.
• Tołstoj Nikita I., 1995, Iz „grammatiki” slavjanskich obrjadov, [w:] Tołstoj N. I., Jazyk i narodnaja kultura, Moskva, s. 63-78.
• Tołstoj Nikita I., 1983, Vita herbae et vita rei v slavjanskoj narodnoj tradicii, [w:] Slavjanskij i balkanskij fol’klor, Moskva, s. 139-145.
• Toporov V. N., 1980, Zagovory i mify, [w:] Mify narodov mira: Enciklopedija w 2 t., t. 1, Moskva.
• Udziela M., 1891, Medycyna i przesądy lecznicze ludu polskiego, Warszawa.
• Zamowy, 1992, Mińsk.