O zagrożeniach świata zamkniętego w jednoznacznych opozycjach na podstawie gimnazjalnych wypowiedzi interpretacyjnych

• Authors: Grażyna B. Tomaszewska

Title variants

EN

On the threats of a world closed in unequivocal oppositions – based on junior high school interpretive utterances

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest refleksja nad konsekwencjami wynikającymi z odrzucania aksjologicznej niejednoznaczności poza sferę przeżyć i doświadczeń, dostrzeżona w wypowiedziach uczniów szkół gimnazjalnych udzielanych w ramach badania Dydaktyka literatury i języka w gimnazjum w świetle nowej podstawy programowej. Wskazuje się na negatywne konsekwencje wynikające z interpretowania obrazu świata przedstawionego w Balladynie Juliusza Słowackiego i Pamiętniku z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego jako zamkniętego w wartościach skrajnie opozycyjnych. Zwraca się uwagę, że jedną z tych konsekwencji może być wyobcowanie ucznia z realnej rzeczywistości. Inną – przekształcenie wartości w zbiór antywartości wykluczających jakiekolwiek porozumienie międzyludzkie. Budowanie własnej przestrzeni aksjologicznej na ich podstawie może odbywać się tylko kosztem dyskredytacji wartości cudzych, którym z góry odmawia się prawa do istnienia. W takiej przestrzeni brakuje miejsca na dialog z wartościami innymi niż wyznawane.

EN

The article considers the consequences of abandoning the axiological ambiguity beyond the sphere of human reflection and experience (including that impinging on students – as shown by analytical and interpretive material). The inherent hazards of creating an image of a world closed in extreme binary oppositions is pointed out. It is shown to risk human (student) alienation from reality and a shift of this reality and the human into artificial formations. Another risk is transformation of values into a set of anti-values which exclude any interpersonal agreement. This may result in a situation in which construction of personal axiological space only occurs at the expense of discrediting values of others and denying their rights to hold them in the first place. In effect, another world is created, in which there is no place for the human being.

Keywords

PL

literaturoznawstwo; analiza i interpretacja; dydaktyka literatury; podstawa programowa; wartości i wartościowanie

EN

literary studies; analysis and interpretation; teaching of literature; core curriculum; values and valuation

• Publisher: Instytut Badań Edukacyjnych
• Journal: Edukacja
• Year: 2015
• Issue: 2(133)
• Pages: 58–67

Dates

published

2015-06-30

Contributors

author

Grażyna B. Tomaszewska

• Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Gdański

References

• Arendt, H. (1998). Eichman w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła (wyd. 2). Przeł. A. Szostkiewicz. Kraków: Znak.
• Baudrillard, J. (2009). Przejrzystość zła. Esej o zjawiskach skrajnych. Przeł. S. Królak. Warszawa: Sic!
• Bauman, Z. (2009). Nowoczesność i zagłada. Przeł. T. Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Biedrzycki, K. (2012). Straszno i śmieszno. „Balladyna” Juliusza Słowackiego i jej lektura w szkole. Postscriptum Polonistyczne, 2, 241–250.
• Bielik-Robson, A. (2008). Romantyzm, niedokończony projekt. Eseje. Kraków: Universitas.
• Bortnowski, S. (2013). Czy uczenie literatury w szkole współczesnej może jeszcze umacniać wartości? W: M. Marzec-Jóźwik (red.), Wartości i wartościowanie w edukacji humanistyczne (s. 193–203). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Dobroczyński, B. (2014). Pamiętaj o ciemnej stronie. Gazeta Wyborcza. Duży Format, 7 sierpnia, 17.
• Dziemidok, B. (2013). Teoretyczne i praktyczne kłopoty z wolnością człowieka. W: B. Dziemidok Teoretyczne i praktyczne kłopoty z wartościami i wartościowaniem. Szkice z aksjologii stosowanej (s. 5–45). Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
• Gełczewska, B. (2013). Czy wychowujemy pokolenie bezrefleksyjne? Komentarze do ankiety aksjologicznej w liceach warszawskich. W: M. Marzec-Jóźwik (red.), Wartości i wartościowanie w edukacji humanistyczne (s. 95–116). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Janus-Sitarz, A. (2014). Wstęp. Obszary wykluczenia i obojętności. W: A. Janus-Sitarz (red.), Edukacja polonistyczna wobec Innego (s. 9–12). Kraków: Universitas.
• Markowski, M. P. (2013). Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki. Kraków: Universitas.
• Ministerstwo Edukacji Narodowej (2009). Podstawa programowa z komentarzami, t. 2: Język polski w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum. Pobrano z http://men.gov.pl/2013-08-03-12-10-01/podstawa-programowa
• Minois, G. (1996). Historia piekła. Przeł. A. Dębska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Montaigne, M. de (1985). Próby. Księga druga (wyd. 2). Przeł. T. Żeleński (Boy). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Mrożek, S. (2010). Dziennik (t. 1. 1962–1969). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Myrdzik, B. (2006). Zrozumieć siebie i świat. Szkice i studia o edukacji polonistycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Nowosielski, J. (2013). Zagubiona bazylika. Refleksje o sztuce i wierze. Kraków: Znak.
• Sławek, T. (2014). Nietakt kanap. Tygodnik Powszechny, 12 października, 15–17.
• Słowacki, J. (1974). Dzieła wybrane (t. 3). Zred. J. Krzyżanowski. Wrocław–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Tischner J. (2003). O człowieku. Wybór pism filozoficznych. Wrocław: Zakład Narodowy im Ossolińskich.
• Włodarczyk, A. (2008). Ku etyce odczytania tekstu. Wartość. Literatura. Dialog. W: A. Janus-Sitarz (red.), Wartościowanie a edukacja polonistyczna (s. 117–142). Kraków: Universitas.
• Żurek, S. J. (2013). Aksjologia i edukacja. W: M. Marzec-Jóźwik (red.), Wartości i wartościowanie w edukacji humanistycznej (s. 13–17). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Notes

http://www.edukacja.ibe.edu.pl/images/numery/2015/2-4-tomaszewska-o-zagrozeniach-swiata.pdf

Identifiers

ISSN

0239-6858