Über blaue Briefe, schwarze Kunst, niebiescy chłopcy und czarna śmierć – zu einigen semantischen Besonderheiten im Bereich der Farbphraseologismen im deutsch-polnischen und polnisch-deutschen Vergleich (am lexikografischen Material)

• Authors: Joanna Szczęk

Title variants

EN

About ‘blue letters’, black magic’, blue boys’, and ‘black death’ – about special semantic features within the phraseology of colours. A Polish – German comparison (on the basis of lexical material)

PL

Blaue briefe, schwarze Kunst, niebiescy chłopcy i czarna śmierć– o niektórych cechach semantycznych w obrębie frazeologizmów z nazwami kolorów. Porównanie niemiecko-polskie i polsko-niemieckie (na podstawie materiału leksykograficznego)

• Languages of publication: DE

Abstracts

EN

The phraseology of colours is a significant sphere within the diction of Polish and German languages. This results from the fact that colours exist as an inseparable element of human reality. However, the conceptualisation of the names of colours depends on a given language society. The fact is reflected in the phraseological resources of a language. The material for the analysis are the indicated collocations, where the names of colours often gain additional meanings which go beyond the dictionary denotations. The paper describes the special semantic features of the names of colours in collocations: polysemy, translator’s false friends.

PL

Frazeologia kolorów stanowi zauważalną grupę w leksyce języka niemieckiego i polskiego. Wynika to z faktu, iż kolory stanowią nieodłączny element otaczającej nas rzeczywistości. Jednakże konceptualizacja nazw kolorów jest uzależniona od danej społeczności językowej. Fakt ten znajduje odzwierciedlenie w zasobie frazeologicznym danego języka. Przedmiotem analizy są wskazane związki frazeologiczne, w których nazwy barw zyskują dodatkowe znaczenia, wychodzące często poza znaczenia słownikowe. W artykule omówiono szczególne cechy semantyczne nazw barw w użyciu frazeologicznym: polisemia, fałszywi przyjaciele tłumacza.

Keywords

EN

colours; phraseology; semantics; colour collocations; polysemy

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Colloquia Germanica Stetinensia
• Year: 2013
• Issue: 22
• Pages: 281-300

Contributors

author

Joanna Szczęk

• Uniwersytet Wrocławski

References

• Quellen
• ADALBERG, Samuel (1969-1978): Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich. Warszawa.
• AGRICOLA, Erhard (1992): Wörter und Wendungen. Mannheim etc.
• ANUSIEWICZ, Janusz/SKAWIŃSKI, Jacek (1997): Słownik polszczyzny potocznej. Warszawa.
• BĄBA, Stanisław (1997): Podręczny słownik frazeologiczny. Warszawa.
• BORCHARDT, Wilhelm/WUSTMANN, Gustav (1955): Die sprichwörtlichen Redensarten im deutschen Volksmund nach Sinn und Ursprung erläutert. Leipzig.
• CZOCHRALSKI, Jan A. (1990): Mały słownik idiomatyczny polsko-niemiecki. Warszawa.
• DUDEN (1992): Redewendungen und sprichwörtliche Redensarten. Mannheim etc.
• FRIEDERICH, Wolf (1976): Moderne deutsche Idiomatik. München.
• IPPOLDT, Juliusz/PIPREK, Jan (1994): Wielki słownik niemiecko-polski. Bd. 1, 2. Warszawa.
• IPPOLDT, Juliusz/PIPREK, Jan (1994): Wielki słownik polsko-niemiecki. Bd. 1, 2. Warszawa.
• KOPALIŃSKI, Władysław (1990): Słownik symboli. Warszawa.
• KRÜGER-LORENZEN, Kurt (1971): Das geht auf keine Kuhhaut. Deutsche Redensarten und was dahinter steckt. Düsseldorf.
• KÜPPER, Heinz (1992): Wörterbuch der deutschen Umgangssprache. Leipzig.
• LURKER, Manfred (1992): Wörterbuch der Symbolik. Stuttgart.
• RÖHRICH, Lutz (1974): Lexikon der sprichwörtlichen Redensarten. Bd. 1, 2. Freiburg, Basel, Wien.
• SKORUPKA, Stanisław (1993): Słownik frazeologiczny języka polskiego. Bd.1, 2. Warszawa.
• WÓJCICKI, Mieczysław/WÓJTOWICZ, Janina (1993): Polnische und deutsche Redewendungen. Warszawa.
• Literatur
• AMPEL-RUDOLF, Mirosława (1994): Kolory. Z badań leksykalnych i składniowych języka polskiego. Rzeszów.
• BASAJ, Mieczysław (1982): Ekwiwalencja tłumaczeń frazeologizmów na przykładzie j. polskiego i czeskiego. In: M. BASAJ, D. RYTEL (Hg.), Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej I, 157-165.
• BURGER, Harald (1998): Phraseologie. Eine Einführung am Beispiel des Deutschen, Berlin.
• DUDEN (2001): Deutsches Universalwörterbuch. Mannheim etc.
• FILIPEC, Josef (1973): Der Äquivalenzbegriff und das Problem der Übersetzbarkeit. In: A. NEUBERT, O. KADE, Neue Beiträge zu Grundfragen der Übersetzungswissenschaft. Frankfurt a. Main, 82-87.
• FLEISCHER, Wolfgang (1997): Phraseologie der deutschen Gegenwartssprache. 2. durchges. und ergänzte Aufl. Tübingen.
• FÖLDES, Csaba (1991): Farbbezeichnungen als phraseologische Strukturkomponenten im Deutschen, Russischen und Ungarischen. In: Ch. PALM (Hg.), Europhras 90: Akten der internationalen Tagung der germanistischen Phraseologieforschung. Uppsala, 77-89.
• FORSTNER, Dorothea (1967): Die Welt der Symbole. Innsbruck etc.
• GONDEK, Anna/SZCZĘK, Joanna (2001): Farben in den Phraseologismen des Deutschen und Polnischen. Eine kontrastive Analyse. In: Studia Linguistica XX, 83-94.
• GONDEK, Anna/SZCZĘK, Joanna (2003): Nazwy barw w związkach frazeologicznych języka polskiego i niemieckiego. In: Rozprawy Komisji Językowej XXIX. Wrocław, 163-175.
• GÜNTHER, Kurt (1998): Zur Begriffsfindung in der Phraseologie: die Termini: Lexem, Phrasem, Textem, Phraseolexem. In: W. EISMANN (Hg.), Europhras 95. Europäische Phraseologie im Vergleich. Gemeinsames Erbe und kulturelle Vielfalt, Bochum, 283-293.
• NORDEN, Magnus (1994): Logische Beziehungskonzepte und Interferenzprozeduren. Zu einer semantisch-kognitiven Theorie der verbalen Idiome im Deutschen. Umeå.
• PALM, Christine (1995): Phraseologie. Eine Einführung. Tübingen.
• PŁOMIŃSKA, Małgorzata (2000): Zu Farbenbenennungen im Deutschen und im Polnischen. In: A. FEINE, U. ŻYDEK-BEDNARCZUK (Hg.), Beiträge zur Nomination im Deutschen und im Polnischen, Katowice, 92-107.
• PŁOMIŃSKA, Małgorzata (2003): Farben und Sprache. Deutsche und polnische Farbbezeichnungen aus kontrastiver Sicht. Frankfurt a. Main.
• SOBIECH, Renata (1980): Zur deutsch-polnischen Phraseologie im Bereich der Farbbezeichnungen. In: Studia Germanica Posnaniensia IX, 159-166.
• SZCZĘK, Joanna (2000-2001): Phraseologie der Farben. Eine kontrastive Analyse der Phraseologismen im Deutschen und im Polnischen. In: Klagenfurter Beiträge zur Sprachwissenschaft. Jg. 26-27, 151-167.
• SZCZĘK, Joanna (2005a): Was Farben uns verraten – Zu den farbigen Personenbezeichnungen im Deutschen. In: Studia Niemcoznawcze XXIX (Warszawa), 741-751.
• SZCZĘK, Joanna (2005b): Farbige Namen – Zur kommunikativ-pragmatischen Funktion der Farbbezeichnungen im Deutschen. In: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Colloquia Germanica Stetinensia 13, 107-116.
• SZCZĘK, Joanna (2010): O symbolicznej funkcji barw w języku i kulturze – niemiecko-polskie studium porównawcze. In: E. KOMOROWSKA, D. STANULEWICZ (Hg.), Barwa w języku, literaturze i kulturze I. Szczecin, 93-106.
• SZCZĘK, Joanna (2011): „Falsche Freunde des Übersetzers“ – Zur Analyse der phraseologischen Entsprechungen in den deutsch-polnischen Nachschlagewerken. In: R. LIPCZUK, M. LISIECKA-CZOP, D. MISIEK (Hg.), Phraseologismen in deutsch-polnischen und polnisch-deutschen Wörterbüchern Theoretische und praktische Aspekte der Phraseologie und Lexikographie. Hamburg, 271-282.
• TOKARSKI, Ryszard (1987): Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Lublin.
• WIERZBICKA, Anna (1999): Język – Umysł – Kultura. Warszawa.
• WORBS, Erika (1994): Theorie und Praxis der slawisch-deutschen Phraseographie. Mainz.