Czynniki kształtujące treści zeznań śledczych: przypadki członków tajnych stowarzyszeń (lata trzydzieste – siedemdziesiąte XIX wieku)

• Authors: Kulecka Alicja

Title variants

EN

Factors shaping the content of informative statements: cases of members of secret societies (the thirties – seventies of the nineteenth century)

DE

Inhaltsträger der Ermittlungszeugnisse: Einzelfälle von Mitgliedern der Geheimbünde (die 1830 – 1870er Jahre)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszych rozważań było ukazanie czynników wpływających na treść zeznań śledczych, a przez to ich wartość informacyjną uzależnioną głównie od celów badawczych. Znalazły się wśród nich m.in. okoliczności aresztowania i przesłuchań, traktowania podejrzanego, sposobu prowadzenia rozmów, zadawania pytań, wywierania presji, dochodzenia do przybliżonego opisu realiów. Zaprezentowano w nich także formy i treści wiodące zeznań. Nieco uwagi poświęcono również postawom historyków wobec tego typu źródła. Przeprowadzone analizy wskazały, że treść zeznania kształtowały: a. wiadomości pozyskane przez śledczych z innych zeznań i innych źródeł, b. wiadomości, które ujawnił przesłuchiwany, c. dążenie do ochrony osoby własnej przez przesłuchiwanego, d. dążenie śledczych do ustalenia faktów i wymierzenia kary. Wynikiem niniejszych rozważań jest także teza o braku istnienia czystej formy zeznania np. tylko powściągliwego lub tylko szczerego. Zeznanie, niezależnie od jego treści i formy, uznać należy za ważne źródło do badania mentalności wieku XIX, potrzeb informacyjnych władz administracyjnych, policyjnych, sądowych w poszczególnych systemach ustrojowych, szczególnie w okolicznościach kryzysu zaufania społecznego, osobowości członków organizacji spiskowych, relacji wewnętrznych w stowarzyszeniach tajnych, struktur społecznych, idei i wyobrażeń tego okresu, postaw władz wobec potrzeb zbiorowości, a szerzej relacji władza – społeczeństwo i władza – jednostka.

EN

The purpose of these considerations was to show the factors influencing the content of the investigative statements, and thus their informative value depending mainly on the research goals. These included, among others, the circumstances of the arrest and interrogation, the treatment of the suspect, the way of conducting conversations, asking questions, exerting pressure, establishing a rough description of the reality. They also presented the leading forms and contents of the statements. Some attention was also paid to the attitudes of historians towards this type of sources. The analyses carried out showed that the contents of the statements were shaped by: a. information obtained by the investigators from other statements and other sources, b. news revealed by the interrogated, c. striving to protect one's own person by the interrogated, d. the investigators' desire to establish facts and impose a punishment. The result of these considerations is also the thesis that there is no pure form of statement, e.g. only restrained or only sincere. A statement, regardless of its content and form, should be considered an important source for examining the mentality of the nineteenth century, the information needs of administrative, police, and judicial authorities in individual political systems, especially in the circumstances of the crisis of social trust, the personality of members of secret organizations, internal relations in secret societies, social structures, ideas and imaginations of this period, the attitudes of the authorities towards the needs of the collective, and more broadly the relationship between the authorities and the society, and the authorities and an individual.

DE

Das Ziel der angestellten Untersuchungen war die Schilderung der Inhaltsträger der Ermittlungszeugnisse, die auf ihren von Forschungszielen bedingten Informationswert Einfluss nehmen. Darunter fanden sich u. a. die Umstände der Inhaftierung und Ermittlung, des Umgangs mit dem Verdächtigen sowie des Gesprächs mit ihm, der gestellten Fragen und der Druckausübung wie auch der möglichst nahen Realienschilderung. Man stellte darin auch die Formen und die Hauptinhalte der Ermittlungszeugnisse dar. Mehr Aufmerksamkeit wurde ebenfalls auf die Einstellung der Historiker zu derartigen Quellen gelenkt. Die durchgeführten Analysen wiesen darauf hin, dass der Inhalt der Zeugnisse von den folgenden Faktoren bedingt war: a. von den Informationen, die die Ermittlungsbeamten aus anderen Zeugnissen und Quellen herausholten, b. von den Informationen, die der Verdächtige beim Vernehmen ermittelte, c. vom Streben des Verdächtigen danach, die eigene Person zu schützen, d. vom Streben der Ermittlungsbeamten, Fakten zu bestimmen und eine Strafe aufzuerlegen. Aus den besagten Untersuchungen ergibt sich auch die These, laut der es keine reine Form z. B. von beherrschten bzw. ehrlichen Zeugnissen gebe. Das Zeugnis sollte man unabhängig von seinem Inhalt und seiner Form für eine wichtige Quelle zur Erforschung der Mentalität des 19. Jahrhunderts, aber auch der Informationsbedürfnisse der Verwaltungsmächte, der Polizei und des Gerichts in den einzelnen Staatssystemen betrachten, und zwar insbesondere angesichts der Krise des sozialen Vertrauens, der Persönlichkeitskrise der Mitglieder von Geheimbünden, der Innenbeziehungen in den Geheimbünden, der Sozialstrukturen, Ideen und Vorstellungen dieser Zeitspanne, der Einstellung der Obrigkeiten zu den Bedürfnissen der Gemeinschaft, und breiter der Beziehung zwischen der Macht und der Gesellschaft sowie der Macht und der Einzelperson.

Keywords

PL

zeznanie śledcze; podejrzany; śledczy; komisje śledcze; Karol Majewski; Roman Rogiński; Władysław Daniłowski; Romuald Traugutt

EN

informative statement; suspect; investigator; investigative committee; Karol Majewski; Roman Rogiński; Władysław Daniłowski; Romuald Traugutt

DE

Ermittlungszeugnis; Verdächtiger; Ermittlungsbeamte; Ermittlungskommissionen; Karol Majewski; Roman Rogiński; Władysław Daniłowski; Romuald Traugutt

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2021
• Volume: 21
• Pages: 31-63

Dates

published

2021-11-24

Contributors

author

Kulecka Alicja

• Uniwersytet Warszawski. Wydział Historii

References

• Babik, Wiesław red. 2016. Nauka o informacji naukowej. Nauka – Dydaktyka – Praktyka. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
• Berg, Nikołaj. 1894. Pamiętniki o polskich spiskach i powstaniach 1831-1862, z wydania „Ruskiego Archiwum”. przekł. W. Ralex. Kraków: skład główny Księgarnia G. Gebethnera i Spółki.
• Brus, Anna red. 2015. Stowarzyszenie Ludu Polskiego na Litwie i Białorusi. Szymon Konarski = Sodružestvo Pol'skogo Naroda v Guberniâh Vilenskoj i Minskoj, Šimon Konarskij. Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii; Rossijskaâ Akademiâ Nauk. Institut Slavânovedeniâ.
• Cederbaum, Henryk. 1917. Powstanie styczniowe: wyroki Audytoryjatu Polowego z lat 1863, 1864, 1865 i 1866. Warszawa: Gebethner i Wolff; G. Gebethner.
• Czubek, Jan wyd. 1908. Władysława Daniłowskiego notatki do pamiętników. Kraków: nakładem Akademii Umiejętności.
• D'âkov, Vladimir Anatol'evič, Stefan Kieniewicz, Wiktoria Śliwowska red. 1981. Rewolucyjna konspiracja w Królestwie Polskim w latach 1840-1845. Edward Dembowski = Revolûcionnoe podpol'e v Korolevstve Pol'skom v 1840-1845 gg. : Édvard Dembovskij. Wrocław: Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich; Akademiâ nauk SSSR. Institut slavânovedeniâ i balkanistiki.
• D'âkov, Vladimir Anatol'evič, Stefan Kieniewicz, Wiktoria Śliwowska red. 1978. Stowarzyszenie Ludu Polskiego w Królestwie Polskim.
• Gustaw Ehrenberg i „Świętokrzyżcy” = Sodružestvo Pols'kogo Naroda v Korolevstve Pol'skom ; Gustaw Èrenberg i "Sventokšižcy". Wrocław: Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich, Instytut Historii. Komitet Nauk Historycznych et al.
• D'âkov, Vladimir Anatol'evič, Stefan Kieniewicz, Wiktoria Śliwowska red. 1994. Wiosna Ludów w Królestwie Polskim. Organizacja 1848 roku = Vesna Narodov v Korolevstve Pol'skom. Organizacija 1848 goda. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Dybowski, Benedyk. 1907. „Pamięci Józefata Ohryzki.” Biblioteka Warszawska 2(2):209-260.
• Fedosova, Tamara Fedorovna , Stefan Kieniewicz, Il'â Solomonovič Miller red. 1965. Powstanie Styczniowe: materiały i dokumenty, 6: Zbiór zeznań śledczych o przebiegu powstania styczniowego. Wrocław: Zakł. Nar. im. Ossolińskich.
• Gogel', Nikolay Valerianovich. 1866. Iosafat Ogryzko: i peterburgskiy revolyutsionnyy rzhond v dele poslednego myatezha. Vil'na: v tipografii R.M. Romma.
• Gogel', Nikolay Valerianovich. 1867. Iosafat Ogryzko: i peterburgskiy revolyutsionnyy rzhond v dele poslednego myatezha. Vil'na: Regier. Duncker.
• Halicz, Emanuel red. 1960. Proces Romualda Traugutta i członków Rządu Narodowego. Akta Audytoriatu Polowego z lat 1863/1864, 1. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie.
• Halicz, Emanuel red. 1960. Proces Romualda Traugutta i członków Rządu Narodowego. Akta Audytoriatu Polowego z lat 1863/1864, 2(2). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Halicz, Emanuel, Stefan Kieniewicz, Il'â Solomonovič Miller red. 1962. Dokumenty Komitetu Centralnego Narodowego i Rządu Narodowego 1862-1864. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich-Wydawnictwo.
• Hobfoll, Steven E. 2006. Stres, kultura i społeczność. Psychologia i filozofia stresu, tłum. M. Kacmajor, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Iwaszkiewicz, Janusz. 1928. Wielka prowokacja. Rzekomy rząd narodowy 1865 r., Warszawa: Warszawa : "Rój".
• Janczewski Zenon, Karol Majewski, Oskar Awejde, Władysław Daniłowski. 1956. Zeznania śledcze o powstaniu styczniowym. wyd. S. Kieniewicz. Wrocław: Zakład imienia Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Janczewski, Zdzisław. 1956. Zeznania śledcze o powstaniu styczniowym. wyd. S. Kieniewicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN.
• Kieniewicz, Stefan 1983. Roman Rogiński powstaniec 1863 r. Zeznania i wspomnienia, przygotował do druku Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe.
• Kieniewicz, Stefan, Il'â Solomonovič Miller, red. T. Fiedosova współpraca. 1978. Korespondencja namiestników Królestwa Polskiego sierpień 1863 – maj 1864. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Kieniewicz, Stefan, Tat'âna Nikolajevna Kopreeva, L. Šylov red. 1985. Powstanie styczniowe = Vosstanie 1863 goda : materiały i dokumenty = materialy i dokumenty, 14: Zarys powstania styczniowego opracowany w Warszawskiej cytadeli = Istiričeskij očerk vosstanija 1863 goda sostavlennyj v Varševskoj cytadeli. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kieniewicz, Stefan, Il'â Solomonovič Miller. 1961. Pokazaniâ i zapiski o pol'skom vosstanii 1863 goda Oskara Avejde = Zeznania śledcze i zapiski o powstaniu styczniowym Oskara Awejde. Moskva: Akademiâ nauk SSSR.
• Konarski, Szymon. 1983. Dziennik z lat 1831-1834. wyd. B. Łopuszański, A. Smirnow, Wrocław: „Ossolineum”.
• Kulik, red. Mariusz. 2015. Lata 1845-1846. Tragiczne przedwiośnie. Warszawa: Instytut Historii PAN.
• Mayevskiy, N.K. Sost. i izd. pom. pravitelya kantselyarii varsh. Gubernator. 1877. Adres-kalendar' guberniy Tsarstva Pol'skogo... a. na 1877 g. Varshava: v gubernatorskoy tipografii.
• Mayevskiy, N.K. Sost. i izd. pom. pravitelya kantselyarii varsh. Gubernator. 1881. Adres-kalendar' guberniy Tsarstva Pol'skogo... a. na 1881 g. Varshava: v gubernatorskoy tipografii.
• Micińska, Magdalena red. 2009. Stowarzyszenie Ludu Polskiego na Podolu, Wołyniu i w guberni kijowskiej. Szymon Konarski = Sodružestvo Pol'skogo Naroda v Guberniâh Podol'sj [!], Volynskoj i Kijevskoj, Šimon Konarskij. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Mrozewicz, Leszek red. 2016. Historycy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego 1869-1915: nauka i polityka. Gniezno: Instytut Kultury Europejskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ; Poznań: Wydawnictwo Naukowe Contact/ABC.
• NN. 1914. Ostatnie chwile Rafała Krajewskiego dyrektora Wydziału Spraw Wewnętrznych w Rządzie Narodowym r. 1863/4 straconego w Warszawie, w d. 5 sierpnia 1864 r. Lwów: Komitet Obchodu 50-ej Rocznicy Powstania r. 1863/4.
• Nowak, Mariusz oprac. 2016. Polacy z Wilna i ze Żmudzi na zesłaniu. Pamiętniki Józefa Bogusławskiego i księdza Mateusza Wejta. Kielce: Kielce Uniwersytet Jana Kochanowskiego.
• Piłsudski, Józef. 1929. „Zarys historii militarnej powstania styczniowego. Wykłady wygłoszone w 1912 roku w Szkole Nauk Społeczno-Politycznych w Krakowie.” Przegląd Historyczno-Wojskowy. Organ Wojskowego Biura Historycznego 1(1):1-60.
• Ramotowska, F. 1960. „Carskie władze represyjne.” W Halicz, Emanuel red. 1960. Proces Romualda Traugutta i członków Rządu Narodowego. Akta Audytoriatu Polowego z lat 1863/1864, 2(2), XVI-XLVI. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Stefanowicz, Bogdan. 2010. Informacja. Warszawa : Szkoła Główna Handlowa - Oficyna Wydawnicza.
• Śliwowska, Wiktoria red. 2014. Wolnomularstwo Narodowe - Walerian Łukasiński = Nacional'noe Masonstvo - Valerian Lukasinskij. Warszawa: Instytut Historii PAN; Wydawnictwo Neriton.
• Śliwowska, Wiktoria. 2015. „O „zielonej serii” studiów i materiałów.” W Drogi Polaków do niepodległości. W 150. Rocznicę powstania styczniowego, red. W. Caban, L. Michalska-Bracha, W. Śliwowska, 75-78. Warszawa 2015: Wydawnictwo DiG.
• Terelak Jan Feliks. 2008, Człowiek i stres. Koncepcje – źródła – reakcje – radzenie sobie – modyfikatory. Bydgoszcz, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Branta”.
• Witort, Jan. 2017. O syberyjskim zesłaniu i rusyfikacji Żmudzi. red. W. Caban, J. Szczepański, współpraca Z. Wójcik. Kielce: Wydawnictwo DiG.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2021.002