O wskrzeszeniu Rzeczypospolitej raz jeszcze. Problem restytucji państwa polskiego z perspektywy prawa międzynarodowego

• Authors: Wojas Jakub

Title variants

EN

On the resurrection of the Republic of Poland once again. The problem of restitution of the Polish state from the perspective of international law

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The legal aspects of regaining independence by Poland in 1918 have been analysed many times in the literature on the subject. In the interwar period, the axis of one of the main disputes in the environment of Polish international lawyers was whether the Second Polish Republic could be treated as a new state or a continuation of the pre-partition state. Until today, a uniform position of the doctrine on this topic, which is also taken up in contemporary publications, has not crystallised. Both sides of the dispute, however, overlook many aspects related to the law of nations concerning the collapse and continuity of states, which has changed throughout history. The aim of this article is to re-analyse the partition and regaining independence by Poland against the background of norms of international law of the time. This will help to systematise the knowledge about the history of Poland and this part of Europe, to resolve a weighty dispute in the history of Polish doctrine of international law, and to point out important aspects related to the struggle of nations still trying to regain independence.

Keywords

EN

international law; partitions; regain of independence; continuity of the state; collapse of the state; ius postliminii; restitution of statehood

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2022
• Issue: 5(172)
• Pages: 175–199

Contributors

author

Wojas Jakub

• Jakub Wojas Doktorant-stypendysta na Uniwersytecie Warszawskim, Centrum Europejskie, Polska University of Warsaw, Centre for Europe, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0003-1082-8939

References

• Convention St. Petersburg 15 (26) Janvier 1797, [w:] K. Lutostański, Les partages de la Pologne et la lutte pour l’indépendance, t. 1, Librairie Payot & Cie, Lausanne–Paris 1918, dok. nr 157.
• Dekret naczelnego dowódcy Józefa Piłsudskiego z dnia 14 listopada, Dz.U. 1918 nr 17, poz. 40.
• Kucharzewski J., Od białego do czerwonego caratu, t. 1, Wydawnictwo Kasy im. Józefa Mianowskiego, Warszawa 1923.
• Odpowiedź ministra kultury i dziedzictwa narodowego na interpelację nr 14812 w sprawie rewindykacji dóbr kultury zagrabionych przez Szwedów, <http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=4A9AF512>.
• Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 października 1919 r., sygn. akt 774/1919, OSN(K) 1919/1/65, <https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/774-1919-orzeczenie-sadu-najwyzszego-521041650>.
• Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1922 r., sygn. akt 2023/1922, OSN(K) 1922/1/345, <https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/2023-1922-orzeczenie-sadu-najwyzszego-521042350>.
• Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 1924 r., sygn. akt KR 497/23, <https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/kr-497-23-orzeczenie-sadu-najwyzszego-521724630>.
• Telegram Józefa Piłsudskiego notyfikujący powstanie państwa polskiego – 16 listopada 1918 r., <https://dzieje.pl/aktualnosci/telegram-jozefa-pilsudskiego-notyfikujacy-powstanie-panstwa-polskiego-16-listopada-1918->.
• Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku, Dz.U. z 1920 r. nr 35, poz. 200.
• Traktat pokoju między Polską a Rosją i Ukrainą podpisany w Rydze dnia 18 marca 1921 r., Dz.U. nr 49, poz. 300.
• Traktat Przeciwwojenny podpisany w Paryżu dnia 27-go sierpnia 1928 r., (Ratyfikowany zgodnie z ustawą z dnia 13-go lutego 1929 r.), Dz.U. 1929 nr 63, poz. 489.
• Traktat przyjaźni między Polską a Turcją z 27 lipca 1923 r., Dz.U. 1924 nr 39, poz. 407.
• Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. nr 44, poz. 267.
• Antonowicz L., Państwa i terytoria. Studium prawnomiędzynarodowe, PWN, Warszawa 1988.
• Antonowicz L., Status prawnomiędzynarodowy Polski (1918–2018), Innovatio Press Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji, Lublin 2018.
• Berezowski C., Powstanie i uznanie państwa polskiego w 1918 r., „Państwo i Prawo” 1959, nr 2.
• Berezowski C., Powstanie państwa polskiego w świetle prawa narodów, Wydawnictwo „Themis Polska”, Warszawa 1934.
• Blociszewski J., La restauration de la Pologne et la diplomatie européenne, A. Pédone, Paris 1927.
• Bobrzyński M., Wskrzeszenie państwa polskiego. Szkic historyczny, [s.n.], Kraków 1920–1925, t. 1–2.
• Crawford J., The Creation of States in International Law, Oxford University Press, Oxford 2007.
• Cybichowski Z., Polskie prawo państwowe na tle uwag z dziedziny nauki o państwie i porównawczego prawa państwowego, t. 1, Wydawnictwo Seminarjum Prawa Publicznego Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1925.
• Dando M., A Panel of Experts for Chechnya: Purposes and Prospects in Light in International Law, „Finnish Yearbook of International Law” 1998, nr 9.
• Dembski K., Polonia Restituta – kontynuacja czy państwo nowe?, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1974, nr 2.
• Dębski S., Tarnogórski R., O bezprawności rozbiorów – nieznana ekspertyza prof. Michała Rostworowskiego, „Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2018, nr 3.
• Ehrlich L., Prawo narodów, S. Kamiński, Kraków 1948.
• von Gentz F., Fragments Upon the Balance of Power in Europe, M. Peltier, London 1806.
• Halleck H.W., International Law, or Rules Regulating the Intercourse of States in Peace and War, D. Van Nostrand, London 1861.
• Hubert S., Rozbiory i odrodzenie Rzeczypospolitej. Zagadnienie prawa międzynarodowego, Zakład Prawa Politycznego i Prawa Narodów Uniwersytetu Jana Kazimierza, Lwów 1937.
• Jońca M., Ius postliminii A.D. 1918, „Edukacja Prawnicza” 2019–2020, nr 1(175).
• Kattan V., To Consent or Revolt? European Public Law, the Three Partitions of Poland (1772, 1793, and 1795) and the Birth of National Self-Determination, „Journal of the History of International Law” 2015, vol. 17, is. 2.
• Kelsen H., Théorie générale du droit international public. Problèmes choisis, Académie de droit international de La Haye, Paris 1932.
• Kolasa J., Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. w świetle prawa międzynarodowego, „Przegląd Sejmowy” 2008, nr 5.
• Komarnicki W., Geneza terytorium państwowego Polski ze stanowiska prawa narodów, „Rocznik Prawniczy Wileński” 1925, t. 1.
• Krukowski S., Polska odrodzona czy państwo nowe?, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1977, nr 1.
• Kutrzeba S., Polska odrodzona 1914–1921, Wydawnictwo Gebethner i Wolff, Kraków 1921.
• Kwiecień R., Okupacja wojenna w świetle prawa międzynarodowego: natura, skutki, nowe tendencje, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius” 2013, t. 60, nr 1.
• Kwiecień R., Rozbiory Rzeczypospolitej z perspektywy prawa międzynarodowego, „Mówią Wieki” 2020, nr 12.
• Kwiecień R., Tożsamość i ciągłość prawnomiędzynarodowa państwa polskiego, „Państwo i Prawo” 1998, nr 8.
• Maciejewski M., Federacyjne koncepcje piłsudczyków u zarania Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Na szlakach niepodległej. Polska myśl polityczna i prawna w latach 1918–1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
• Marek K., Identity and Continuity of States in Public International Law, Librairie Droz, Genève 1968.
• Nicolosi S.F., The Law of Military Occupation and the Role of De Jure and De Facto Sovereignty, „Polish Yearbook of International Law” 2011, vol. 31.
• Pęksa W., Mit historyczny jako podstawa roszczeń. Uwagi na marginesie koncepcji Postliminum Stanisława Huberta – w związku z 100. rocznicą zakończenia Wielkiej Wojny i powstania nowych państw w Europie Środkowej, „Przegląd Zachodni” 2018, nr 3(368).
• Przygodzki J., „Powstanie więc Polska, co ja mówię? Jest już Polska, a raczej nigdy ona być nie przestała...”. Stracone szanse Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego na odzyskanie suwerenności państwowej, [w:] Zgromadzenia stanowe i organy przedstawicielskie w dziejach. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Marianowi Józefowi Ptakowi, pod red. J. Koredczuka (Uniwersytet Wrocławski) i P. Wiązka (Uniwersytet Wrocławski), E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2020.
• Reut-Nicolussi E., The International Legal Status of Austria since 1918, „Problems of Public and Private International Law” 1953, vol. 39.
• Saganek P., Akty jednostronne państw w prawie międzynarodowym, Europejska Wyższa Szkoła Prawa i Administracji, Warszawa 2010.
• Sashalmi E., The Novelty of the Utrecht Peace Settlement (1713), „Central European Papers”, 2015, vol. 3, is. 2.
• Słotwiński F., Prawo Narodów naturalne, połączone z Praktyką Państw Europejskich, Drukarnia Akademicka, Kraków 1822.
• Sondel J., ‘Ius postliminii’ jako podstawa uznania ciągłości I i II oraz II i III Rzeczypospolitej, [w:] Na szlakach Niepodległej. Polska myśl polityczna i prawna w latach 1918–1939, red. M. Marszał, M. Sadowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
• Sondel J., Problem kontynuacji państwowości między I i II oraz II i III Rzeczypospolitą Polską, [w:] Na szlakach Niepodległej. Polska myśl polityczna i prawna w latach 1918–1939, red. M. Marszał, M. Sadowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
• Tarnogórski R., Za naszą i waszą wolność: polskie powstania XIX wieku a prawo międzynarodowe, [w:] Wbrew królewskim aliansom. Rosja, Europa i polska walka o niepodległość w XIX wieku, red. Ł. Adamski, S. Dębski, Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, Warszawa 2016.
• Uruszczak W., Zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Obojga Narodów, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2008, t. 60, nr 2.
• De Vattel E., The Law of Nations or the Principles of Natural Law, Book 3, Chap. 13–14, London 1758, <https://lonang.com/library/reference/vattel-law-of-nations/vatt-313/>, <https://lonang.com/library/reference/vattel-law-of-nations/vatt-314/>.
• Vienna Convention on the Law of Treaties: A Commentary, red. O. Dörr, K. Schmalenbach, Springer, Berlin–Heidelberg 2012.
• Wisner H., Rzeczpospolita Wazów. Czasy Zygmunta III i Władysława IV, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2002.
• Wisner H., Spór o rozejm litewsko-szwedzki w Baldenmojzie z 1627 roku, „Zapiski Historyczne” 2001, t. 66, z. 1.
• Zamkowski W., Problem zmian i ciągłości państwa polskiego w warunkach transformacji ustrojowej w okresie od 1918 r. do 1989 r., [w:] Problemy prawno-polityczne transformacji ustrojowej w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, red. H. Rot, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995.
• Zaręba S., Ciągłość państwa polskiego od 1918 r. z punktu widzenia prawa międzynarodowego, „Sprawy Międzynarodowe” 2018, t. 71, nr 3.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2022.143