Spatial, functional and comparative analysis of a Late Palaeolithic Swiderian culture settlement at Kraków-Bieżanów site 15

• Authors: Pyżewicz Katarzyna , Serwatka Kamil , Stefański Damian

Title variants

PL

Przestrzenna, funkcjonalna i porównawcza analiza obozowiska kultury świderskiej z Krakowa Bieżanowa stanowisko 15

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

This article is a study devoted to the spatial organization of a settlement of the Swiderian culture at Kraków-Bieżanów site 15. In the course of wide-scale rescue excavations (1999-2008), numerous lithic materials associated with this culture were discovered. They come from archaeological features such as the small kshemenitsa (KB-15/1 – feature 1) or spots of material clustering (features 2 and 3), they were collected as single finds. The spatialanalysis of the basic tool groups, i.e. Swiderian points, endscrapers and burins, showed that their distribution around archaeological objects wasnot accidental and points to diversity in functional space organization at the site. The aim of this investigation was to find the reason for the nature of this differentiation. For this purpose, a part of the available material has been studied by means of use-wear analysis. Although the state of preservation of lithics greatly reduced the possibility of carrying out functional analysis, a number of valuable observations were made. Particularly interesting were results concerning Swiderian points and endscrapers. In addition, Swiderian points, as the most intriguing category of typological tool related to the Swiderian culture, were analyzed by morphometric methods (tip cross-sectional area analysis, tip angle analysis, geometrics morphometrics) which were subjected to corroborated use-wear studies. The results obtained indicated the distictive areas (points, endscrapers and burins zones) and shed light on their functional interpretation.

PL

Niniejszy artykuł jest studium poświęconym organizacji przestrzennej osadnictwa kultury świderskiej na stanowisku w Krakowie-Bieżanowie 15. W trakcie szerokopłaszczyznowych badań ratowniczych (2004-2008), pozyskano tam liczne materiały krzemienne wiązane z tą kulturą. Pochodzą one zarówno z obiektów, jak np. niewielkiej krzemienicy (KB-15/1 – obiekt 1), czy skupiska materiału (obiekt 2 i 3), jak również ze znacznej części przebadanej partii stanowiska, gdzie zostały podjęte jako znaleziska pojedyncze. Analiza planigraficzna podstawowych grup narzędziowych, tj. liściaków (ostrzy) świderskich, drapaczy i rylców, pokazała, że ich rozrzut wokół obiektów archeologicznych nie jest przypadkowy i wskazuje on na zróżnicowanie w zakresie funkcjonalnej organizacji przestrzeni przez ludność kultury świderskiej na stanowisku. Niniejsze badanie miało odpowiedzieć na pytanie dotyczące właściwości tego zróżnicowania. W tym celu przebadano mikroskopowo część dostępnego materiału. Chociaż stan zachowania zabytków mocno ograniczył możliwość przeprowadzenie analizy traseologicznej, to poczyniono szereg cennych obserwacji. Szczególnie interesujące wnioski dotyczyły liściaków i drapaczy. Dodatkowo, liściaki świderskie, jako miarodajna kategoria zabytków związanych z kulturą świderską, zostały przeanalizowane przez zastosowanie metod morfometrycznych (analiza przekroju poprzecznego ostrza, analiza kąta ostrza, morfometria geometryczna kształtu liściaków), a płynące z nich wnioski uzupełniły badania traseologiczne. Uzyskane wyniki pozwoliły na wskazanie wyróżniających się obszarów (strefy liściaków, drapaczy i rylców) oraz ich interpretację funkcjonalną.

Keywords

EN

Late Palaeolithic; Swiderian culture; Swiderian point; use-wear analysis; tip cross-sectional area analysis; tip angle analysis; geometric-morphometric outline shape analysis

PL

Paleolit schyłkowy; kultura świderska; analiza geometryczno-mrfometryczna kształtu; analiza traseologiczna; analiza przekroju poprzecznego

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Archaeologica Lodziensia
• Year: 2017
• Volume: 63
• Pages: 7-27

Dates

published

2017

Contributors

author

Pyżewicz Katarzyna

• Institute of Archaeology Adam Mickiewicz University Poznań

author

Serwatka Kamil

• Institute of Archaeology University of Wrocław

author

Stefański Damian

• Archaeological Museum in Kraków

References

• Beckhoff, K. 1966. Zur Morphogenese Der Steinzeitlichen Pfeilspitze. Die Kunde N.F. 17, 34-65.
• Bleed, P. 1986. The Optimal Design of Hunting Weapons: Maintainability or Reliability. American Antiquity 51/4, 737-47.
• Bretzke, K., A. E. Marks, and N. J. Conard. 2006. Projektiltechnologie Und Kulturelle Evolution in Ostafrika. Mitteilungen der Gesellschaft für Urgeschichte 15, 63-81.
• Burdukiewicz, J. M. 2011. Late Glacial Hunter-Gatherer Reactions to the Younger Dryas Cooling Event in the Southern and Eastern Baltic Regions of Europe. Quaternary International 242/2, 302-12.
• Burdukiewicz, J. M., and B. Schmider. 2000. Analyse Comparative Des Pointes a Cran Hambourgiennes Du Bassin De L’oder Et Des Pointes a Cran Magdaléniennes Du Bassin Parisien. Mémoires du Musée de Préhistoire d’Ile-de-France 7, 97-108.
• Butler, D. F. 1973. The New Archery. Cranbury, NJ: A. S. Barnes.
• Byrska, M., J. Fraś, A. Matoga, I. Pieróg, M. M. Przybyła, and D. Stefański. 2006. Wstępne Wyniki Ratowniczych Badań Archeologicznych Na Wielokulturowych Stanowiskach 8, 11, 12, 14, 15 Oraz 20 W Krakowie-Bieżanowie, Woj. Małopolskie. In Raport 2003-2004. Wstępne Wyniki Konserwatorskich Badań Archeologicznych W Strefie Budowy Autostrad W Polsce Za Lata 2003-2004, edited by Z. Bukowski and M. Gierlach, 523-27. Warszawa: Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego (d. Zeszyty ORBA). Seria B: Materialy Archeologiczne.
• Costa, A. G. 2010. A Geometric Morphometric Assessment of Plan Shape in Bone and Stone Acheulean Bifaces from the Middle Pleistocene Site of Castel Di Guido, Latium, Italy.
• In New Perspectives on Old Stones: Analytical Approaches to Paleolithic Technologies, edited by S. J. Lycett and P. R. Chauhan, 23-41.New York: Springer Science.
• Cundy, B. J. 1989. Formal Variation in Australian Spear and Spearthrower Technology. Bar International Series Vol.546.
• Czapkiewicz, B. 1936. Ślady Przemysłu Świderskiego Na Stanowiskach Wydmowych W Okolicy Krakowa. Wiadomości Archeologiczne 14, 32-39.
• Dagnan-Ginter, A., and B. Drobniewicz. 1974. Przyczynki Do Znajomości Osadnictwa Schyłkowopaleolitycznego I Mezolitycznego W Okolicach Krakowa. Materiały Archeologiczne 15, 5-39.
• Dev, S., and F. Riede. 2012. Quantitative Functional Analysis of Late Glacial Projectile Points from Northern Europe. Lithics: the Journal of the Lithic Studies Society 33, 40-55.
• Friis-Hansen, J. 1990. Mesolithic Cutting Arrows: Functional Analysis of Arrows Used in the Hunting of Large Game. Antiquity 64, 494-504.
• Grøn, O., and O. Kuznetsov. 2004. What Is a Hunter-Gatherer Settlement? An Ethno-Archaeological and Interdisciplinary Approach. In Acts of the Xivth Uispp Congress. Bar International Series 1302, 47-53. Oxford.
• Hammer, Ø., D. A. T. Harper, and P. D. Ryan. 2001. Past: Paleontological Statistics Software Package for Education and Data Analysis. Palaeontologia Electronica 4/1, 9.
• Higgins, G. J. 1933. The Aerodynamics of an Arrow. Journal of the Franklin Institute 216, 91-101.
• Hughes, S. 1998. Getting to the Point: Evolutionary Change in Prehistoric Weaponry. Journal of Archaeological Method and Theory 5, 345-408.
• Klimek, A., D. Stefański, and M. Zając. 2012. Materiały Krzemienne I Kamienne Ze Stanowiska 20 W Krakowie-Bieżanowie (Tom V). Kraków-Bieżanów, stan. 20, edited ny M. Matoga. Opracowanie wyników wyników badań: Report in the archive of The National Heritage Board of Poland.
• Kozłowski, J. K. 1960. Epipaleolit I Mezolit Stanowisk Otwartych. In Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego: Prace Archeologiczne. Pradzieje Powiatu Krakowskiego, 67-98. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Kozłowski, S. K. 1999. The Tanged Points Complex. In Tanged Points Cultures in Europe, edited by S. K. Kozłowski, J. Gurba and L. Zaliznyak, 28-35. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• McPherron, S. P., and H. L. Dibble. 1999. Stone Tool Analysis Using Digitized Images: Examples from the Lower and Middle Paleolithic. Lithic Technology 24/1, 38-52.
• Rohlf, F. J. Tps Program Series Available at Http://Life.Bio.Sunysb.Edu/Morph/.
• Rohlf, F. J., and D. E. Slice. 1990. Extensions of the Procrustes Method for the Optimal Superimposition of Landmarks. Systematic Zoology 39, 40-59.
• Sachse-Kozłowska, E. 1972. Późnopaleolityczne Inwentarze Stanowisk Kobierzyna I Borka Fałęckiego Jako Przykład Krzyżówki Kulturowej Madleńsko-Świderskiej. Światowit 33, 49-106.
• Schild, R., H. Królik, A. J. Tomaszewski, and E. Ciepielewska. 2011. Rydno. A Stone Age Red Ochre Quarry and Socioeconomic Center. A Century of Research. Warszawa: Institute of Archeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences.
• Shea, J. J. 2006. The Origins of Lithic Projectile Point Technology: Evidence from Africa, the Levant, and Europe. Journal of Archaeological Science 33, 823-46.
• Shott, M. J. 1997. Stones and Shaft Redux: The Metric Discrimination of Chipped-Stone Dart and Arrow Points. American Antiquity 62, 86-101.
• Sisk, M. L., and J. J. Shea. 2009. Experimental Use and Quantitative Performance Analysis of Triangular Flakes (Levallois Points) Used as Arrowheads. Journal of Archaeological Science 36/9, 2039-47.
• Stefański, D. 2012. Materiały Krzemienne Ze Stanowiska 15 W Krakowie-Bieżanowie (Tom Vii). In M. M. Przybyła (eds.) Kraków-Bieżanów, stanowisko 15 (nr autostradowy 99, 101 i 209): Report in the archive of The National Heritage Board of Poland.
• Stefański, D., and J. Wilczyński. 2012. Extralocal Raw Materials in the Swiderian Culture: Case Study of Kraków-Bieżanów Sites. Anthropologie (Brno) 50/4, 427-42.
• Sulgostowska, Z. 1989. Prahistoria Międzyrzecza Wisły, Niemna I Dniestru U Schyłku Pjejstocenu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, .
• Szymczak, K. 1999. Late Palaeolithic Cultural Units with Tanged Points in North Eastern Poland. In Tanged Points Cultures in Europe, edited by S. K. Kozłowski, J. Gurba and L. Zaliznyak, 93–101. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Szymczak K., 1987. Perstunian Culture – the Eastern Equivalent of the Lyngby Culture in the Neman Basin. In Late Glacial in Central Europe. Culture and Environment, edited by J. M. Burdukiewicz and M. Kobusiewicz. Prace Komisji Archeologicznej, 267-76. Wrocław: PAN.
• Thomas, D. H. 1978. Arrowheads and Atlatl Darts: How the Stones Got the Shaft. American Antiquity 43, 461-72.
• Wiessner, P. 1983, Style and Social Information in Kalahari San Projectile Points. American Antiquity 48/2, 253-76.
• Wilczyński, J. 2015. Materiały Schyłkowopaleolityczne Ze Stanowiska Kraków-Bieżanów 11 Oraz 30. Materiały Archeologiczne 40, 101-24.
• Wożny, J. 1996. Schyłkowopaleolityczne Materiały Ze Stan. 329 W Toruniu Jako Przyczynek Do Zróżnicowania Liściaków Dwukątowych Kultury Świderskiej. Sprawozdania Archeologiczne 48, 49-59.

Identifiers

DOI

10.26485/AAL/2017/63/1