Wczesnośredniowieczne grody nad Chodelką i ich zaplecze osadnicze

• Authors: Miechowicz Łukasz

Title variants

EN

Early Medieval strongholds on the Chodelka River and their settlement base

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In the Valley of the Chodelka River (tributary of the Vistula River) located in the west part of the Lublin region, in close proximity to each other four early medieval strongholds, dated for 8–12th c. are located. The largest of them is located in the village of Chodlik, Karczmiska municipality, founded in 8th c. It is one of the largest and oldest early Slavic defensive for¬tifications in Poland. In its immediate vicinity smaller strongholds were built in 8–10th c. in Żmijowiska and Kłodnica, Wilkow municipality. The last one, most likely performing the function of a watchtower castle in Podgórze, Wilków municipality is located on a high Vistula escarpment at the mouth of the Chodelka River. The article discusses issues related to the construction and support base of stronglods in Chodelka River basin, their functions and mutual connections. An attempt was made to reconstruct the settlement transforma¬tions that took place in the region in the early Middle Ages.

Keywords

EN

Archeology; stronghold; Poland; Lublin voivodeship; Chodelka River Valley

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2018
• Issue: 2 (17)
• Pages: 11-41

Contributors

author

Miechowicz Łukasz

• Instytut Archeologii i Etnologii, Polska Akademia Nauk, al. Solidarności 105, 00–140 Warszawa

References

• Biermann F., The small Early Medieval lowland ringforts in Norhern Masovia and their counterparts in the northen West-Slavic territory, [w:] Archaeologica Hereditas. Grody Średniowiecznego Mazowsza. Księga poświęcona pamięci Marka Dulinicza, red. M. Żurek, M. Krasna-Korycińska, Warszawa – Zielona Góra 2015, s. 207–214.
• Blifeld I. D. , Davn’oruski pam’iatky Šestovyči, Kijów 1977.
• Chotyński A., Zabytki przedhistoryczne z Dratowa, Trzcińca, Żmijowisk i innych wsi w powiecie Puławskim, Światowit 9 (1911), s. 67–68.
• Dekówna M., Dwa przedmioty szklane z wczesnośredniowiecznego grodziska w Chodliku, pow. Opole Lubelskie, woj. lubelskie, [w:] Myśl badawcza Aleksandra Gardawskiego, red. H. Taras, Lublin 2015, s. 165–182.
• Dulinicz M., Problem datowania grodzisk typu Tornow i tyou Tornow – Klenica, Archeologia Polski XXXIX (1994), z. 1–2, s. 31–50.
• Dunin-Wąsowicz T., Drogami średniowiecznej Polski. Studia z dziejów osadnictwa i kultury, Warszawa 2011.
• Dzieje Lubelszczyzny. Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, oprac. S. Wojciechowski, A. Sochacka, R. Szczygieł, [w:] Dzieje Lubelszczyzny, t. IV, Warszawa 1986, s. 107–108.
• Dzieńkowski T., Badania archeologiczne wczesnośredniowiecznego „grodziska schronieniowego” na „Bagnie Staw” w Tarnowie, pow. chełmski, stan. 1, Archeologia Polski Środkowowschodniej 9 (2009), s. 79–95.
• Dzik M., Przemiany zwyczajów pogrzebowych w międzyrzeczu Bugu i górne Narwi (XI–XV w.), t. 2, Rzeszów 2015.
• Gajewska M., Grodzisko z IX wieku w Chodliku, pow. Puławy, Archeologia Polski 3 (1959), s. 285–335.
• Gardawski A., Chodlik. Część 1. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy, Wrocław – Warszawa – Kraków 1970.
• Ginalski J., Kotowicz P., Elementy uzbrojenia i oporządzenia jeździeckiego z grodziska wczesnośredniowiecznego „Horodyszcze” w Trepczy, pow. Sanok, stan. 2, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 25 (2004), s. 221.
• Hoczyk-Siwkowa S., Centrum i zaplecze w świetle badań nad terytorium wspólnoty sąsiedzkiej w Małopolsce Wschodniej w VIII–X wieku, [w:] Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej, red. S Moździoch, Wrocław 1999, s. 121–133.
• Hoczyk-Siwkowa S., Chronologia ceramiki wczesnośredniowiecznej (VI–IX w.) z Lublina, Slavia Antiqua 25 (1978), s. 189–223.
• Hoczyk-Siwkowa S., Kotlina Chodelska we wcześniejszym średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze, Lublin 2006.
• Hoczyk-Siwkowa S., Kutyłowski A., Kłodnica, gm. Wilków, woj. lubelskie, Informator Archeologiczny 1976, s. 198–199.
• http://lubelskie.fotopolska.eu/1145090,foto.html (dostęp z dnia 15.01.2018).
• https://www.archives.gov/dc-metro/college-park (GX12390 A (2), klisza #10002 #156)
• Jakimowicz S., Sprawozdanie z działalności Państwowego Muzeum Archeologicznego za 1928 rok, Wiadomości Archeologiczne XIII (1935), s. 244.
• Janowski A., Chronology and evolution of early medieval hooked spurs in the light of new finds and analyses, Fasciculi Archaeologiae Historicae 30 (2017), s. 181–191.
• Kacprzak A., Lis P., Chodlik w świetle badań Aleksandra Gardawskiego, [w:] Myśl badawcza Aleksandra Gardawskiego, red. H. Taras, Lublin 2015, s. 165–182.
• Kacprzak A., Lis P., Grodzisko Żmijowiska – muzeum w krajobrazie, [w:] Skanseny archeologiczne i archeologia eksperymentalna, red. J. Garncarski, Krosno 2012, s. 221–240.
• Karte des Westlichen Russlands, skala 1:100 000, ark. K37 Opole Lubelskie, 1915.
• Kiersnowski R., Mogiły i cmentarzyska pomorskie w przekazach pisanych z wieku XII–XIV, Materiały Zachodnio Pomorskie 1 (1957), s. 111–112.
• Kobylińska U., Kobyliński Z., Wach D., Wyniki badań wykopaliskowych grodziska w Kluczkowiczach na Podlasiu, Wiadomości Archeologiczne LVI (2002), s. 189–227.
• Kowalczyk E., Systemy obronne wałów podłużnych we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich, Wrocław 1987.
• Kulawczyk M., Lis P., Wczesnośredniowieczny topór z grodziska w Żmijowiskach, pow. opolski, Archeologia Polski Środkowowschodniej 9 (2007), s. 305–308.
• Leciejewicz L., Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław, 1989.
• Lis P., Żmijowiska – na skrzyżowaniu szlaków kulturowych, [w:] Hereditas Praeteriti. Additamenta Archaeologica et historia dedicata Joanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi, Lublin 2009, s. 407–414.
• Lis P., Sprawozdanie z badań wykopaliskowych w roku 2006 wczesnośredniowiecznego grodziska w Żmijowiskach, pow. opolski, Archeologia Polski Środkowowschodniej 9 (2007), s. 107–115.
• Lis P., Wczesnośredniowieczne groby z miejscowości Bochotnica, gm. Kazimierz Dolny, woj. Lublin, Archeologia Polski Środkowowschodniej 1 (1996), s. 199–207.
• Lis P., Wczesnośredniowieczne grodzisko w Żmijowiskach, pow. opolski w świetle badań archeologicznych w latach 2002–2003, Archeologia Polski Środkowowschodniej 8 (2006), s. 70–84.
• Maruszczak H., Wyżyny Lubelsko-Wołyńskie, [w:] Geomorfologia Polski, t. 1, red. M. Klimaszewski, Warszawa, 1972.
• Mączka G., Zapomniane gródki i grodziska – suplement do atlasu zabytków archeologicznych Lubelszczyzny, Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego 19 (2017), s. 245–257.
• Miechowicz Ł., Kotowicz P., Wczesnośredniowieczne żeleźce topora z Trzcińca, pow. Opole Lubelskie, Acta Militaria Mediaevalia 12 (2017), s. 230–232.
• Miechowicz Ł., Nieznany wał podłużny w Kotlinie Chodelskiej. Przyczynek do studiów nad obroną stałą oraz granicami we wczesnym średniowieczu, [w:] Fines Testis Temporum. Księga Jubileuszowa Prof. Elżbiety Kowalczyk, red. M. Dzik, G. Śnieżko, Warszawa – Rzeszów 2017, s. 265–278.
• Miechowicz Ł., Ryndziewicz R., Niedestruktywne rozpoznanie dziedzictwa archeologicznego Kotliny Chodelskiej, [w:] Metody geofizyczne w archeologii polskiej 2016, red. M. Furmanek, T. Herbich, M. Mackiewicz, Wrocław 2016.
• Miechowicz Ł., Śladami profesora Aleksandra Gardawskiego po Kotlinie Chodelskiej, [w:] Myśl badawcza Aleksandra Gardawskiego, red. H. Taras, Lublin 2015, s. 183–192.
• Nosek S., Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, Lublin 1957.
• Olechnowicz W., Poszukiwania archeologiczne w guberni lubelskiej, Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne II (1897).
• Parczewski M., Początki kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce. Krytyka i datowanie źródeł archeologicznych, Kraków 1988.
• Piaskowski J., Badania metaloznawcze przedmiotów żelaznych i żużla z wczesnośredniowiecznych stanowisk archeologicznych w Chodliku, woj. Lublin, Sprawozdania Archeologiczne 41 (1990), s. 241–273.
• Pisarek-Małyszek K., Z dziejów Kazimierza Dolnego w średniowieczu, Lublin 2009.
• Plezia M., Greckie i łacińskie źródła do najstarszych dziejów Słowian, Poznań – Kraków 1952.
• Poleski J., Kontakty interregionalne mieszkańców Małopolski w VI–X w., [w:] Śląsk i Czechy a kultura wielkomorawska, red. Krzysztof Wachowski, Wrocław 1997.
• Poleski J., Małopolska w VI–X wieku. Studium osadnicze, Kraków, 2013.
• Poleski J., Podstawy i metody datowania okresu wczesnośredniowiecznego w Małopolsce, Prace Archeologiczne 52 (1992).
• Rozwałka A., Mączka G., Niedźwiadek R., Przedpaństwowy gród w Leszczynie i jego zaplecze osadnicze. Wybrane problemy, [w:] Od Bachórza do światowida ze Zbrucza. Tworzenie się słowiańskiej Europy w ujęciu źródłoznawczym. Księga jubileuszowa profesora Michała Parczewskiego, red. B. Chudzińska, M. Wojenka, M. Wołoszyn, Kraków – Rzeszów 2016, s. 287–311.
• Rozwałka A., Rejniewicz Ł., Niedźwiadek R., Gród w Podgórzu – wczesnośredniowieczne wrota Kotliny Chodelskiej, [w:] Przez pradzieje i wczesne średniowiecze. Księga Jubileuszowa na siedemdziesiąte piąte urodziny docenta doktora Jana Gurby, red. J. Libera, A. Zakościelna, Lublin 2004, s. 381–395
• Ryndziewicz R., Wyniki nieinwazyjnych badań geofizycznych wybranych stanowisk w Kotlinie Chodelskiej, maszynopis w archiwum WUOZ w Lublinie 2017, s. 10–15.
• Slovar’ Russkogo Âzyka. XI–XVII vv., t. 5, red. S.G. Barhudarov, G.A. Bogatova, Moskva 1978, s. 299.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, red. B. Chlebowski, Warszawa 1895, s. 453.
• Strzyż P., Uzbrojenie we wczesnośredniowiecznej Małopolsce, Łódź 2006.
• Szymański W., Refleksje na temat początków grodów u Słowian, [w:] Archaeologica Hereditas. Grody Średniowiecznego Mazowsza. Księga poświęcona pamięci Marka Dulinicza, red. M. Żurek, M. Krasna-Korycińska, Warszawa – Zielona Góra 2015.
• Topograficzna karta Królestwa Polskiego, skala 1:126 000, ark. Kazimierz Dolny, kol. V, Sek. VI, Warszawa, 1839.
• Urbańczyk P., Archeologia grodzisk w badaniach wczesnych państw Europy Środkowej, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław – Głogów 2014.
• Urbańczyk P., Trudne początki Polski, Wrocław 2008.
• Urbańczyk P., Zanim Polska została Polską, Toruń 2015.
• Wawrzeniecki M., Neolityczne groby szkieletowe w Nałęczowie (Gub. Lubelska – pow. Nowo Aleksandryjski (Puławy), Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne XII (1912), s. 44–45, ryc. 4.
• Wiercieński H., Zabytki i pomniki przeszłości w pow. puławskim, Ziemia Lubelska 317 (1910), s. 2.
• Zoll-Adamikowa H., Usytuowanie cmentarzy Słowian w środowisku (doba pogańska i pierwsze wieki po przyjęciu chrześcijaństwa), [w:] Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu, red. S. Moździoch, Spotkania Bytomskie, t. IV, Wrocław 2000, s. 207–219.
• Zoll-Adamikowa H., Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, cz. 2: Analiza. Wnioski, Wrocław 1979.
• Zoll-Adamikowa H., Zur Chronologie der awarenzeitlichen Funde aus Polen, [w:] Probleme der Relativen und Absoluten Chronologie ob Latenezeit bis zum Frühmittelalter, Kraków 1992, s. 297–315.
• Żak J., Najstarsze ostrogi zachodniosłowiańskie wczesnośredniowieczne ostrogi o zaczepach haczykowato zagiętych do wnętrza, Warszawa 1959.