Oświeceni o śmieszności (komizmie) i śmiechu. W perspektywie retorycznej, moralnej, estetycznej

• Authors: Dąbrowski Roman

Title variants

EN

The Enlightened on Ridiculousness (the Comical) and Laughter. In Rhetoric, Moral, and Aesthetic Perspective

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie i skomentowanie istotniejszych koncepcji dotyczących śmieszności (komizmu) i śmiechu formułowanych w polskim oświeceniu. W pewnym stopniu zostały też uwzględnione opinie na ten temat wypowiadane wówczas za granicą, a znane i cytowane w Polsce. Przedmiotem uwagi są refleksje odwołujące się głównie do literatury, a dotyczące sposobu rozumienia komizmu, możliwości i potrzeby jego podziału, również poświęcone funkcji śmiechu i akcentujące potrzebę rozumowej kontroli nad nim. Przywołano m.in. wypowiedzi takich autorów, jak Michał Dudziński, Franciszek Bohomolec, Ignacy Krasicki, Adam Kazimierz Czartoryski, Euzebiusz Słowacki, Józef Franciszek Królikowski. Pokazane zostało przesuwanie punktu ciężkości w ujmowaniu tego zjawiska – z płaszczyzny retorycznej i moralnej na estetyczną – także coraz wyraźniejsze włączanie kategorii komizmu do refleksji nad walorami estetycznymi literatury.

EN

The purpose of the paper is to present and comment on most vital concepts of ridiculousness (the comical) and laughter formulated in the period of the Polish Enlightenment. To some extent it also concerns opinions on this issue produced at that time abroad but known and quoted in Poland. Consideration is focused on the reflections that refer mainly to literature and deal with the mode the comical is understood, the possibilities and need of dividing it, also to those devoted to the function of laughter and accentuating the necessity of reasonable control over it. Ideas by, e.g. Michał Dudziński, Franciszek Bohomolec, Ignacy Krasicki, Adam Kazimierz Czartoryski, Euzebiusz Słowacki, Józef Franciszek Królikowski are recalled. The article shows the shift of attention in capturing the problem from the rhetoric and moral level to aesthetic one, and the continually more distinct process of including the category of the comical into the reflection over the aesthetic values of literature.

Keywords

PL

śmieszność; komizm; śmiech; komedia; oświecenie; rozum; gust

EN

ridiculousness; the comical; laughter; comedy; Enlightenment; reason; taste

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2021
• Volume: 112
• Issue: 2
• Pages: 7-21

Dates

printed

2021-06-14

Contributors

author

Dąbrowski Roman

• Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2021.2.1