Puszcza Białowieska, LiDAR i dziedzictwo kulturowe – zagadnienia wprowadzające

• Authors: Zapłata Rafał , Stereńczak Krzysztof

Title variants

EN

The Białowieża Forest, LiDAR and cultural heritage – introductory issues

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article is a presentation of selected issues related to a concept of studying cultural (archaeological) heritage in forest areas and in the Białowieża forest as well as a presentation of general information related to the project entitled “Cataloguing of Cultural Heritage”, conducted since 2016 as part of the initiative entitled “Evaluation of Biodiversity Status in the Białowieża Forest on the basis of Selected Natural and Cultural Components”. The fundamental objectives of the article include (1) discussion of selected issues related to the application of ALS to studying cultural heritage in the Polish part of the Białowieża forest as well as (2) participation in a discussion on certain methodological issues as regards the application of ALS in the protection of archaeological finds in forest areas. The research is funded by the General Directorate of State Forests.

Keywords

EN

the Białowieża Forest; cultural heritage; LiDAR; non-intrusive research

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Raport
• Year: 2016
• Volume: 11
• Pages: 239-255

Contributors

author

Zapłata Rafał

• Zakład Konserwacji Zabytków i Ochrony Krajobrazu, Instytut Historii Sztuki, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

author

Stereńczak Krzysztof

• Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi, Instytut Badawczy Leśnictwa

References

• Antoszewski M., Ostrowski W. 2013. Lotniczy skaning laserowy (projekt ISOK) w ochronie zespołów fortyfikacji nowszej. W: L. Narębski (red.), Fortyfikacje nowożytne w Polsce – badania, realizacje, projekty. Zagospodarowanie do współczesnych funkcji. Toruń: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, 271-280.
• Archeologiczne Zdjęcie Polski. Instrukcja sporządzania dokumentacji badań powierzchniowych oraz wypełniania Karty Ewidencji Zabytku Archeologicznego. 2016. Warszawa: Narodowy Instytut dziedzictwa. http://www.nid.pl/pl/ Dla_specjalistow/Badania_i_dokumentacja/zabytki-archeologiczne/instrukcje-wytyczne-zalecenia/2016.01.22_instrukcja%20AZP/Instrukcja_AZP_NID_2016_ok.pdf (wgląd 31. 08. 2016)
• Banaszek Ł. 2014. Lotniczy skaning laserowy w polskiej archeologii. Czy w pełni wykorzystany jest potencjał prospekcyjny metody? Folia Praehistorica Posnaniensia 19, 207-251.
• Banaszek Ł. 2015. Przeszłe krajobrazy w chmurze punktów (= Archeologia – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 54). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Banaszek Ł., Rączkowski W. 2010. Archeologia w lesie. O identyfikacji stanowisk archeologicznych w gminie Polanów (i nie tylko)., W: W. Rączkowski, J. Sikora, Sławno–Polanów (red.), Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej 10: Miasto i gmina Polanów. Polanów: Fundacja Dziedzictwo, Wydawnictwo Region, 117–131.
• Budziszewski J., Grabowski M. 2015. Zasoby archeologiczne na terenach lasów polskich. W: D. J. Gwiazdowicz, K. Rykowski (red.), Materiały trzeciego panelu ekspertów w ramach prac nad Narodowym Programem Leśnym. Dziedzictwo. Lasy i gospodarka leśna w kulturze i dziedzictwie narodowym. Sękocin Stary: Instytut Badawczy Leśnictwa, 207-218.
• Cembrzyński P., Legut-Pintal M. 2014. Airborne laser scanning as a method of localisation and documentation of mining sites remains. Examples from Silesia. Acta rerum naturalium 16, 187-202.
• Czebreszuk J., Jaeger M., Pospieszny Ł., Cwaliński M., Niebieszczański J., Stróżyk M. 2013. Modelowe badania nieinwazyjnych obszarów leśnych – Las Krotoszyn. Z badań nad przemianami krajobrazu kulturowego w pradziejach Wielkopolski. Fontes Archaeologici Posnanienses 49, 157-175.
• Götze A. 1929. Archaeologische Untersuchungen im Urwalde von Bialovies. W: E. Stechow (red.), Beitrage zur Natur-und Kultur-geschichte Lithauens und angrenzenden Gebite (= Abhandlungen d. math-naturwiss. Abteilung d. Bayer. Akad. D. Wissenschaften 11-14 Supplement). München: Verlag der Bayerischen akademie der wissenschaften, 511-550.
• Górska I. 1976. Badania archeologiczne w Puszczy Białowieskiej. Archeologia Polski 21, 109-134.
• Okła K. (red.) 2010. Geomatyka w Lasach Państwowych 1. Podstawy. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.
• Haze M. (red.) 2011. Zasady hodowli lasu – załącznik do Zarządzenia nr 53 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 21 listopada 2011 r. w sprawie wprowadzenia „Zasad hodowli lasu” w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (ZH-710-56/11). Warszawa, http:// www.lasy.gov.pl/dokumenty/gospodarka-lesna/hodowla/zasady-hodowli-lasu-dokument-w-opracowaniu/view (wgląd 31.08.2016)
• Hesse R. 2010. Charcoal burning platforms in the southern Black Forest: from LIDAR point cloud to spatial patterns of resource use [poster]. http://www.academia.edu/3306260/ Charcoal_burning_platforms_in_the_southern_Black_Forest_from_LIDAR_point_cloud_to_spatial_patterns_of_resource_use (wgląd: 31.08.2016)
• Hesse R., 2012, Detecting former field systems with airborne LIDAR – an overview of current methods, [poster] http:// www.academia.edu/1941481/Detecting_former_field_ systems_with_airborne_LIDAR_an_overview_of_ current_methods (wgląd 31.08.2016)
• Jarząbek J., Kurczyński Z., Woźniak P. 2011. Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Geodeta 5 (192), 12-17.
• Jaskanis D. (red.) 1996. Archeologiczne Zdjęcie Polski – metoda i doświadczenia. Próba oceny (= Biblioteka muzealnictwa i ochrony zabytków B 95). Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków.
• Jaskanis D. 1998. Katalog stanowisk archeologicznych objętych rejestrem zabytków nieruchomych w Polsce (stan z końca 1993 r.) (= Zeszyty Generalnego Konserwatora Zabytków. Archeologia 2). Warszawa: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich. Oddział Warszawski.
• Kokalj Ž., Zakšek K., Oštir K. 2010. Archaeological application of an advanced visualisation technique based on diffuse illumination. W: R. Rainer (red.), 30th EARSeL Symposium: Remote Sensing for Science, Education and Culture, Paris: Rainer Reuter, University of Oldenburg, Germany, 113-120.
• Konopka M. (red.) 1981. Zdjęcie Archeologiczne Polski (= Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków B 66). Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki: Generalny Konserwator Zabytków.
• Konopka M. 1984. Instrukcja ewidencji stanowisk archeologicznych metodą badań powierzchniowych (Archeologiczne Zdjęcie Polski). Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków.
• Krasnodębski D. 2006. Badania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN na terenie woj. białostockiego (podlaskiego) w latach 1990-2005. W: H. Karwowska, A. Andrzejewski (red.), Stan badań archeologicznych na pograniczu polsko-białoruskim od wczesnego średniowiecza po czasy nowożytne. Białystok: Muzeum Podlaskie, 63-84.
• Krasnodębski D., Olczak H. 2006. Badania archeologiczne w Puszczy Białowieskiej na stanowisku Teremiski- Dąbrowa, oddz. 338A i B (AZP 45-92). Podlaskie Zeszyty Archeologiczne 2, 80-83.
• Krasnodębski D., Olczak H. 2012. Badania archeologiczne na terenie polskiej części Puszczy Białowieskiej – stan obecny, problemy i perspektywy. Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego 18, 145-168.
• Krasnodębski D., Olczak H., Samojlik T. 2010. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w Puszczy Białowieskiej, W: S. Cygan, M. Glinianowicz, P. N. Kotowicz (red.), „In silvis, campis... et urbe”: średniowieczny obrządek pogrzebowy na pograniczu polsko-ruskim (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 14). Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 145-174.
• Kraszewski B. 2016. Raport z inwentaryzacji potencjalnych obiektów archeologicznych zrealizowanej przez Instytut Badawczy Leśnictwa na podstawie danych lotniczego skanowania laserowego w Puszczy Białowieskiej. Sękocin Stary (maszynopis w archiwum Instytucie Badawczym Leśnictwa).
• Kruk J. 1981. Kilka uwag o znaczeniu poszukiwań powierzchniowych w badaniach nad geografią osadnictwa pradziejowego. W: M. Konopka (red.), Zdjęcie Archeologiczne Polski (= Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków B 66). Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki : Generalny Konserwator Zabytków, 115-120.
• Kurczyński Z., Bakuła K. 2013. The selection of aerial laser scanning parameters for countrywide digital elevation model creation. W: Informatics, Geoinformatics and Remote Sensing, Conference Proceedings, vol. II, Geodesy and Mine Surveying, Photogrammetry and Remote Sensing, 13th International Multidisciplinary Scientific Geoconference SGEM 2013, 17-21th June, Albena, Bulgaria, 695-702. https://www.academia. edu/12416597/The_selection_of_aerial_laser_scanning_parameters_for_countrywide_digital_elevation_model_creation (wgląd: 5.10.2016)
• Legut-Pintal M. 2012. LIDAR w badaniach nad średniowiecznymi fortyfikacjami i siedzibami obronnymi. Przykład założeń obronnych księstwa biskupów wrocławskich. http://www. academia.edu/3102476/LiDAR_w_badaniach_nad_sredniowiecznymi_fortyfikacjami_i_siedzibami_obronnymi._Przyklad_zalozen_obronnych_ksiestwa_biskupow_wroclawskich (wgląd 31.08.2016)
• Ludemann T. 2011. Scanning the historical and scientific significance of charcoal production – local scale, high resolution kiln site anthracology at the landscape level. Saguntum Extra 11, 23–24. http://ojs.uv.es/index.php/saguntumextra/article/view/1546/920 (wgląd 31.08.2016)
• Ludemann, T. 2013. Airborne laser scanning of historical wood charcoal production sites – a new tool of kiln site anthracology at the landscape level. Saguntum Extra 13, 247-252. https://www.sapac.es/charcoal/saguntum/extra13/ se13_247.pdf (wgląd 31.08.2016)
• Pawleta M. 2016. Przeszłość we współczesności. Studium metodologiczne archeologicznie kreowanej przeszłości w przestrzeni społecznej (= Archeologia - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 55). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Pawleta M., Zapłata R. (red.) 2015. Nieinwazyjne rozpoznanie zasobów dziedzictwa archeologicznego: potencjał i możliwości. Lublin: Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Fundacja „5Medium”, E-Naukowiec.
• Rola J. 2015. Badania powierzchniowe w lasach – uwagi na marginesie penetracji prowadzonych w granicach Nadleśnictwa Zdrojowa Góra w Pile. Raport 10, 285-296.
• Samojlik T. 2009. Rudnie w Puszczy Białowieskiej w XVII-XVIII wieku. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 43 (3-4), 399-411.
• Samojlik T. 2010. Traditional utilisation of Białowieża Primeval Forest (Poland) in the 15th to 18th centuries. Landscape Archaeology and Ecology 8, 150-164.
• Sławik Ł., Zapłata R. 2010. LIDAR zmienia archeologię. Geodeta 10 (185), 42-44.
• Stereńczak K. 2011. Lotnicze skanowanie laserowe, W: K. Będkowski (red.), Las w rastrowym modelu danych przestrzennych. Warszawa: Wydawnictwo SGGW, 63–74.
• Stereńczak K., Zapłata R., Sztampke M., Bałazy R. 2016. Laser Discoverers – Web-based User-generated Content in Heritage Detection in Poland. Transactions in GIS 20 (1-2), 1-17.
• Štutlar B. 2011. The use of lidar-derived relief models in archaeological topography. The Kobarid region (Slovenia) case study. Arheološki Vestnik 62, 393-432.
• Zakšek K., Oštir K., Kokalj Z. 2011. Sky-view factors as a relief visualization technique. Remote Sensing 3, 398–415.
• Zapłata R. 2013. Nieinwazyjne metody w badaniu i dokumentacji dziedzictwa kulturowego – aspekty skanowania laserowego w badaniach archeologicznych i architektonicznych. Warszawa: Fundacja Hereditas.
• Zapłata R. 2015a. Historyczne założenia obronne, architectura militaris i LiDAR. Wybrane zagadnienia metodyczne z zakresu zastosowania skanowania laserowe go w detekcji i inwentaryzacji nowożytnych fortyfikacji. Studia GeoHistorica 3, 152-176.
• Zapłata R. 2015b. Koncepcja wsparcia nieinwazyjnego badania zabytków na terenach leśnych w Polsce – system typu Personal Laser Scanning. W: R. Zapłata (red.), Cyfryzacja w naukach o przeszłości i ochronie zabytków – digitalizacja i nieinwazyjne badanie dziedzictwa kulturowego in situ. Publikacja okolicznościowa związana z konferencją „Cyfryzacja w naukach o przeszłości i ochronie zabytków – analiza potencjału i zagrożeń”, Warszawa 24 listopada 2015 r. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie, 55-76.
• Zapłata R., Bałazy R., Lewicki J., Zawiła-Niedźwiecki T. 2015. Dziedzictwo kulturowe w lasach. Zabytki architektury, przemysłu, historyczne fortyfikacje i zasoby archeologicz¬ne. Trudne wyzwania i interdyscyplinarne strategie ochrony. W: D. J. Gwiazdowicz, K. Rykowski (red.), Materiały trzeciego panelu ekspertów w ramach prac nad Narodowym Programem Leśnym. Dziedzictwo. Lasy i gospodarka leśna w kulturze i dziedzictwie narodowym. Sękocin Stary: Instytut Badawczy Leśnictwa, 340-353.
• Zapłata R., Ptak A. 2014. Lotnicze skanowanie laserowe – szkoła interpretacji [2]. Odkrywanie dziedzictwa archeologicznego – obiekty przemysłowe na obszarach leśnych. Zabytkowe mielerze. Geodeta 4 (227), 28-29.
• Zapłata R., Szady B., Stereńczak K. (red.) 2014. Laserowi Odkrywcy. Nieinwazyjne badanie i dokumentowanie obiektów archeologicznych i historycznych województwa świętokrzyskiego. Stare Babice: Fundacja Centrum Geohistorii.
• Zawiła-Niedźwiecki T. 2010. Teledetekcja i fotogrametria obszarów leśnych. W: K. Okła (red.), Geomatyka w Lasach Państwowych 1. Podstawy. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 297-298.