Dąb – drzewo zmarłych (z rozważań nad językowo-kulturowym obrazem dębu)

• Authors: Marczewska Marzena

Title variants

EN

THE OAK - THE TREE OF THE DECEASED (LINGUISTIC AND CULTURAL DITAGAHONS ON THE PICTURE OF THE OAK)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule autorka prezentuje te aspekty funkcjonowania dębu, które umożliwiają traktowanie go nie tylko jako drzewa o wyjątkowym znaczeniu w kulturze ludowej, ale przede wszystkim jako drzewa w specyficzny sposób związanego z umarłymi. Występowanie dębu – zwłaszcza zielonego – w funkcji drzewa nagrobkowego jest wzmiankowane w tekstach folkloru na tyle często, że koniecznością staje się znalezienie motywacji takiej lokalizacji i wyjaśnienie przyczyn sytuowania grobów pod tym drzewem właśnie. Autorka wyjaśnia przy tym, iż nagrobna charakterystyka dębu jest raczej jednostronna, dotyczy bowiem wypadków występowania mogił pod dębem, a nie np. sadzenie tego drzewa na grobie w celu upamiętnienia zmarłego, okoliczności jego śmierci itd.

EN

The paper focuses on those aspects of the oak which cause it to be treated not only as a tree of exceptional significance in folk culture, but primarily as a tree connected in peculiar ways with the dead. The frequency of the occurrence of an oak, especially a green, living oak, as a sepulchral tree in folk texts necessitates an inquiry into the motivation for such a localization and a search for an explication of the causes of burying people specifically under this tree. At the same time, it is important to realize that the sepulchral characteristic of the oak is unilateral: graves are situated under oaks, rather than an oak being planted on a grave to commemorate the deceased, the circumstances of his or her death etc.

Keywords

PL

dąb – drzewo zmarłych; językowo-kulturowym obraz; mogiła pod dębem

EN

oak – the tree of the dead; linguistic and cultural image; the grave under an oak-tree

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1997-1998
• Volume: 9-10
• Pages: 121–134

Contributors

author

Marczewska Marzena

References

• Afanasjew A., 1868, Poeticzeskije wozzrienija Sławjan na prirodu, t. 2, Moskwa.
• Apperson, G. I., 1993, The Wordsworth Dictionary of Proberbs. A Lexicon of Folklore and Traditional Wisdom, Wordsworth Editions Ltd.
• Brückner A., 1924, Mitologia polska, Warszawa.
• Brückner A., 1979, Starożytna Litwa. Ludy i bogi, Olsztyn.
• Bystroń J. S., 1980, Tematy, które mi odradzano, Pisma etnograficzne rozproszone, wyb. i oprac. L. Stomma, Warszawa.
• Eliade M., 1988, Historia wierzeń i idei religijnych, t. 1, Warszawa.
• Forstner D., 1990, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa.
• Friedrich P., Proto-Indo-European Trees, Chicago-London.
• Gamkrelidze T. W., Iwanow W. W., 1984, Indojewripiejskij jazyk i Indojewropiejcy, t. 2, Tbilisi.
• Gieysztor A., 1982, Mitologia słowiańska, Warszawa.
• Graves R., 1968, Mitologia grecka, Warszawa.
• Haavio M., 1979, Mitologia fińska, Warszawa.
• Hnatjuk W., 1914, Koljadky i szczedriwky, t. 1, U Lwowi, nr 66 A.
• Iwanow W. W., Toporow W. N., 1965, Sławjanskije jazykowyje modierujuszczije sistiemy. Drewnij pieriod, Moskwa.
• Kapełuś H., 1991, O turze złotorogim. Szkice kolędowe, Warszawa.
• Kazimierskie nuty, red. J. Adamowski, Lublin 1994.
• Kowalczyk M., 1968, Wierzenia pogańskie za pierwszych Piastów, Łódź.
• Łapiński A., 1987. Symbole środka wszechświata, [w:] Symbol i poznanie. W poszukiwaniu koncepcji integrującej, red. T. Kostyrko, Warszawa.
• Libera Z., 1987, Semiotyka barw w polskiej kulturze ludowej i innych kulturach słowiańskich, „Etnografia Polska”, t. XXXI, z. 1.
• Łuka I. J., 1973, Wierzenia pogańskie na Pomorzu Wschodnim w starożytności i we wczesnym średniowieczu, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Lurker M, 1989, Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań.
• Niebrzegowska S., 1996, Polski sennik ludowy, Lublin.
• Polska pogańska i słowiańska, wyb. A. Brückner , Kraków 1923.
• Rosen-Przeworska J., 1971, Religie celtów, Warszawa.
• Seweryn T., Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce.
• Sławjanskaja mifołogija. Enciklopediczeskij słowar’, red. W. J. Pietruchin, T. A. Agapkina, I. N. Winogradowa, S. M. Tołstaja, Moskwa 1995.
• Sławski F., 1952-1956, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1, Kraków.
• Słownik ludowych stereotypów językowych, pod red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1980.
• Słownik prasłowiański, t. 4, Warszawa 1981.
• Słownik starożytności słowiańskich, t. 4, Wrocław 1961-1982.
• Szafrański W., 1978, Prahistoria religii na ziemiach polskich, Warszawa.
• Tokarski R., 1995, Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
• Tomiccy J. R, 1975, Drzewo życia, Warszawa.
• Toporow W., 1977, Wokół rekonstrukcji mitu o jaju kosmicznym, [w:] Semiotyka kultury, Warszawa.
• de Vries A., Dictionary of Symbols and Imagery, Amsterdam-London 1976.
• Vulcanescu R., 1979, Kolumna niebios, Warszawa.
• Wojciechowski T., 1951, Szkice historyczne jedenastego wieku, Warszawa.
• Zielenin D., 1937, Totiemy-dieriewa w skazanijach i obrjadach jewropiejskich narodow, Moskwa.