Kanta odkrycie normatywności

• Authors: Paweł Łuków

Title variants

EN

Kant’s discovery of normativity

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Do osiemnastego wieku większość europejskich stanowisk normatywnych w filozofii moralności opierała się na mocnym internalizmie motywacyjnym, zgodnie z którym przekonanie o dobru prowadzi do stosownego działania dzięki temu, że przekonanie to rodzi w działającym odpowiednie pragnienie lub jest z tym pragnieniem identyczne. Mocny internalizm napotyka zasadnicze trudności: nie pozwala wyjaśnić nieopanowania (tzw. słabej woli) i uzasadnić adresowania norm moralnych do jednostek, które nie przyswoiły (trafnych) przekonań o dobru. Analiza Uzasadnienia metafizyki moralności i Krytyki praktycznego rozumu ujawnia odejście Kanta od mocnego na rzecz słabego internalizmu motywacyjnego. Przeprowadzając wyraźną granicę między faktami i pragnieniami (sferą empiryczności) a przekonaniami o dobru (sferą tego, co rozumowe), Kant twierdzi, że przekonanie o dobru nie musi prowadzić do stosowanego działania, lecz może wymagać specjalnego motywu. W tym celu Kant odróżnia faktyczność od normatywności, do czego wykorzystuje analizę pojęcia obowiązku. Pojęcie to pozwala mu uchwycić specyficzne zjawisko przymusu związanego z przekonaniem o dobru bez przesądzania, że za przekonaniem tym nastąpi stosowne działanie. Budując koncepcję postępowania z obowiązku wyjaśnia Kant zarówno możliwość działania na podstawie przekonań o dobru jak i odstąpienia od nich. To „odkrycie” normatywności ma doniosłe konsekwencje dla teorii moralnej i praktyki życiowej: między innymi każe odróżniać dobro moralne od pozostałych rodzajów dóbr poprzez utożsamienie tego pierwszego z dobrem bezwarunkowym.

EN

Until the eighteenth century most European normative positions in moral philosophy presupposed strong motivational internalizm. According to this assumption a belief about the good leads to action in accordance with it because the belief brings about a desire to act in this way or it is identical with this desire. Strong internalizm is exposed to fundamental difficulties. It cannot explain incontinence (the so-called weak will) and justify obligations for those who have not assented to (correct) beliefs about the good. An analysis of the Groundwork for the Metaphysics of Morals and Critique of Practical Reason shows that Kant departed from strong internalizm in favor of its weak version. Drawing a clear line between facts and desires (the sphere of the empirical) and beliefs about the good (the sphere of the rational), Kant holds that a belief about the good does not necessarily lead to an appropriate action but may require a special motive. For this reason Kant distinguishes between facticity and normativity, for which purpose he analyses the concept of duty. This concept allows him to grasp the particular phenomenon of necessitation that is associated with beliefs about the good without presupposing that these beliefs will lead to actions which accord with them. In developing his conception of acting from duty Kant explains the possibility of both acting on beliefs about the good and of diverting from them This “discovery” of normativity has important consequences for moral theory and practice. Among other things, it requires a distinction between moral and other goods by identifying moral good with unconditional good.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2004
• Issue: 1
• Pages: 1-31

Contributors

author

Paweł Łuków

• Uniwersytet Warszawski

References

• Ameriks [2000] - K. Ameriks, Kant and the Fate of Autonomy: Problems in the Appropriation of the Critical Philosophy, Cambridge University Press, Cambridge, U.K. & New York 2000.
• Anscombe [1958] - G. E. M. Anscombe, Modern Moral Philosophy, „Philosophy" (124) 1958.
• Arystoteles [1996a] - Arystoteles, O ruchu zwierząt, tłum. P. Siwek, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 4, PWN, Warszawa 1996.
• Arystoteles [1996b] - Arystoteles, Etyka nikomachejska, tłum. D. Gromska, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5., PWN, Warszawa 1996.
• Baron [1995] - M. Baron, Kantian Ethics Almost Without Apology, Cornell University Press, Ithaca 1995.
• Beck [1960] - L. W. Beck, A Commentary on Kant's Critique of Practical Reason, The University of Chicago Press, Chicago 1960.
• Chisholm [1963] - R. Chisholm, Supererogation and Offence: A Conceptual Scheme for Ethics, „Ratio" (5) 1963.
• Copleston [2001] - F. Copleston, Historia filozofii, t. 3, przeł. H. Bednarek, S. Zalewski, Pax, Warszawa 2001.
• Cramer [1972] - K. Cramer, Hypothetische Imperative?, w: Rehabilitierung der praktischen Philosophie, red. M. Riedel, Rombach, Freiburg 1972.
• Cycero [1960] - Cycero, O państwie, w: Pisma filozoficzne, t. 2, PWN, Warszawa 1960. Darwal [1992] - S. L. Darwal, Internalism and Agency, „Philosophical Perspectives" (6) 1992.
• Davidson [1997] - D. Davidson, Jak jest możliwa słabość woli, w: Filozofia moralności: postanowienie i odpowiedzialność moralna, wybrał i wstępem opatrzył J. Hołówka, tłum. J. Nowotniak, W. J. Popowski, Spacja - Aletheia, Warszawa 1997.
• Dworkin [1988] - G. Dworkin, The Theory and Practice of Autonomy, Cambridge University Press, Cambridge 1988.
• Epiktet [1961] - Epiktet, Diatryby. Encheiridion, tłum. i oprac. L. Joachimowicz, PWN, Warszawa 1961.
• Faden i Beauchamp [1986] - R. R. Faden, T. L. Beauchamp, A History and Theory of Informed Consent, Oxford University Press, New York & Oxford 1986.
• Falk [1947] - W. D. Falk, „Ought" and Motivation, „Proceedings of the Aristotelian Society" (48) 1947-48.
• Feinberg [1986] - J. Feinberg, The Moral Limits of the Criminal Law, vol. 3: Harm to Self, Oxford University Press, Oxford & New York 1986.
• Frankena [1958] - W. F. Frankena, Obligation and Motivation In Recent Moral Philosophy, w: Essays In Moral Philosophy, red. A. I. Melden, University of Washington Press, Seattle 1958.
• Haakonssen [1996] - K. Haakonssen, Natural Law and Moral Philosophy: from Grotius to the Scottish Enlightenment, Cambridge University Press, Cambridge & New York 1996.
• Homiak [1997] - M. L. Homiak, Aristotle on the Soul's Conflicts: Toward and Understanding of Virtue Ethics, w: Reclaiming the History of Ethics. Essays for John Rawls, Cambridge University Press, Cambridge 1997.
• Hume [1963] - D. Hume, Traktat o naturze ludzkiej, tłum. C. Znamierowski, t. 2, PWN, Warszawa 1963.
• Kant [1902] - I. Kant, Kants gesammelte Schriften: herausgegeben von der Deutschen Akademie der Wissenschaften, AA, Walter de Gruyter, Berlin 1902.
• Kant [1984a] - I. Kant, Krytyka praktycznego rozumu, tłum. J. Gałecki, PWN, Warszawa 1984.
• Kant [1984b] - I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, tłum. M. Wartenberg, PWN, Warszawa 1984.
• Kant [1999] - I. Kant, Rozprawa o wyraźności zasad naczelnych teologii naturalnej i filozofii moralnej, tłum. K. Rak, w: I. Kant, Pisma przedkrytyczne, Wydawnictwo Rolewski, Toruń 1999.
• Korsgaard [1996a] - Ch. M. Korsgaard, The Sources of Normativity, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
• Korsgaard [1996b] - Ch. M. Korsgaard, Kant's Analysis of Obligation: The Argument of Groundwork I, w: Creating the Kingdom of Ends, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
• Korsgaard [1996c] - Ch. M. Korsgaard, Skepticism About Practical Reason, w: Creating the Kingdom of Ends, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
• Łuków [1997] - P. Łuków, Wolność i autorytet rozumu. Racjonalność w filozofii moralnej Kanta, WFiS, Warszawa 1997.
• Łuków [2002] - P. Łuków, Powinność i dobro. Wątpliwy deontologizm Kanta, „Etyka" (35) 2002.
• MacIntyre [1996] - A. MacIntyre, Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, PWN, Warszawa 1996.
• Mill [1958] - J. S. Mill, Utylitaryzm, tłum. M. Ossowska, w: Utylitaryzm. O wolności, PWN, Warszawa 1959.
• Moore [1919] - G. E. Moore, Zasady etyki, tłum. C. Znamierowski, Warszawa 1919.
• Paton [1948] - H. J. Paton, The Categorical Imperative. A Study in Kant's Moral Philosophy, The University of Chicago Press, Chicago 1948.
• Patzig [1966] - G. Patzig, Die logischen Formen praktischer Siitze in Kants Ethik, „Kant- Studien" (56) 1966.
• Pettit i Smith [1996] - Ph. Pettit, M. Smith, Freedom in Belief and Desire, „The Journal of Philosophy" (93) 1996.
• Platon [1957] - Platon, Uczta, tłum. W. Witwicki, PWN, Warszawa 1957.
• Platon [1958a] - Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki, PWN, Warszawa 1958. Platon [1958b] - Platon, Protagoras, przeł. W. Witwicki, PWN, Warszawa 1958.
• Pohlmann [1971] - R. Pohlmann, Autonomie, w: Historisches Worterbuch der Philosophie, t. 1, red. Joachim Ritter, Schwabe, Basel 1971.
• Railton [2000] - P. Railton, Normative Force and Normative Freedom: Hume and Kant, but not Hume Versus Kant, w: Normativity, red. Jonathan Dancy, Blackwell, Malden 2000.
• Reath [1989a] - A. Reath, Kant's Theory of Moral Sensibility: Respect for the Moral Law and the Influence of Inclination, „Kant-Studien" (80) 1989.
• Reath [1989b] - A. Reath, The Categorical Imperative and Kant's Conception of Practical Rationality, „The Monist" (3) 1989.
• Scanlon [1998] - T. M. Scanlon, What We Owe to Each Other, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Mass. & London 1998.
• Schneewind [1998] - J. B. Schneewind, The Invention of Autonomy. A History of Modern Moral Philosophy, Cambridge University Press, Cambridge & New York 1998.
• Stocker [1976] - M. Stocker, The Schizophrenia of Modern Ethical Theories, „The Journal of Philosophy" (14) 1976.
• Stocker [1979] - M. Stocker, Desiring the Bad: An Essay in Moral Psychology, „The Journal of Philosophy" (12) 1979.
• Taylor [2002] - Ch. Taylor, Etyka autentyczności, tłum. Andrzej Pawelec, Wydawnictwo Znak, Kraków 2002.
• Tomasz z Akwinu [1986] - Św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 13, Veritas, Londyn 1986.
• Urmson [1958] - J. O. Urmson, Saints and Heroes, w: Essays In Moral Philosophy, red. A. I. Melden, University of Washington Press, Seattle 1958.
• Velleman [1996] - D. Velleman, The Possibility of Practical Reason, „Ethics" (106) 1996. Williams [1981] - B. Williams, Internal and External Reasons, w: Moral Luck, Cambridge University Press, Cambridge 1981.
• Williams [1999] - B. Williams, Osoby, charakter i moralność, w: Ile wolności powinna mieć wola?, tłum. Tadeusz Baszniak, Tomasz Duliński, Michał Szczubiałka, Aletheia, Warszawa, 1999.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.1.2004.13