Co w świetle źródeł prymarnych wiadomo o kompetencjach urzędników małopolskich z XIII wieku?

• Authors: Kała Damian

Title variants

EN

What, in the light of prmary sources, do we know about the competence of the thirteenth-century officials from Malopolska?

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Owing to several reasons, the accurate defi nition of the powers applicable to individual offi ces on Polish soil in the period of feudal fragmentation is a formidable task. Firstly, a relatively poor source basis furnishes insuffi cient normative and direct information regarding the competence of the then offi cials. Insurmountable interpretative problems stem from the ambiguous Latin legal terminology. We must also take into account the transformations of the then ‘administrative’ organisation which transpired over the years: the expiry of some offi ces and the emergence of new ones, the loss of hitherto held competencies and the acquisition of other. The examined period was also marked by the existence of disparities between regions It seems reasonable to assume that throughout the period in question there existed dissimilarities, sometimes profound (notably in Silesia). From time to time, modern ideas impinge upon the perception of the conditions prevailing in the distant past, a phenomena noticeable already in the case of medieval historians, and traceable also in the work of professional historians of the nineteenth-twenty century. For historiography associated with the addressed issues typical are several generalisations, often unverifi able in sources. Furthermore, the so called imaginary, invented tradition, which actually is a relatively recent invention, has an adverse effect on historiography. It can therefore be assumed that in the Middle Ages, when making references to the deep-rooted standards was a common practise, attempts were made to provide new arrangements with a pedigree from the distant past. The main objective of this paper is to answer the question what the sources from that period actually reveal about the competence of thirteenth-century civil servants from Małopolska. It is of utmost important in this case that the source be primary, because only they can provide more or less accurate answers to the questions we ask them (ignorance, mistake or some hidden intention of the author are nevertheless always to be expected), unlike later sources (both in terms of the time of production and form), which may have already be contaminated with different amplifi cations, beclouding the truth. This also leads to the analysis of the reliability of the existing historiographical views on the competence of the thirteenth-century civil servants. The author conducts the analysis of source and historiographical information concerning the competence and the importance of the following offi ces occurring in the area of Małopolska in the thirteenth century: chorąży (the standard-bearer), cześnik (the cup-bearer), łowczy (the master of the hunt), miecznik (the sword-bearer), mincerz (the mint master), kanclerz (the chancellor), kasztelan (the castellan), konarski (equerry), podczaszy (the deputy cup-bearer), podkanclerzy (the vice-chancellor), chamberlain (podkomorzy), podkoni (the deputy equerry), podłowczy (the deputy master of the hunt), podsędek (the deputy district judge), podskarbi (the grand treasurer), podstoli (the deputy pantler), sędzia (judge), skarbnik (treasurer), stolnik (the pantler), starosta (the governor), wojewoda (the voivode) and wojski (offi cer responsible for security of districts during war). In the paper the author will merely outline a problem, signifi cant for the Polish medieval studies. Conclusive answers to all doubtful issues are impossible to be provided as of yet, since in the case of some offi ces we may merely confi rm their existence.

Keywords

EN

Lesser Poland; primary sources; officials

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2014
• Issue: 2(7)
• Pages: 156-175

Contributors

author

Kała Damian

• Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie

References

• Cosmae Pragensis Chronica Boemorum, hrsg. von B. Bretholz, [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores rerum Germianicarum in usum scholarum (series nova), Berlin 1923.
• Galli Anonymi Cronicae et Gesta ducum sive principium Polonorum, wyd. K. Maleczyński, [w:] Monumenta Poloniae Historica (series nova), t. II, Kraków 1952.
• Joannis Długossii, Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, lib. V–VI, Warszawa 1973.
• Katalogi biskupów krakowskich, wyd. J. Szymański, [w:] Monumenta Poloniae Historica (series nova), t. X, cz. 2, Warszawa 1974.
• Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej ś. Wacława, cz. I: 1166–1366, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1874.
• Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego, wyd. W. Kętrzyński, S. Smolka, Lwów 1875.
• Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I, 1178–1386, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1876.
• Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. II: 1153–1333, wyd. F. Piekosiński,Kraków 1886.
• Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. III: 1333–1386, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1887.
• Kodeks dyplomatyczny Polski , t. II, wyd. L. Rzyszczewski i A. Muczkowski, Warszawa 1848.
• Kodeks dyplomatyczny Polski, t. I, wyd. L. Rzyszczewski i A. Muczkowski, Warszawa 1847.
• Kodeks dyplomatyczny Polski, t. III, wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1858.
• Kodeks dyplomatyczny Śląska. Zbiór dokumentów i listów dotyczących Śląska, t. I: obejmujący lata 971–1204, wyd. K. Maleczyński, Wrocław 1956.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I: 984–1287, wyd. [I. Zakrzewski], Poznań 1877.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. II: 1288–1349, wyd. [I. Zakrzewski], Poznań 1878.
• Konstantyn Porfirogeneta, O zarządzie państwa, wyd. A. Bielowski, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. I, Lwów 1864.
• Kosmasa Kronika Czechów, tłum. M. Wojciechowska, Warszawa 1968.
• Powieść minionych lat, tłum. i oprac. F. Sielicki, Wrocław–Warszawa–Kraków 1999.
• Zbiór dokumentów małopolskich, cz. I: 1257–1420, wyd. S. Kuraś, Wrocław 1962.
• Zbiór dokumentów małopolskich, t. IV: 1211–1400, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kuraś, Wrocław 1969.
• Zbiór dyplomów klasztoru mogilskiego przy Krakowie, wyd. E. Janota, Kraków 1865.
• Zbiór ogólny przywilejów i spominków mazowieckich, t. I, wyd. J.K. Kochanowski,Warszawa 1919.
• Bogucki A., Komornik i podkomorzy w Polsce piastowskiej, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, red. S.K. Kuczyński, t. III: 1985, s. 117–123.
• Bogucki A., Ze studiów nad polskimi urzędnikami nadwornymi w XIII w., Czasopismo Prawno-Historyczne 29 (1977), z. 2.
• Dąbrowski F., Studia nad administracją kasztelańską Polski XIII wieku, Warszawa 2007.
• Dąbrowski J., Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Wrocław–Warszawa–Kraków 1964, s. 133–139.
• Forcellini E., Lexicon totius latinitatis, t. I, Patavii 1827.
• Gorzycki K.J., Pierwszeństwo kasztelana przed wojewodą krakowskim, „Kwart. Hist.” 4 (1890), s. 667–668.
• Halecki O., Ród Łodziów w wiekach średnich, Miesięcznik Heraldyczny 11 (1913), nr 1–2.
• Hobsbawm E., Wprowadzenie. Wynajdywanie tradycji, [w:] Tradycja wynaleziona, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, przeł. M. Godyń, F. Godyń, [Kraków 2008].
• Kaczmarczyk Z., Kasztelanowie Konarscy. Studium z historii urzędów ziemskich i nadwornych, Czasopismo Prawno-Historyczne 2 (1949).
• Kozłowska-Budkowa Z., Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej, z. 1: do końca wiekuXII, Kraków 1937.
• Kurtyka J., Problem identyczności urzędów ziemskich krakowskich i nadwornych w wiekach XIV–XVI, [w:] Urzędy dworu monarszego dawnej Rzeczypospolitej i państw ościennych (Materiały sesji zorganizowanej przez Zamek Królewski na Wawelu listopad 1993), red. A. Gąsiorowski, R. Skowron, Kraków [1996].
• Kutrzeba S., Starostowie ich początki i rozwój do końca XIV wieku, Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny 45 (1903), s. 258–283.
• Łoś J., O nazwach urzędów staropolskich typu podkomorzy, łowczy, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Oswalda Balzera, t. II, Lwów 1925, s. 113–120.
• Maleczyński K., O kanclerzach polskich XII w., Kwartalnik Historyczny 42 (1928), z. 1, s. 29–51.
• Małecki A., Studyum nad bullą Innocentego II. z roku 1136, Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 20 (1894).
• Maurer R., Urzędnicy kancelaryjni książąt i królów polskich od najdawniejszych czasów aż do r. 1386, Przewodnik Naukowy i Literacki 12 (1884), s. 33–38.
• Mitkowski J., Początki klasztoru cystersów w Sulejowie. Studia nad dokumentami, fundacją i rozwojem uposażenia do końca XIII wieku, Poznań 1949.
• Najstarszy Zwód Prawa Polskiego, wyd. i oprac. J. Matuszewski, J.S. Matuszewski, Łódź 1995.
• Pauk M.R., Kilka uwag o rządach czeskich w Polsce, [w:] Przemyślidzi i Piastowie – twórcy i gospodarze średniowiecznych monarchii. Materiały z konferencji naukowej Gniezno 5–7 maja 2004 roku, red. J. Dobosz, Poznań 2006.
• Piekosiński F., Rycerstwo polskie wieków średnich, t. III: Rycerstwo małopolskie w dobie piastowskiej, Kraków 1901.
• Piekosiński, Pieczęcie polskie wieków średnich, cz. 1: Doba piastowska, Kraków 1899.
• Reynolds S., Lenna i wasale. Reinterpretacja średniowiecznych źródeł, tłum. A. Bugaj, Kęty 2011.
• Topolski J., Metodologia historii, Warszawa 1973.
• Trevor-Roper H., Góralska tradycja Szkocji, [w:] Tradycja wynaleziona, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, przeł. M. Godyń, F. Godyń, [Kraków 2008] s. 25–51.
• Urbańczyk S., O wyrazach konary, konarski, koniuch, podkonie, Czasopismo Prawno-Historyczne 2 (1949), s. 23–26.
• Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. IV: Małopolska (Województwa krakowskie, sandomierskie i lubelskie), z. 5: Burgrabiowie zamku krakowskiego XIII–XV wieku. Spisy, oprac. W. Bukowski, Kórnik 1999.
• Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. IV: Małopolska (Województwa krakowskie, sandomierskie i lubelskie), z. 1, Urzędnicy małopolscy XII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Kurtyka, T. Nowakowski, F. Sikora, A. Sochacka, P.K. Wojciechowski, B. Wyrozumska, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
• Wienfurter S., Niemcy w średniowieczu 500–1500, tłum. A. Gadzała, Warszawa 2010.
• Wojciechowski Z., Konarski, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich, t. II, s. 28.
• Wojciechowski Z., Ustrój polityczny Śląska, [w:] Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, t. I, red. W, Semkowicz, Kraków 1933.
• Zajda A., Nazwy urzędników staropolskich (do roku 1600), Kraków 1970, s. 5–15.
• Zakrzewski S., Ze studyów nad bullą z r. 1136, Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny 43 (1902), s. 1–80.