O koncepcji nowego ducha kapitalizmu w ujęciu Luca Boltanskiego i Ève Chiapello

• Authors: Jerzy Stachowiak

Title variants

EN

On the Concept of the New Spirit of Capitalism as Developed by Luc Boltanski and ève chiapello

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia i poddaje krytycznej ocenie koncepcję nowego ducha kapitalizmu według Luca Boltanskiego i Ève Chiapello. Wkrótce po publikacji książka Le nouvel esprit du capitalisme [1999] stała się jednym z najbardziej wyraźnych punktów na mapie studiów nad kulturowymi przemianami kapitalizmu i zwróciła uwagę socjologów w niemal całej Europie. Jednak w polskiej literaturze większość prac socjologicznych, także tych, które wprost nawiązują do problematyki ducha kapitalizmu, nawet nie odnotowuje tego monumentalnego opracowania. Aby choć częściowo uzupełnić tę lukę, niniejszy tekst wprowadza do lektury Le nouvel esprit du capitalisme. Zrekonstruowany zostaje teoretyczny i metodologiczny rdzeń tej pracy, leżąca u jego koncepcyjnych podstaw wizja związku między krytyką a ideologią oraz fazowe ujęcie historycznych przemian ducha kapitalizmu.

EN

This paper discusses and critically evaluates the concept of the new spirit of capitalism as developed by Luc Boltanski and Ève Chiapello. Immediately following its publication, Le nouvel esprit du capitalisme [1999] became one of the most distinct points on the map of studies on the cultural transformations of capitalism, and it has attracted the attention of sociologists around the Europe. Nevertheless, in Polish literature the majority of sociological texts omit mention of this monumental work. In order to fill this gap, at least to some extent, this paper serves as an introduction to the ideas contained in Le nouvel esprit du capitalisme. It reconstructs the theoretical and methodological core of the book, the underlying concept of the relationship between the critique and ideology, as well as idea of historical phases in the alterations of the spirit of capitalism.

Keywords

PL

nowy duch kapitalizmu; Luc Boltanski; Ève Chiapello; teoria społeczna; komunikowanie publiczne

EN

the new spirit of capitalism; Boltanski; Chiapello; social theory; public communication

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2014
• Volume: 63 (LXIII)
• Issue: 4
• Pages: 9-43

Dates

published

2014

Contributors

author

Jerzy Stachowiak

• Zakład Badań Komunikacji Społecznej, Instytut Socjologii, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Uniwersytet Łódzki

References

• Adamiecki K., 1926, Postępy w zastosowaniu metod naukowej organizacji w Zagłębiu Dąbrowskiem i Katowickiem, „Przegląd Organizacji” nr 1–9, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa.
• Alvesson M., 1987, Organization Theory and Technocratic Consciousness. Rationality, Ideology, and Quality of Work, Nowy Jork: Walter de Gruyter.
• Alvesson M., 2004, Knowledge Work and Knowledge-Intensive Firms, Nowy Jork: Oxford University Press.
• Alvesson M., Willmott H., 1992, Critical Management Studies, Londyn: SAGE.
• Bednarek J., 2011, Opisać reżimy nadzoru/wyzysku, w: M. Kozłowski, A. Kurant, J. Sowa, K. Szadkowski, K. Szre-der (red.), Wieczna radość. Ekonomia polityczna społecznej kreatywności, Warszawa: Bęc Zmiana.
• Berland N., Chiapello E., 2009, Criticisms of Capitalism, Budgeting and the Double Enrolment: Budgetary Control Rhetoric and Social Reform in France in the 1930s and 1950s, „Accounting, Organizations and Society” nr 34.
• Berman P., 1996, Opowieść o dwóch utopiach. Ewolucja polityczna pokolenia ’68, Kraków: Uniwersitas.
• Boltanski L., 1990a, L’Amour et la Justice comme compétences. Trois essais de sociologie de l’action, Paryż: éditions Métailié.
• Boltanski L., 1990b, Sociologie critique et sociologie de la critique, „Politix”, vol. 3/10–11.
• Boltanski L., 2000, La cause de la critique, w: „Raisons Politiques” nr 3.
• Boltanski L., 2011, Od rzeczy do dzieła. Procesy atrybucji i nadawania wartości przedmiotom, w: M. Kozłowski, A. Kurant, J. Sowa, K. Szadkowski, K. Szreder (red.), Wieczna radość. Ekonomia polityczna społecznej kreatyw-ności, Warszawa: Bęc Zmiana.
• Boltanski L., 2013, A Journey Through French-Style Critique, in: P. du Gay, G. Morgan (eds.), New Spirit of Capitalism? Crisis Justification, and Dynamics, Oxford: Oxford University Press.
• Boltanski L., Bourdieu P., 2008, La production de l’idéologie dominante, Paryż: Demopolis.
• Boltanski L., Chiapello È., 1999, Le nouvel esprit du capitalisme, Paryż: Gallimard.
• Boltanski L., Chiapello È., 2005a, The New Spirit of Capitalism, „International Journal of Politics, Culture, and Society” nr 18.
• Boltanski L., Chiapello È., 2005b, The Role of Criticism in the Dynamics of Capitalism. Social Criticism Versus Artistic Criticism, in: M. Miller (ed.), Worlds of Capitalism, Nowy Jork: Routledge.
• Boltanski L., Chiapello È., 2007, The New Spirit of Capitalism, Londyn/Nowy Jork: Verso.
• Boltanski L., Chiapello È., 2012, Le nouvel esprit du capitalisme, Paryż: Gallimard.
• Boltanski L., Thévenot L., 1991, De la justification. Les economies de la grandeur, Paryż: Gallimard.
• Boltanski L., Thévenot L., 1999, The Sociology of Critical Capacity, „European Journal of Social Theory” nr 2.
• Boltanski L., Thévenot L., 2006, On Justification. Economies of Worth, New Jersey: Princeton University Press.
• Borkowski S., 1926, Szkoła Forda, „Przegląd Organizacji” nr 1–9, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa.
• Bourdieu P., 2006, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Bourdieu P., Passeron J.C., 2006, Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bourdieu P., Wacquant L., 2001, NewLiberalSpeak. Notes on the New Planetary Vulgate, “Radical Philosophy” nr 105.
• Braverman H., 1974, Labor and Monopoly Capital, Nowy Jork: Monthly Review Press.
• Brockling U., Krasmann S., Lemke T., 2011, Governmentality. Current Issues and Future Challenges, Nowy Jork/Londyn: Routledge.
• Bruhns H., 1997, Economie et religion chez Werner Sombart et Max Weber, w: G. Raulet (red.), L’éthique protestante de Max Weber et ésprit de la modernité, Paryż: MSH.
• Chiapello È., 1998, Artistes versus Managers. Le management culturel face à la critique artiste, Paryż: Métailié.
• Chiapello È., 2003, Reconciling the Two Principal Meanings of the Notion of Ideology. The Example of the Concept of the ‘Spirit of Capitalism’, „European Journal of Social Theory” nr 6 (2).
• Chiapello È., 2013, Capitalism and Its Criticism, in: P. du Gay, G. Morgan (eds.), New Spirit of Capitalism? Crisis Justification, and Dynamics, Oxford: Oxford University Press.
• Chiapello È., Fairclough N., 2002, Understanding the New Management Ideology, „Discourse & Society” 13.2.
• Chiapello È., Fairclough N., 2008, Nowa ideologia zarządzania. Podejście transdycyplinarne krytycznej analizy dyskursu i nowej socjologii kapitalizmu, w: A. Duszak, N. Fairclough (red.), Krytyczna analiza dyskursu. Inter-dyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Kraków: Universitas.
• Coleman J., 1988, Social Capital in the Creation of Human Capital, „The American Journal of Sociology”, vol. 94, Suplement: Organizations and Institutions: Sociological and Economic Approaches to the Analysis of Social Structure, Chicago: The University of Chicago Press.
• Comor E., 2010, Digital Prosumption and Alienation, „Ephemera – Theory & Politics in Organization” 10 (3/4).
• Czyżewski M., 2009, Między panoptyzmem i „rządomyślnością” – uwagi o kulturze naszych czasów, „Kultura Współczesna” 2 (60).
• Czyżewski M., 2010, Tzw. społeczeństwo wiedzy jako dyspozytyw neoliberalnej «rządomyślności», Referat zapre-zentowany na XIV Ogólnopolskim Zjeździe PTS, Kraków.
• Davies J., 2011, Challenging Governance Theory: From Networks to Hegemony, Bristol: The Policy Press.
• Drzewiecki P., 1926, Odpowiedzialność jednostki jako podstawa organizacji, „Przegląd Organizacji” nr 1–9, War-szawa: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa.
• Dumont L., 1976, Homo aequalis. Genèse et épanouissement de l’idéologie économique, Paryż: Gallimard.
• Eckes G., 2010, Rewolucja Six Sigma, Warszawa: MT Biznes.
• Fairclough N., 1989, Language and Power, Nowy Jork: Longman Inc.
• Fairclough N., 2002, Language in New Capitalism, „Discourse & Society” 13:2.
• Fairclough N., 2004, Critical Discourse Analysis in Researching Language in the New Capitalism: Overdetermination, Transdisciplinary and Textual Analysis, in: C. Harrison, L. Young (eds.), Systemic Linguistics and Critical Discourse Analysis, Londyn: Continuum.
• Fedorowicz M., 2004, Różnorodność kapitalizmu. Instytucjonalizm i doświadczenie zmiany ustrojowej po komunizmie, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Florida R., 2010, Narodziny klasy kreatywnej, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Foucault M., 1991, Governmentality, in: G. Burchell, C. Gordon, P. Miller (eds.), The Foucault Effect: Studies in Governmentality, Hemel Hampstead: Harvester Wheatsheaf.
• Foucault M., 2010, Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Wykłady z Collège de France 1977/1978, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Geertz C., 2005, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Giddens A., 2008, Konsekwencje nowoczesności, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Giza-Poleszczuk A., 2010, Gospodarka i uczucia, w: J. Kochanowicz, M. Marody (red.), Kultura i gospodarka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Gilbreth L., 1914, The Psychology of Management. The Function of the Mind in Determining, Teaching and Installing Methods of Least Waste, Nowy Jork, The Macmillan Company.
• Goleman D., 1997, Inteligencja emocjonalna, Poznań: Media Rodzina.
• Gordon C., 1991, Governmental Rationality: An Introduction, in: G. Burchell, C. Gordon, P. Miller (eds.), The Fou-cault Effect: Studies in Governmentality, Hemel Hampstead: Harvester Wheatsheaf.
• Hampden-Turner Ch., Trompenaars A., 2012, Siedem kultur kapitalizmu: USA, Japonia, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Szwecja, Holandia, Wolters Kluwer Polska, Warszawa: Wolters Kluwer.
• Hardt M., Negri A., 2005, Imperium, Warszawa: W.A.B.
• Hirschman A., 1997, Namiętności i interesy. Poszukiwanie w przeszłości. U intelektualnych źródeł kapitalizmu, Kra-ków: Znak.
• Illouz E., 2008, Saving the Modern Soul, Therapy, Emotions, and the Culture of Self-Help, Berkeley: University of California Press.
• Illouz E., 2010, Uczucia w dobie kapitalizmu, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Inkeles A., 1984, Nowoczesność indywidualna – problemy i nieporozumienia, w: J. Kurczewska, J. Szacki (red.), Tradycja i nowoczesność, Warszawa: PIW.
• Inkeles A., Smith D.N., 1984, W stronę definicji człowieka nowoczesnego, w: J. Kurczewska, J. Szacki (red.), Tradycja i nowoczesność, Warszawa: PIW.
• Jacyno M., 2011, Duch polskiego kapitalizmu, w: M. Bucholc, S. Mandes, T. Szawiel, J. Wawrzynia (red.), Polska po 20 latach wolności, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Jasiecki K., 2013, Kapitalizm po polsku. Między modernizacją a peryferiami Unii Europejskiej, Warszawa: Wydaw-nictwo Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
• Kochanowicz J., Mandes S., Marody M. (red.), 2007, Kulturowe aspekty transformacji ekonomicznej, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Lazzarato M., 1997, Pour une redéfinition du concept de « Biopolitique », „Futur Antérieur” 39/40.
• Lazzarato M., 2010, Praca niematerialna, w: Robotnicy opuszczają miejsca pracy/Workers Leaving the Workplace, J. Sowa (red.), Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi.
• Lemke T., 2001, The Birth of Bio-Politics – Michel Foucault’s Lecture at the Collège de France on Neo-Liberal Governmentality, „Economy & Society”, 30: 2.
• Lemke T., 2002, Foucault, Governmentality, and Critique, „Rethinking Marxism” 14/3.
• Lewicki M., Marody M., 2010, Przemiany ideologii pracy, w: J. Kochanowicz, M. Marody (red.), Kultura i gospodarka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Mayo E., 1945, The Social Problems of an Industrial Civilization, Boston: Harvard University Press.
• McGuigan J., 2009, Cool Capitalism, Londyn: The Pluto Press.
• Miller P., Rose N., 1990, Governing Economic Life, „Economy & Society” 19/1.
• Pattison M., 1915, Principles of Domestic Engineering or the What, Why and How of a Home, Nowy Jork: The Trow Press.
• Ritzer G., Jurgenson N., 2010, Production, Consumption, Prosumption: The Nature of Capitalism in the Age of the Digital ‘Prosumer’, „Journal of Consumer Culture” 10: 1.
• Rose N., 1998, Inventing our Selves. Psychology, Power, and Personhood, Nowy Jork: Cambridge University Press.
• Rose N., 2004, Powers of Freedom. Reframing Political Thought, Nowy Jork: Cambridge University Press.
• Rose N., O’Malley P., Valverde M., 2006, Governmentality, „Annual Review of Law and Social Science”, vol. 2.
• Rychard A., 1993, Reforms, Adaptation and Breakthrough. The Sources of and Limits to Institutional Changes in Poland, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
• Seligman M., 1993, Optymizmu można się nauczyć: jak zmienić swoje myślenie i swoje życie, Poznań: Media Rodzina.
• Sennett R., 2006, Korozja charakteru, Warszawa: Muza.
• Sennett R., 2010, Nowa kultura kapitalizmu, Warszawa: Muza.
• Shenhav Y., 1999, Manufacturing Rationality: The Engineering Foundations of the Managerial Revolution, Nowy Jork: Oxford University Press.
• Shenhav Y., 2005, Historical and Epistemological Foundations of Organization Theory, in: Knudse Ch., Tsoukas H. (eds.), The Oxford Handbook of Organization Theory, Oxford: Oxford University Press.
• Siuda P., 2012, Kultury prosumpcji. O niemożliwości powstania globalnych i ponadpaństwowych społeczności fanów, Warszawa: ASPRA-JR.
• Sombart W., Epstein M., 1915, The Quintessence of Capitalism. A Study of the History and Psychology of the Modern Business Man, Nowy York: E.P. Duton & Company.
• Sułkowski Ł., Zawadzki M. (red.), 2014, Krytyczny nurt zarządzania, Warszawa: Difin.
• Szpaczek S., 1926, Ekonomja i praca kobiet, „Przegląd Organizacji”, nr 1–9, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa.
• Sztompka P., 2000, Trust: A Sociological Theory, Cambridge: The University of Chicago Press.
• Toffler A., 1985, Trzecia fala, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Weber M., 1984, Szkice z socjologii religii, Warszawa: Książka i Wiedza.
• Weber M., 2002, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Weber M., 2010, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Warszawa: Aletheia.
• Zawadzki M., 2014, Nurt krytyczny w zarządzania. Kultura, edukacja, teoria, Warszawa: Sedno.
• Żuk P., 2010, O wspólnocie obywatelskiej w cieniu kapitalizmu. Ład lokalny, lewica, demokracja, Warszawa: Oficyna Naukowa.

Identifiers

ISSN

0033-2356