Z problemów opisu językowego obrazu świata - pytania i wątpliwości

• Authors: Puzynina Jadwiga

Title variants

EN

The problem of the linguistic worldview: a few questions

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka wypowiada się polemicznie na temat dwóch artykułów opublikowanych w t. 21 „Etnolingwistyki”: M. Abramowicza, J. Bartmińskiego i W. Chlebdy Założenia programu „A” i R. Grzegorczykowej Punkty dyskusyjne w rozumieniu pojęcia językowego obrazu świata – widziane z perspektywy badań porównawczych. Oba artykuły dotyczyły badań projektowanych w ramach konwersatorium EUROJOS. Autorka zgłasza szereg postulatów dotyczących podstawy materiałowej, przedmiotu i celu badań, w szczególności domaga się stosowania metod statystyki matematycznej w badaniach ankietowych i tekstowych; wykorzystania dużego zrównoważonego korpusu i systemu językowego oraz krytycznego stosunku do danych czerpanych bezpośrednio z tekstów, słowników i badań ankietowych. Za kontrowersyjne uznaje preferowanie stylu potocznego ze względu na to, że operuje on także „rejestrami niskimi”. Jej zdaniem ważniejsze od analizy nazw przedmiotów wartościowanych (jak dom, praca, Europa, wolność) byłoby skupienie uwagi na postawach człowieka i wartościach osobowych, takich jak uczciwość, prawdomówność, odpowiedzialność, mądrość, odwaga i in. Przechodząc do praktyki wartościowania, autorka postuluje uwzględnienie wpływu ideologii na wypowiedzi językowe i podkreśla potrzebę ustalenia wspólnej definicji wartości, podaje też typologię nazw wartości. W drugiej części artykułu autorka dyskutuje propozycje Renaty Grzegorczykowej, zwłaszcza problem przydatności frazeologizmów, przysłów i derywatów dla ustalania cech semantycznych; kwestię statusu „rzeczywistości” (podkreśla jej podmiotowy charakter, przynależność do „światów możliwych”) oraz rozumienie tertium comparationis, które w jej opinii przy wszelkiego rodzaju obiektach (zarówno przyrodniczych, jak i artefaktach) powinno mieć taki sam charakter mentalny i dać się stosować do całych pól semantyczno-leksykalnych należących do różnych języków i kultur.

EN

The author offers a critical evaluation of two articles published in the 21st volume of Etnolingwistyka: Abramowicz, Bartmiński’s and Chlebda’s “Założenia programu ‘A’” [The assumptions of programme “A”] and Grzegorczykowa’s “Punkty dyskusyjne w rozumieniu pojęcia językowego obrazu świata – widziane z perspektywy badań porównawczych” [The controversial points in the understanding of the linguistic worldview from the perspective of comparative studies] – both are concerned with research proposed within the EUROJOS project. A number of comments are offered relating to the data, the subject matter and the goals of the project. The author particularly stresses the need of using mathematical statistics in questionnaires and in textual analyses, an access to a large and balanced corpus and a critical approach to data taken directly from texts, dictionaries and questionnaires. She finds it dubious to give priority to colloquial style, which also includes “low registers”. More important, she claims, than analyzing the objects being evaluated (e.g. home, work, Europe or freedom) is a focus on people’s attitudes and personal values, such as honesty, truthfulness, responsibility, wisdom, courage etc. The author also proposes that the influence of ideology on linguistic utterances be taken into account, as well as underscoring the need for establishing a common definition of value. A typology of value terms is also provided. In the second part of the article, the author relates to the views of Renata Grzegorczykowa. Special attention is paid to the usability of phraseological units, proverbs and derivatives in establishing semantic features, to the status of “reality” (its nature as subject, its belonging to “possible worlds”) and to the understanding of tertium comparationis, which in relation to all kinds of natural objects and artefacts should have the same mental status and be applicable to whole semantic-lexical fields from various languages and cultures.

Keywords

PL

językowy obraz świata; wartości; badania porównawcze; EUROJOS; styl potoczny; ustalanie cech semantycznych

EN

linguistic worldview; values; comparative studies; EUROJOS,; colloquial style,; establishing semantic features

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2010
• Volume: 22
• Pages: 39-51

Contributors

author

Puzynina Jadwiga

References

• Abramowicz Maciej, Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2009, Językowo-kulturowy obraz świata Słowian na tle porównawczym. Założenia programu „A” (10 VI 2009), „Etnolingwistyka”, t. 21, s. 341-342.
• Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2008, Jak badać językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów?, „Etnolingwistyka”, t. 20, s. 11-27.
• Bartmiński Jerzy, Styl potoczny, [w:] Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Lublin 2001, s. 115-134.
• Bartmiński Jerzy, Żuk Grzegorz, 2009, Pojęcie RÓWNOŚCI i jego profilowanie we współczesnym języku polskim, „Etnolingwistyka”, t. 21, s. 47-67.
• Podsiad A., Więckowski Z., 1983, Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych. Warszawa (artykuły hasłowe „Rzeczywistość” i „Byt”).
• Quine Willard V., Sprawy faktów, [w:] Granice wiedzy i inne eseje filozoficzne, redakcja i przekład: B. Stanosz, Warszawa 1986, s. 126-144.