Niewierzący a praktykujący. Materiały do refleksji nad pozorną aktywnością religijną

• Authors: Andrzej Potocki

Title variants

EN

Participating ‘non-believers’

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule stawiam pytanie, czy deklarowanie braku wiary w Boga, przy jednoczesnym uczestnictwie w praktykach religijnych, nosi znamiona pozorności. Zagadnienie to analizuję wykorzystując koncepcję działań pozornych zaproponowaną przez Profesora Jana Lutyńskiego. Podaję przykłady rozmaitych motywów, jakimi kierują się ludzie decydując się na uczestnictwo w wydarzeniach religijnych (np. tych charakterystycznych dla okresu komunizmu w Polsce, czy wśród emigracji). Pozareligijne motywy zdają się być właściwe dla ludzi, których wiara jest słaba. Przykłady te pokazują, że przyczyny aktywności ludzi w praktykach religijnych powinny być rozpatrywane w kontekście nie tylko religijnym. Jaka jest skala tego zjawiska? W artykule prezentuję wyniki rozmaitych badań, które pokazują, że „niewierzący praktykujący” w Polsce to około 1/3 wszystkich tych, którzy określają siebie jako „niewierzących”. Niewierzący praktykujący przestrzegają zasad religijnych głównie w czasie świąt. Motywy ich postępowania są w większości przypadków świeckie. Czy można takie działania nazwać pozornymi? Jest wiele właściwości tych zjawisk, które wpisują się w koncepcję działań pozornych przedstawioną przez Lutyńskiego.

EN

The article addresses the question of whether it is possible not to believe in God but still participate in religious rituals, or in other words, is such an action an ‘apparent’ one? This question is considered within the framework of ‘apparent actions’ proposed by Professor Jan Lutyński. Examples are provided of very different motives belonging to a range of people, such as emigrants or those living during the Communist times in Poland, when they decide to participate in certain Catholic ceremonies. Such non-religious motives might be characteristic for people whose faith is weaker. These examples show that the role of participation in so-called ‘cult’ (religious ceremony and ritual) is much wider than just the religious aspect. The article presents results of different studies which show that the number of ‘participating non-believers’ represents about 1/3 of all people in Poland who declare themselves to be ‘non-believers’. ‘Non-believers’ obey religious rituals most often during Christmas time and Easter when their motives are in most cases secular. There are many characteristics of such action that apply to the concept of apparent actions presented by Lutyński.

Keywords

PL

działania pozorne; praktyki religijne; niewierzący

EN

apparent actions; religious rituals; non-believers

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2009
• Volume: 58
• Issue: 1
• Pages: 91-106

Dates

published

2009

Contributors

author

Andrzej Potocki

• Uniwersytet Warszawski

References

• Adamski F. [1993], Ateizm w kulturze polskiej, Kraków.
• Baniak J. [2007], Katolicy niewierzący i praktykujący? – między wiarą i ateizmem, „Homo Dei” 2007, nr 1, s. 31.
• Bartnik Cz. St. [2002], Bóg i ateizm, Lublin.
• Bocock R. [1974], Ritual in Industrial Society. A sociological analysis. A ritualism in modern England, London.
• Borowik I., Doktór T. [2001], Pluralizm religijny i moralny w Polsce. Raport z badań, Kraków.
• Borowik I., Kwiatosz B. [1998], Polaków rozmowy ze zmarłymi, „Kwartalnik Religioznawczy NOMOS” 1998, nr 22/23.
• Ciupak E. [1990], Wiara religijna i ateizm jako kategorie socjologiczne, [w:] Religijność polska w świetle badań socjologicznych, red. W. Piwowarski i W. Zdaniewicz, Warszawa.
• Ciupak E. [1994], Religijność poza Kościołem, [w:] Znaczenie Kościoła w pierwszych latach III Rzeczypospolitej, red. W. Zdaniewicz, Warszawa.
• Czarnowski S. [1982], Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, [w:] Wybór pism socjologicznych, Warszawa.
• Dawkins R. [2007], Bóg urojony, Warszawa.
• Gilson E. [1996], Bóg i ateizm, Kraków.
• Gryciuk J. [1983], Religijność ludowa w środowisku wielkomiejskim (na przykładzie Warszawy), [w:] Religijność ludowa. Ciągłość i zmiana, red. W. Piwowarski, Wrocław.
• Jarmoch E. [1993], Globalne postawy wobec religii, [w:] Religijność Polaków 1991, red. L. Adamczuk i W. Zdaniewicz, Warszawa.
• Jarmoch E. [2001], Globalne postawy Polaków wobec religii, [w:] Religijność Polaków 1991–1998, red. W. Zdaniewicz, Warszawa.
• Jarmoch E. [2001], Globalne postawy wobec religii, [w:] Religijność Polaków 1991-1998, red. W. Zdaniewicz, Warszawa.
• Klimski W. [2007], Religijność Polaków jako ich styl życia, [w:] Wartości i styl życia Polaków, red. W. Klimski, Olecko.
• Kozielecki J. [1991], Z Bogiem albo bez Boga, Warszawa.
• Libiszowska-Żółtkowska M. [2000], Wiara uczonych. Esej socjologiczny mocno osadzony w empirii, Kraków.
• Mariański J. [1991], Religijność w procesie przemian. Szkice socjologiczne, Warszawa.
• Mariański J. [2000a], Praktyki religijne o charakterze pobożnościowym, [w:] Kościół i religijność Polaków 1991–1998.
• Mariański J. [2000b], Praktyki religijne w badaniach socjologicznych, [w:] Kościół i religijność Polaków 1945–1999, red. W. Zdaniewicz i T. Zembrzuski, Warszawa.
• Mariański J. [2004], Religijność społeczeństwa polskiego w perspektywie europejskiej. Próba syntezy socjologicznej, Kraków.
• Piwowarski W. [1971], Religijność wiejska w warunkach urbanizacji. Studium socjologiczne, Warszawa.
• Piwowarski W. [1977], Religijność miejska w rejonie uprzemysłowionym. Studium socjologiczne, Warszawa.
• Piwowarski W. [1983a], Przemiany rytuału religijnego, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1983, z. 6.
• Piwowarski W. [1983b], Socjologia rytuału religijnego. Zarys problematyki, „Roczniki Nauk Społecznych” 1983, nr 1.
• Piwowarski W. [1987], Przemiany aktywności rytualnej katolików w Polsce w świetle badań socjologicznych, „Collectanea Theologica” 1987, nr 4.
• Piwowarski W. [1996], Socjologia religii, Lublin.
• Piwowarski W., Zdaniewicz W. (red). [1988], Funkcje rytuału religijnego, [w:] Rytuał religijny w rodzinie, Warszawa-Poznań.
• Rutowski T. [2001], Tajemnice istnienia. Filozoficzne odpowiedzi na najważniejsze pytania, Płock-Toruń.
• Sochoń J. [2003], Ateizm, Warszawa.
• Sopuch K. [1996], Wierzący, lecz niepraktykujący: struktura społeczna, postawy wobec życia i wybór wartości, [w:] Od Kościoła ludu do Kościoła wyboru. Religia a przemiany społeczne w Polsce, red. I. Borowik i W. Zdaniewicz, Kraków.
• Wach J. [1961], Socjologia religii, Warszawa.
• Woleński J. [2004], Granice niewiary, Kraków.

Identifiers

ISSN

0033-2356