Mówca – myśliciel – pisarz humanista, czyli Cyceron o wolności

• Authors: Piekarski Romuald M.

Title variants

EN

Orator - thinker - humanist writer. Cicero about freedom

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cyceron nierzadko obecnie uważany jest za eklektyka, raczej popularyzatora, niż samodzielnego myśliciela. Tymczasem przez wiele wieków był on nauczycielem humanizmu w Europie i zasługuje na większe poważanie. Recepcja pism Cycerona była bardzo rozległa i choć zmieniała się jego ranga w filozofii polityki, to oddziaływał on na koncepcje i kluczowe rozwiązania wielu późniejszych myślicieli, od Machiavellego i Hobbesa po Burke'a, Hume'a, Kanta czy Hegla. Bywa, iż rozumienie wolności przez przedstawicieli tradycji rzymskiej traktowane jest jako nie mające większego znaczenia. Niesłusznie, gdyż łacińskie słowo libertas (wraz z innymi terminami z nim powiązanymi) wnosiło do myśli Zachodu trwałe treści. Nawet jeżeli można mówić o pewnych ograniczeniach wyobraźni moralnej Cycerona, takich jak tolerowanie instytucji niewolnictwa, to nie podważa to faktu, iż jest on czołowym reprezentantem wolnościowej myśli republikańskiej, zachowującej znaczenie także i obecnie.

EN

Cicero is nowadays often considered to be eclectic, rather popularizer than an independent thinker. Meanwhile, for many centuries he was the teacher of humanism in Europe and as such deserves greater esteem. Reception of writings of Cicero was very extensive, and even though its rank changed in political philosophy, it affected the concepts and key solutions of many later thinkers from Machiavelli and Hobbes, to Burke, Hume, Kant and Hegel. Sometimes the understanding of freedom by representatives of the Roman tradition is treated as having no significance. Wrongly, because the Latin word libertas (along with other terms associated with it) brought a lasting content into Western thought. Even though you could speak of some limitations of Cicero’s moral imagination, such as tolerating the institution of slavery, this does not undermine the fact that Cicero is a leading representative of Republican libertarian thought, that retains its significance even now.

Keywords

PL

wolność (libertas); cnota (virtus); republika; honor (honos); dobro innych; opanowanie; autorytet,; dyscyplina; sława; Cycero

EN

freedom (libertas); virtue (virtus); republic; honor (honos); the good of others; self-control; authority,; discipline,; fame; Cicero

• Publisher: Spółdzielczy Instytut Naukowy G. Bierecki sp.j.
• Journal: Pieniądze i Więź
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 2(71)
• Pages: 7-30

Dates

published

2016-07

Contributors

author

Piekarski Romuald M.

• Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Filozofii Socjologii i Dziennikarstwa, Zakład Metafizyki, Filozofii Religii i Filozofii Współczesnej, ul. Bażyńskiego 4, 80-309 Gdańsk

References

• Cyceron, Filipiki. Mowy przeciwko Markowi Antoniuszowi, tłum. K. Ekes, Prószyński i S-ka, Warszawa 2002.
• Cyceron, Księgi akademickie. O najwyższym dobru i złu. Paradoksy stoików. Rozmowy tuskulańskie, w: Pisma filozoficzne, t. 3, tłum. W. Kornatowski, J. Śmigaj, PWN, Warszawa 1961
• Cyceron, O naturze bogów, O wróżbiarstwie, O przeznaczeniu, tłum. W. Kornatowski, w: Pisma filozoficzne, t. 1, PWN Warszawa 1960.
• Cyceron, O państwie. O prawach. O powinnościach. O cnotach, tłum. W. Kornatowski, w: Pisma filozoficzne, t. 2, PWN, Warszawa 1960.
• Cyceron, O państwie. O prawach, tłum. Iwona Żółtowska, wyd. Antyk, Kęty 1999.
• Cyceron, O starości. O przyjaźni. Topiki, tłum. W. Kornatowski, w: Pisma filozoficzne, t. 4, PWN, Warszawa 1963.
• Cyceron, Wybór listów, tłum. G. Pianko, oprac. M. Plezia, Ossolineum, DeAgostini, Wrocław 2004.
• Wybór pism naukowych, tłum. K. Wisłocka-Remerowa, Ossolineum, DeAgostini, Wrocław 2004.
• Holton J.E., Marcus Tullius Cicero, w: History Political Philosophy, The University of Chicago Press, Chicago and London 1987.
• Justyński J., Listy polityczne Cycerona. Myśl polityczna Cycerona w świetle jego listów, Inst. Wydawniczy PAX, Warszawa 1970.
• Karłowicz D., De Republica Marka Tuliusza Cycerona, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 1992, R. I, nr 3, s. 137149.
• Korpanty J., Rzeczpospolita potomków Romulusa. Ludzie – wydarzenia – idee, Czytelnik, Warszawa 1979.
• Kumaniecki K., Cyceron i jego współcześni, Czytelnik, Warszawa 1989.
• Piekarski R., Cyceron o cnotach politycznych, „Christianitas" 2000, nr 3/4, s. 167–184.
• Piekarski R., Cyceron i inny obraz Rzymu, w: tegoż, Koncepcja cnót politycznych Machiavellego na tle elementów klasycznej etyki cnót, wyd. UG, Gdańsk 2007.
• Piekarski R., Cyceron, w: Encyklopedia polityczna, pod red. nauk. J. Bartyzela, t. 2, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne POWEN, Radom 2009, s. 117–124.
• Reale G., Cyceron i eklektyzm akademicki w Rzymie, w: tegoż, Historia filozofii starożytnej, t. 3, tłum. W.I. Zieliński, wyd. KUL, Lublin 2004, s. 555–560.
• Sinko T., Od filantropii do humanitaryzmu i humanizmu, Inst. Wydawniczy PAX, Warszawa 1960.
• Wikarjak J., Warsztat pisarski Cycerona, PWN, Warszawa–Poznań 1976.
• Annas J., Cicero on Stoic Moral Philosophy and Private Property, in Philosophia Togata, ed. M. and J. Barnes, Oxford 1989.
• Dorey T.A. (ed.), Cicero, London 1965.
• Dyck A.R., A Commentary on Cicero, De Officiius, University of Michigan Press, 1996.
• Fuhrmann M., Cicero und die römische Republik. Eine Biographie, Artemis, Munich u. Zürich 1989.
• Griffin M.T., Atkins E.M. (ed), Editors' Introduction to Cicero, On Duties, Cambridge University Press, 1991, s. IX–LI.
• Habicht Ch., Cicero der Politiker, H. Beck, Munich 1990, s. 171.
• Hunt H.A., The Humanism of Cicero, Melbourne 1954.
• Kinneging A.A.M., Aristocracy, antiquity and history. An essay on classicism in political thought, Transaction Publishers, New Brunswick N.J. 1996.
• Kinneging A.A.M., Liberty and Virtue: a Ciceronian view, w: R. Piekarski (red.), Cnoty polityczne dawniej i obecnie, Gdańsk 1997.
• Kinneging A.A.M., Aristocracy, antiquity and history. An essay on classicism in political thought, Transaction Publishers, New Brunsvick USA and London 1997.
• Lintott A., Cicero as Evidence: A Historian's Companion, OUP, Oxford 2010.
• Long, A.A., Cicero's Politics in De Officiius, in A. Laks and M. Schofield (ed.), Justice and Generosity, Cambridge 1995.
• MacKendrick P., The Philosophical Books of Cicero, Duckworth, London 1989.
• May J.M. (ed.), Brill's companion to Cicero. Oratory and Rhetoric, Leiden, Boston, Köln 2002
• Mitchell T., Cicero: The Ascending Years, New Haven 1979.
• Mitchell T., Cicero: The Senior Statesman, New Haven 1991.
• Powell J.G.F. (ed.), Cicero the Philosopher, Oxford 1995.
• Schofield M., The Stoic Idea of the City, Cambridge 1991.
• Shackleton Bailey D.R., Cicero, London 1971.
• Steel C. (ed.), The Cambridge companion to Cicero, Cambridge University Press, New York 2013.
• Stockton D.L., Cicero, A Political Biography, Oxford 1971.
• Zetzel J.E.G. (ed.), Editor's Introduction to Cicero, On the Commonwealth and On the Laws, Cambridge University Press, 1999.
• Cicero M. T., Offices, Essays and Letters, E. P. Dutton & Co., Inc., Bibliography New York 1920.
• Cicero M.T., De Republica – De Legibus, trans. C. W. Keyes, Harvard University Press, Cambridge 1928.
• Cicero M.T., The Speeches: In Catilinam, I-IV, Pro Murena, Pro Sulla, Pro Flacco, trans. L. E. Lord, Harvard University Press, Cambridge1927.
• Cicero M.T, M. Tuilli Ciceronis de Natura Deorum, 2 vols., trans. A.S. Pease, Harvard University Press, Cambridge 1958.
• Cicero M.T., The Speeches: Pro Lege Manilia, Pro Caecina, Pro Cluentio, Pro Rabiro, Perduellionis, trans. H. Grose Hodge, Harvard University Press, Cambridge 1927.
• Cicero M.T., De Natura Deorum & Academica, trans. H. Rackham, Harvard University Press, 1951.
• Cicero M.T., The Speeches: Pro T. Annio Milone, In L. Calpurnium Pisonem, Pro M. Aemilio Scauro, Pro M. Fonteio, Pro C. Rabirio Postumo, Pro M. Marcello, Pro Q. Ligario, Pro Rege Deiotaro, trans. N.H. Watts, Harvard University Press, 1953.
• Cicero M.T., Tully's Offices, trans. R. L’Estrange, J.M. Dent & Sons, Ltd., London 1900.
• Cicero M.T., Philippics, trans. W.C.A. Ker, Harvard University Press, Cambridge 1928.
• Cicero M.T., De Finibus, trans. H. Rackham, Harvard University Press, Cambridge 1914.
• Cicero M.T., De Officiis, trans.W. Miller, Harvard University Press, Cambridge 1913.
• Alföldy G., Historia społeczna starożytnego Rzymu, tłum. A. Gierlińska, wyd. SAWW, Poznań 1994.
• Bocheński J.M., Podręcznik mądrości tego świata, wyd. Philed, Kraków 1994.
• Korpanty J., Rzeczpospolita potomków Romulusa. Ludzie – wydarzenia – idee, Czytelnik, Warszawa 1979.
• Sinko T., Od filantropii do humanitaryzmu i humanizmu, PAX, Warszawa1960.

Identifiers

ISSN

1506-7513