Semantyka marmuru w teorii i praktyce polskiej rzeźby sakralnej w drugiej połowie XIX wieku

• Authors: Maria Nitka

Title variants

EN

Semantics of marble in the theory and practice of Polish sacred sculpture in the second half of the 19th century

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł jest próbą przedstawienia semantyki marmuru w sakralnej rzeźbie polskiej doby romantyzmu. Wychodząc od nowożytnej teorii sztuki, podkreślono najpierw szczególną rolę białego marmuru w nowożytnej teorii i praktyce rzeźbiarskiej, a następnie zarysowano ugruntowanie tego sądu w sztuce doby klasycyzmu, zwłaszcza w teorii J. J. Winckelmanna. Wraz z promieniowaniem gustu klasycznego ukazano znaczenie tego poglądu dla polskiej rzeźby nowoczesnej, w której zgodnie z gustem Winckelmanna biały marmur był postrzegany jako najszlachetniejszy surowiec, godny wyobrażeń bogów. W dobie romantyzmu za G. W. Heglem uznano marmur za kamień „duchowy”, najodpowiedniejszy do przedstawień sacrum. Dali temu wyraz w teorii i praktyce rzeźbiarskiej tacy twórcy jak: Cyprian Norwid i Teofil Lenartowicz, którzy, by rzeźbić w tym materiale przybyli do Rzymu – stolicy sztuki sakralnej. Ich śladem podążyli także inni polscy rzeźbiarze przyjeżdżający nad Tyber, by tworzyć w marmurze. W pracy ukazano ich zmagania, które zwieńczył sukcesem jedynie T. O. Sosnowski. W jego dziełach biały marmur z kamienia „żywego” stał się jednak materiałem odpowiednim do wykonania powtarzalnych kompozycji w duchu włoskiego puryzmu. Marmur z materiału adekwatnego dla przedstawień bogów stał się tworzywem, z którego wykonywane były przedmioty na sprzedaż, co doskonale ukazał Norwid w opowiadaniu Ad leones!

EN

The article is an attempt to present the semantics of marble in the sacred Polish sculpture of Romanticism. Taking as its starting point the modern theory of art, it first emphasizes the special role of white marble in modern sculptural theory and practice, and then outlines the foundation of this judgment in the art of the classicist era, especially in the theory of J. J. Winckelmann. Together with the spread of classical tastes, the significance of this view for Polish modern sculpture was shown, in which, in accordance with Winckelmann’s taste, white marble was perceived as the noblest raw material, worthy of the images of the gods. In the Romantic era, following G. W. Hegel, marble was regarded as “spiritual” stone, the most suitable for the depiction of the sacred. This was expressed in the theory and practice of sculpture by such artists as Cyprian Norwid and Teofil Lenartowicz, who went to Rome - the capital of sacred art - to sculpt in this material. They were followed by other Polish sculptors who also went to Rome to work in marble. The article shows their struggles, which ended successfully only for T. O. Sosnowski. In his works, however, white marble from “animate” stone went on to become material suitable for making repetitive compositions in the spirit of Italian Purism. Marble evolved from being material suitable for the representation of gods to one used for commercial objects, which was perfectly illustrated by Norwid in his short story Ad leones!

Keywords

PL

sztuka sakralna XIX wieku, rzeźba religijna, semantyka materiału, marmur

EN

sacred art of the 19th century, religious sculpture, semantics of the material, marble

• Publisher: Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Sakralnej przy Wydziale Sztuki Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej
• Year: 2020
• Volume: XIII
• Pages: 28-47

Dates

published

2021-06-30

Contributors

author

Maria Nitka

• Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu

References

• Battisti E., Michelangelo: fortuna di un mito: cinquecento anni di critica letteraria e artistica, Firenze 2012.
• Biliński Z., Norwid w Rzymie [Norwid in Rome], in: Cyprian Norwid w 150-lecie urodzin. Materiały konferencji naukowej 23–25 września 1971 [Cyprian Norwid on the 150th Anniversary of His Birth. Proceedings of the Academic Conference 23 – 25 September 1971], ed. M. Żmigrodzka, Warszawa 1973, pp. 151–195.
• B.P. [Podczaszyński], Wyobrażenie Zbawiciela wykonane w Rzymie z marmuru przez T. O. Sosnowskiego [A Representation of the Saviour Made in Rome in Marble by T. O. Sosnowski], “Pamiętnik Sztuk Pięknych” 1855, vol. II. part 1, p. 21.
• Buonarotti M., Sonnet XV, The Lover and the Artist - Non ha l ’ottimo artista alcun concetto..., in The Sonnets of Michael Angelo Buonarotti and Tommaso Campanella, transl. J. A. Symonds, London 1878, p. 46 [Translator’s note: in the original text: idem, Poezje, transl. L. Staff, ed. M. Brahmer, Warszawa 1964, p. 52].
• “Czas” 1855, no. 88, p. 2.
• Geismeier W., Christian Daniel Rauch 1777–1857, Berlin 1981.
• Giller A., Polska na Wystawie Powszechnej w Wiedniu. Listy Agatona Gillera [Poland at the General Exhibition in Vienna. The Letters of Agaton Giller], vol. 2, Lwów 1873.
• Grandesso S., Pietro Tenerani (1789–1869), Milano 2003, pp. 17–22.
• Haskell F., Penny N., Taste and the Antique. The Lure of Classical Sculpture 1500–1900, New Haven, London 1998.
• Hegel G. W., Aesthetics. Lectures on Fine Art, vol. 2, transl. T. M. Knox, Oxford 1975 [Translator’s note: in the original text Wykłady o estetyce, transl. J. Grabowski, A. Landman, vol. 2, Warszawa 1955].
• https://rkd.nl [dostęp: 10.09.2020].
• [Janczewska W.], Cena szczęścia [The Price of Happiness], “Ognisko Domowe” 1876, no. 28 (13 July).
• Kondratowicz Ł., Cyprian Norwid – rzeźbiarz. Szkic informacyjny [Cyprian Norwid: A Sculptor. An Outline of Information] “Studia Norwidiana” 1989, no. 7, pp. 63–82.
• Kraszewski J.I., Kartki z podróży 1858–1864 [Travel Notes 1858 – 1864], Warszawa 1866.
• Kremer J., Podróż do Włoch [A Journey to Italy], in: idem, Dzieła [The Works], vol. 8, ed. H. Struve, Warszawa 1879.
• Kremer J., Grecja starożytna i jej sztuka, zwłaszcza rzeźba [Ancient Greece and Its Art, Especially Sculpture], in: idem, Dzieła [Works], vol. 12: Pisma pomniejsze [Miscellaneous Texts], ed. H. Struve, Warszawa 1879.
• Król, A., Teofil Lenartowicz – rzeźbiarz [Teofil Lenartowicz: A Sculptor]. The catalogue of the monograph exhibition, National Museum in Kraków, Kraków 1993.
• Kwiatkowska M.I., Rzeźbiarze warszawscy XIX wieku [The Warsaw Sculptors of the 19th Century], Warszawa 1995.
• Lameński L., Tomasz Oskar Sosnowski 1810–1886. Rzeźbiarz polski w Rzymie [Tomasz Oskar Sosnowski 1810–1886: A Polish Sculptor in Rome], Lublin 1997.
• Lenartowicz T., Listy T. L. z Florencji [The Letters of T. L from Florence], “Gazeta Codzienna” 1861, no. 37, pp. 1–2.
• Lenartowicz T., Przesyłając przekład sonetu Michała Anioła Buonarotti, „Wiersz do...” fragm. [On Sending the Translation of a Sonnet by Michelangelo Buonarotti, “A Poem To….”, fragm.], “Tygodnik Ilustrowany” 3, 1861, no. 83, p. 158.
• Lenartowicz T., Rzeźbiarz [The Sculptor], “Biblioteka Warszawska” 2, 1844, p. 135.
• Mattusch C.C., In Search of the Greek Bronze Original, “Memoirs of the American Academy in Rome. Supplementary Volumes” 1, 2002, pp. 99–115 [JSTOR, www.jstor.org/stable/4238448: access date 10. 12. 2020].
• Melbechowska-Luty A., „Posąg jest przezroczem, duchowym widziadłem”. Kilka przypomnień o mitach i magii skulptury [“The Statue Is a Transparency, a Spiritual Vision”. A Few Reminders on Myth and Magic of Art.] “Konteksty” LIX, 2005, no. 4, pp. 97–108.
• Mikocka-Rachubowa K., Marmur w rzeźbie epoki „Grand Tour” [Marble in the Sculpture of the “Grand Tour” Era], in: Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką / Material of Sculpture. Between Technics and Semantics ed. A. Lipińska, Wrocław 2009, pp. 489–503.
• Nitka M., Twórczość malarzy polskich w papieskim Rzymie w XIX wieku [The Work of Polish Painters in Papal Rome in the 19th c.], Warszawa–Toruń 2014.
• Norwid C., Ad leones!, p. 7, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/norwid-ad-leones.pdf [dostęp 20.09.2020].
• Norwid C., O rzeźbiarzach florenckich (dziś żyjących) [On the Florentine Sculptors {Currently Living}],, “Biblioteka Warszawska” 1, 1846, pp. 197–203.
• Oleszczyński W., O rzeźbie L. Simonettiego [On the Sculpture of L. Simonetti], “Gazeta Codzienna” 1860, no. 194, p. 1; no. 204, p. 2.
• Pniewski D., Ideal, matter and material. Classical Greek sculpture in the writings of Cyprian Norwid, Józef Kremer and Karol Libelt, in: Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką, / Material of Sculpture. Between Technics and Semantics, ed. A. Lipińska, Wrocław 2009, pp. 93–103.
• Posągi i ludzie [Statues and People], ed. A. Melbechowska-Luty, P. Szubert, vol. 1, part 1, Warszawa 1993.
• Prus B., The Doll, transl. D. Welsh, New York 2011 [Translator’s note: in the original text Lalka vol. 1, https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/lalka-tom-pierwszy.html {access date 20.09.2020}].
• Il ratto di Polissena. Pio Fedi scultore classico negli anni di Firenze Capitale, eds. S. Condemi, E. Marconi, Milano 2018.
• Trojanowicz Z., Rzecz o młodości Norwida [On Norwid’s Youth], Poznań 1968.
• “Tygodnik Ilustrowany” 1859, no. 1, pp. 1–2.
• “Tygodnik Ilustrowany” 1860, no. 16, pp. 125–126.
• “Tygodnik Ilustrowany” V, 1862, no. 133, pp. 142–143.
• “Tygodnik Ilustrowany” XIV, 1874, no. 346, p. 116.
• “Tygodnik Romansów i Powieści” 28, 1882, no. 713, p. 262.
• Vasari G., Vasari on Technique, transl. L. S. Maclehose, New York 1907. [Translator’s note: in the original text Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, transl. K. Estreicher, vol. 1, Warszawa–Kraków 1985].
• Vasta D., La pittura sacra in Italia nell’Ottocento: Dal Neoclassicismo al Simbolismo, Roma 2012.
• Vischer E.T., Das Material, in: idem, Aesthetik oder Wissenschaft des Schönen, Driter Teil: Die Kunstlehre, Stuttgart 1852, quoted after: Materialästhetik: Quellentexte zu Kunst, Design und Architektur, eds. D. Rubel, M. Wagner, V. Wolff, Berlin 2017, pp. 47–51.
• Wagner M., „Reinheit und Gefährdung”. Weißer Marmor als ästhetische und ethnische Norm, in: Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką, / Material of Sculpture. Between Technics and Semantics, ed. A. Lipińska, Wrocław 2009, pp. 232–234.
• [Walewska A.], Kilka chwil we Włoszech w latach 1847 i 1848 przez Wandę Odrowąż [Some Moments in Italy in 1847 and 1848 by Wanda Odrowąż], Poznań 1850.
• Winckelmann J. J., The History of Ancient Art, transl. G. H. Lodge, vol. 1 and 2, Boston 1880 [Translator’s note: in the original text Dzieje sztuki starożytnej, transl. T. Zatorski, Kraków 2012].
• Żuchowski T.J., Poskromienie materii. Michał Anioł, Bernini, Canova [Taming the Matter. Michelangelo, Bernini, Canova], Poznań 2011.
• Unpublished works:
• Bartnikowska-Biernat M., „Teka florencka” Teofila Lenartowicza. Twórczość́ literacka i rzeźbiarska, [“The Florence Portfolio” of Teofil Lenartowicz. Literary and Sculptural Work], doctoral dissertation written under the supervision of Prof. Dr hab. Olga Płaszczewska, Jagiellonian University, Faculty of Polish Studies, Kraków 2019. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/87139 [access date 20.09.2020].https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/87139 [dostęp 20.09.2020].

Identifiers

DOI

10.15584/setde.2020.13.3