Obywatel a władza lokalna w pierwszym powojennym dziesięcioleciu na przykładzie gminy Kościeliska w powiecie oleskim

• Authors: Nowak Edmund

Title variants

EN

The relationships between citizens and local government in the first postwar decade on the example of the community of Kościeliska

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest relacjom między władzą lokalną a obywatelem w pierwszym powojennym dziesięcioleciu w gminie Kościeliska, pow. oleski. Na początku autor krótko charakteryzuje gminę, która do końca II wojny światowej znajdowała się na obszarze III Rzeszy, a granica z Polską przebiegała na rzece Prosna. Następnie podaje przykłady tych relacji na tle ówczesnej sytuacji politycznej, społecznej i gospodarczej. Najwięcej uwagi poświęca udziałowi i zaangażowaniu obywateli w działalność silnie upartyjnionych organów władzy lokalnej oraz w podejmowanych przez władze gminne wysiłkom na rzecz rozwiązania trudnych problemów społecznych i gospodarczych, z którymi borykała się ludność gminy (powszechna i dotkliwa bieda, brak rąk do pracy, kłopoty aprowizacyjne i lokalowe, w tym szkół itd.). Władze gminne miały jednak ograniczone możliwości rozwiązania tych problemów, co skutkowało bardzo złymi nastrojami społecznymi, które kształtowane były dodatkowo przez dotkliwe i nadmierne świadczenia finansowe i rzeczowe na rzecz państwa (m.in. obowiązkowe dostawy). Władza gminna starała się też być „surowa” wobec obywateli, co wyrażało się w nakładaniu dużej liczby kar administracyjnych. Sytuację w gminie pogarszała obecność i zachowanie żołnierzy Armii Czerwonej, zjawisko szabrownictwa i zabór mienia, działalność band rabunkowych, wobec których władze gminne i powiatowe były w większości bezradne, a bezpieczeństwo mieszkańców zagrożone. Autor podaje także przykłady relacji władza - obywatele w trakcie wysiedlania ludności niemieckiej oraz w czasie tzw. akcji odniemczania. W końcowej części artykułu autor podejmuje kwestię indoktrynacji oraz inwigilacji ludności przez organy milicji i służbę bezpieczeństwa. W konkluzji autor zgadza się z tymi historykami, którzy twierdzą, że powojenna rzeczywistość była pełna sprzeczności, a obywatel uwikłany w szereg zależności.

EN

The article covers relationships between the local government and the citizens during the first postwar decade in the community of Kościeliska, located in Olesno district. As a point of departure the author gives characteristic of this community, then a cases of the citizens-authority relationships are analyzed in the context of political, social and economic situation of that period. The main emphasis is put, firstly, on the citizens’ participation and engagement in the activity of the party-dominated local government, secondly, on the efforts of the local government trying to solve a difficult social and economic problems experienced by the local population. The local government had a limited capacities to deal with these problems, causing a strong social discontent additionally affected by severe and excessive, both financial and material, contributions to the state. Moreover, the local government tried to manifest its ‘severeness’ towards citizens, what was predominantly indicted by the imposition of a large number of administrative penalties. A situation in the community was being worsened by the presence and behaviours of the Red Army’s soldiers, looting, confiscating of property and activity of gangs robbing around. These phenomena had an adverse impact on the security of local population and the local government was usually helpless when facing these problems. The article presents also some interesting examples of the citizens-government relationships during the process of displacement of German population followed by the so called ‘de-germanization’. The last part highlights the issue of indoctrination and surveillance of the citizens by the police and security services. In conclusion the author is in agreement with those historians who argue that the postwar reality was full of contradictions and citizens were entangled in numerous relations of dependency.

Keywords

PL

Polska 1945-1955; władza lokalna; władza a obywatel; Kościeliska; powiat oleski

EN

local authority; relationships between citizens and state; Kościeliska; Poland 1945-1955

• Publisher: Uniwersytet Opolski, Instytut Politologii
• Journal: Border and Regional Studies
• Year: 2015
• Volume: 3
• Issue: 1
• Pages: 37-56

Dates

published

2015

Contributors

author

Nowak Edmund

• Uniwersytet Opolski, Instytut Politologii

References

• Joszko, B. (2006). Parafia Biskupice koło Olesna. Z dziejów kultury i życia religijnego. Opole: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego UO i Wydawnictwo Św. Krzyża.
• Joszko, B. (2010). Kościeliska. Dzieje miejscowości i parafii. Opole: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego UO i Wydawnictwo Św. Krzyża w Opolu.
• Tomczyk, D. (1974). Bitwa o ziemię oleską 1945 r. Głos Olesna, nr 9.
• Maciejewska, B. (2013). Szaber Ziem Odzyskanych. Ale Historia, nr 39, s. 9.
• Madajczyk, P. (1996). Przyłączenie Śląska Opolskiego do Polski 1945-1948. Warszawa: Wydawnictwo ISP PAN.
• Machcewicz, P. (2014). Sowietyzacja w trzech wersjach. Polityka, nr 39.
• Moryto, M. (1985). Wybrane zagadnienia integracji społecznej na przykładzie małżeństw mieszanych w powiecie oleskim. Materiały i Studia Opolskie, z. 56, s. 95-107.
• Nowak, E. (2002). Obozy na Śląsku Opolskim w systemie powojennych obozów w Polsce 1945-1950. Historia i implikacje. Opole: Wydawnictwo Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych i Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Wroński, P. (2014). Bohaterowie w sidłach PRL. Gazeta Wyborcza, nr 234.
• Zaremba, M. (2012). Wielka Trwoga. Polska 1944-1947: ludowa reakcja na kryzys. Kraków: Wydawnictwo Znak i ISP PAN.

Identifiers

EISSN

2353-3781