Spojrzenie na zasadę określoności w kontekście jej źródeł

• Authors: Izabela Dziewulska-Gaj

Title variants

EN

A look at the principle of certainty in the context of its sources

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Źródła zasady określoności to pierwszy etap poszukiwań odpowiedzi na pytania dotyczące jej celu, rozumienia i praktycznego zastosowania. Podstawą rozważań w tym temacie jest przede wszystkim Konstytucja RP, orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego i znacznie skromniejszy dorobek doktryny, a także literatura z zakresu językoznawstwa, ponieważ zasada określoności ma swój aspekt nie tylko prawny, ale i językowy. Na ten pierwszy składa się zaś zarówno jej relacja do prawa w ogóle, jak i aksjologiczne oraz normatywne jej podstawy. Zasada określoności jest niewątpliwie zagadnieniem prawnym. Wynika z samego pojęcia prawa, ponieważ określoność jest immanentną cechą prawa, szczególnie prawa pozytywnego, stąd też i jej aspekt językowy. Zasada określoności w swoich aksjologicznych podstawach chroni godność człowieka. Określa bowiem ramy działalności państwa w sferze stanowienia ograniczeń praw i wolności, których ochrona jest nieodłącznym elementem państwa prawnego. Jest również gwarantem realizacji idei lex est rex, będącej wyznacznikiem konstytucyjnej klauzuli państwa prawa. By skutecznie chronić obywatela przed omnipotencją państwa, musiała uzyskać rangę zasady konstytucyjnej. By zaś prawo realizowało swój praktyczny cel, norma prawna musi uzyskać swój językowy wymiar. Tak więc zasada określoności, jako kategoria prawna, nie może istnieć poza sferą językową, gdyż określanie to czynność o charakterze przede wszystkim językowym. Ten językowy aspekt zasady określoności pozwala wyznaczyć wyraźną granicę pomiędzy tym, co zgodne, a tym, co niezgodne z prawem, granicę, która stanowi podstawę stosowania zasady ignorantia iuris nocet. Zasada określoności w swoich aksjologicznych podstawach chroni nie tylko godność człowieka, ale i równowagę w funkcjonowaniu państwa. Niespełnienie rygoru określoności w obszarze stanowienia ograniczeń praw i wolności powoduje dezorientację i życie w obawie przed niezidentyfikowanym zagrożeniem oraz w poczuciu, że przyznane jednostce prawa są pozorne. Zasada określoności jako wartość jest więc gwarancją bezpieczeństwa prawnego, a jej realizacja - aktem lojalności organów państwa wobec obywatela. Z tego wynika założenie, iż brak regulacji jest zawsze świadomym działaniem racjonalnego ustawodawcy, zatem milczenie ustawodawcy w kwestii ograniczeń praw oznacza brak tych ograniczeń.

EN

The sources of the principle of certainty constitute the first phase of the search for answers about the purpose, understanding and practical application of the principle. The basis for the considerations in the subject matter is primarily the Polish Constitution, the case law of the Constitutional Court and the much more modest achievements of the doctrine. Because the principle of certainty does not only bear its legal aspect but also the linguistic one, the literature within the scope of linguistics has been also taken into consideration. In its legal aspect, the principle encompasses its relation to the law in general and as well as its axiological and normative foundations. The principle of certainty is undoubtedly a legal issue. It arises from the very concept of law, as certainty is an inherent feature of the law, especially of positive law, and hence its linguistic aspect. The principle of certainty in the axiomatic foundations protects human dignity setting out the framework for the activities of the state in the sphere of the regulation of restrictions of rights and freedom, the protection of which is an integral element of the rule of law. It is the guarantor of the implementation of the idea of lex est rex, which is a determinant for a constitutional clause of the rule of law. To provide effective protection to the citizen against the omnipotence of the state, the principle had to obtain the rank of a constitutional one, while in order to pursue its practical objective, the rule of law must obtain a linguistic dimension. Thus, the principle of certainty being a legal category cannot exist outside the language realm. Defining is primarily a linguistic activity. The linguistic aspect of the principle of certainty allows to determine a clear boundary between what is and is not lawful, a boundary which forms the basis of the principle of ignorantia juris non excusat. The principle of certainty in its axiomatic foundations protects not only the dignity of a man, but also the balance in the functioning of the state. A failure to implement the rigour of the principle of certainty in the sphere of the regulation of restrictions of rights and freedom causes confusion and fear of an unidentified threat. It suggests that the rights granted are only apparent. The principle of certainty as a value is therefore a guarantee of legal security and its implementation is an act of loyalty of the state authorities to the citizen. Conclusively, there arises an assumption that a lack of a regulation is always a conscious action of a rational legislator, therefore the silence of a legislator regarding rights restrictions means that such restrictions do not exist.

Keywords

PL

zasada określoności; nullum crimen sine lege certa; bezpieczeństwo prawne; pewność prawa

EN

principle of certainty; nullum crimen sine lege certa; legal security; legal certainty

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Studia Prawa Publicznego
• Year: 2014
• Issue: 2(6)
• Pages: 131-152

Contributors

author

Izabela Dziewulska-Gaj

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Garlicki L., Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w 1999 r., „Przegląd Sądowy” 2000, nr 7–8.
• Giezek J. (red.), Kłączyńska N., Łabuda G., Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2012, LEX nr 8668.
• Holländer P., Uzupełnianie konstytucji orzecznictwem sądu konstytucyjnego, „Przegląd Sejmowy” 2004, nr 6(65).
• Jackowski M., Zasada ochrony praw nabytych w polskim prawie konstytucyjnym, „Przegląd Sejmowy” 2008, nr 1(84).
• Janicka D., Komentarze K.F. Hommla do traktatu Beccarii. Przyczynek do historii literatury prawa karnego wieku Oświecenia, s. 35–36, w: Cesare Beccaria (1738–1794): reformator prawa karnego i jego epoka: materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Wydział Prawa i Administracji UMK w Toruniu i Towarzystwo Naukowe w Toruniu w dniu 29 marca 1994 r., pod red. S. Salmonowicza, Toruń 1995.
• Kamiński M., Konstytucyjne podstawy domniemania ważności decyzji administracyjnej. Teza 1, „Państwo i Prawo” 2007, nr 9(56).
• Kosonoga J., Dozór Policji jako środek zapobiegawczy w polskim procesie karnym, Warszawa 2008.
• Kozak A., Granice prawniczej władzy dyskrecjonalnej, Wrocław 2002.
• Łętowska E., Sankcje w prawie cywilnym – zarys problemu, „Monitor Prawniczy” 2013, nr 19.
• Maciejewski T., Historia powszechna ustroju i prawa, Warszawa 2000.
• Maciejewski T., Historia ustroju i prawa sądowego Polski, Warszawa 2003.
• Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cz. II: Polska pod zaborami, Kraków 2002.
• Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cz. III: Okres międzywojenny, Kraków 2002.
• Salitra D., Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Sejmowy” 2003, nr 4(57).
• Salmonowicz S., Cesare Beccaria (1738–1794). Sylwetka i dzieło, „Analecta” 1995, nr 4/2(8).
• Salmonowicz S., Cesare Beccaria na tle literatury humanitarnej XVIII wieku, w: Cesare Beccaria (1738-1794), reformator prawa karnego i jego epoka: materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Wydział Prawa i Administracji UMK w Toruniu i Towarzystwo Naukowe w Toruniu w dniu 29 marca 1994 r., pod red. S. Salmonowicza, Toruń 1995.
• Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX nr 8778.
• Spyra T., Zasada określoności regulacji prawnej na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i Niemieckiego Sądu Konstytucyjnego, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2003, nr 3.
• Wierczyński G., Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz, Warszawa 2009, LEX nr 8018.
• Wilhelm J.Ph., Einführung in das juristische Denken und Arbeiten, Sonderdruck für die Deutsche Schüler Akademie 2006.
• Wronkowska S., O cechach języka tekstów prawnych, w: Język polskiej legislacji, czyli zrozumiałość przekazu a stosowanie prawa. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Kultury i Środków Przekazu oraz Komisję ustawodawczą, opr. A. Tietiajew-Różańska, Warszawa 2007.
• Wronkowska S., O meandrach skuteczności nowych zasad techniki prawodawczej, „Przegląd Legislacyjny” 2004, nr 4(44).
• Wronkowska S., Technika prawodawcza, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1990, z. 1.
• Wronkowska S., Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, w: Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, pod red. M. Zubika, Warszawa 2006.
• Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Zakamycze 2003.

Notes

PL

I. Artykuły

EN

I. Papers

Identifiers

ISBN

978-83-232-2723-6

DOI

10.14746/spp.2014.2.6.5