Akt 5 listopada a umiędzynarodowienie sprawy polskiej podczas Wielkiej Wojny. Uwagi historyka dyplomacji

• Authors: Kornat Marek

Title variants

EN

The Act of 5th November and the international nature of the Polish cause during World War I. Comments provided by a diplomacy historian

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The author analyses the international importance of the Act of 5th November from the point of view of the future of Poland in the post-WWI international deal. The declaration of two emperors represented an “important step towards Poland’s reconstruction” (as Szymon Askenazy, a Polish historian, observed). However, the declaration failed to ultimately internationalize the Polish cause and determined itself the existence of the Polish state. The document was a product of special circumstances resulting from the fact that Germany was running out of human resources indispensable to continue the war. It was also possible because of the abortive attempts at securing peace with Russia on the basis of a territorial status quo. The declaration represented Berlin’s grand-scale political move, connecting with the history of the German political thought with assumptions originated by Bismarck and general Waldersee and revolving around the idea of establishing a small Polish state when it is necessary in the course of a war with Russia. Despite the proclaimed establishment of the Polish state by the governments in Berlin and Vienna, the Western powers (France and Great Britain) were not able to force Russia to acknowledge Poland’s independence. They assigned the government in Petrograd the right to deal with the Polish cause at its discretion i.e. to delineate the Western border of the empire according to its will once the acts of war were over. The historian therefore concludes that it was not before the February Revolution in Russia when actual possibilities opened up for the Western powers to support the Polish cause. In their policies, they did not include willingness to make the world a better place by principles of international justice but rather, they intended to maintain Russia as an allied force in the anti-German coalition at all cost.

Keywords

PL

Manifest dwóch cesarzy z 5 listopada 1916 r.; sprawa polska; pierwsza wojna światowa; Rewolucja Lutowa w Rosji

EN

A declaration of two emperors of 5th November 1916; the Polish cause; World War I; the February Revolution in Russia

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2017
• Issue: 2 (13)
• Pages: 11-28

Contributors

author

Kornat Marek

• Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polska Akademia Nauk ul. Mielżyńskiego 27/29, 61–725 Poznań

References

• „Myśl Narodowa”, nr 25, (1923), s. 4.
• Achmatowicz A., Polityka Rosji w kwestii polskiej w pierwszym roku Wielkiej Wojny 1914–1915, Warszawa 2003/
• Askenazy Sz., Uwagi, Warszawa 1924.
• Beauvois D., La Pologne. Histoire, société, culture, Paris 2004.
• Biskupski M., The United States and the Rebirth of Poland 1914–1918, Dordrecht 2012.
• Bocheński A. Dzieje głupoty w Polsce. Pamflety dziejopisarskie, Warszawa 1988.
• Calder K. J., Britain and the Origins of the New Europe 1914–1918, London–New York 1976.
• Chwalba A, Samobójstwo Europy. Wielka Wojna 1914–1918, Kraków 2014.
• Grosfelda L., Polityka mocarstw centralnych wobec sprawy polskiej w latach pierwszej wojny światowej (Warszawa 1962).
• Hahn H., Dyplomacja bez listów uwierzytelniających. Polityka zagraniczna Adama Jerzego Czartoryskiego 1830–1840, tłum. M. Borkowicz, Warszawa 1987.
• Kawalec K., Roman Dmowski, Poznań 2016
• La Question polonaise pendant la Guerre mondiale, S. Filasiewicz (ed.), Paris 1920.
• Les Partages de la Pologne et le lutte pour indépendence. Recueil des actes diplomatiques, Traités et documents concernant la Pologne, K. Lutostański (ed.), t. 1, Paris 1918.
• Les pourparlers de paix de 1917 avec l’Autriche-Hongrie. Actes du Colloque universitaire international de Neuchatel, ed. L.-E. Roulet, “Guerre mondiales et Conflits contemporains”, no 170, avril 1993.
• Link A. S., Wilson. The Struggle for Neutrality 1914–1915, Princeton 1960.
• Lowe C. J., Dockrill M. L., The Mirage of Power, Vol. 2: British Foreign Policy 1914–1922, London–Boston 1972, vol. 3.
• Naumann F., Central Europe, London 1916.
• Naumann F., Was wird aud Polen?, Berlin 1917.
• Nowaczyński A., Dokumenty historyczne z Wojny Europejskiej, z. I: Od roku 1914–1915, Warszawa 1922.
• Pajewski J., Odbudowa państwa polskiego 1914–1918, Warszawa 2005.
• Pajewski J., Polityka mocarstw centralnych wobec Polski podczas pierwszej wojny światowej, Roczniki Historyczne, R. 28, (1962).
• Pajewski J., Wokół sprawy polskiej. Paryż – Lozanna – Londyn 1914–1918, Poznań 1970.
• Pingaud A., Histoire diplomatique de la France pendant la Grande Guerre, vol. 2, Paris 1937.
• Piszczkowski T., Anglia a Polska 1914– –1939 w świetle dokumentów brytyjskich, Londyn 1975.
• Piszczkowski T., Odbudowanie Polski 1914–1921. Historia i polityka, Londyn 1969.
• Pygawko D., „Prusy i Polska”: ankieta Henryka Sienkiewicza (1907–1909), Poznań 1994.
• Renzi W. A., Who Composed “Sazonov’s Thirteen Points? A Re-Examination of Russia’s War Aims of 1914, American Historical Review, vol. 88, no 2, (1983).
• Russian Diplomacy and Eastern Europe 1914–1917, ed. A. Dallin, New York 1963.
• Sierpowski S., Stosunki polsko-włoskie 1918–1940, Warszawa 1975.
• Smogorzewski C., La Pologne restaurée, Paris 1927.
• Sokolnicki M., Polska w pamiętnikach Wielkiej Wojny 1914–1918, Warszawa 1925.
• Sprawa polska w izbie poselskiej sejmu pruskiego w Berlinie według zapisów stenograficznych, Poznań 1917.
• Sprawa polska w opinii Europy. Ankieta międzynarodowa zebrana staraniem Redakcji „Krytyki”, Kraków 1900.
• Sukiennicki W., Balfour a Polska, Zeszyty Historyczne, z. 17, (1970), s. 41.
• Szymczak D., Między Habsburgami a Hohenzollernami. Rywalizacja niemieCentralny Komitet Obywatelski w Piotrogrodzie-austro-węgierska w okresie I wojny światowej a odbudowa państwa polskiego, Kraków 2009.
• The National Archives (London), Foreign Office, 371, vol. 2445, dok. 109226.
• Tooze A., U progu Wielkiego Kryzysu. Wielka Wojna i przebudowa światowego porządku 1916–1931, Oświęcim 2016 .
• Wandycz P., Rozbiory Polski i dyplomacja państw zaborczych (refleksje w dwóchsetną rocznicę), [w:] tenże, Z dziejów dyplomacji, Londyn 1988.
• Watson A., Ring of Steel. Germany and Austria-Hungary at War, 1914– –1918, London 2014.
• Watson Gerard J., My Four Years in Germany, New York 1917.
• Wheeler-Bennett J., The Forgotten Peace. Brest-Litovsk. March 1918, New York 1938.
• Wheeler-Bennett J.W., The Forgotten Peace. Brest-Litovsk. March 1918, New York 1938.
• Wolfs G., Czy należało utworzyć Królestwo Polskie w listopadzie 1916 roku?, Zeszyty Historyczne, z. 129, (1999).
• Zdanowski J., Dziennik, t. I: 22 VI 1915–29 IV 1917, oprac. J. Faryś (et al.), Szczecin 2013