Zegary słoneczne astronoma Jana Baranowskiego – w Zamościu, Lublinie i Kozłówce

• Authors: Gałecka Marzena , Sarzyńska-Janczak Renata

Title variants

EN

Astronomer Jan Baranowski’s sundials – in Zamość, Lublin and Kozłówka

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Na obszarze województwa lubelskiego znajdują się trzy horyzontalne zegary słoneczne o podobnej formie i zbliżonych datach wykonania: z 1868 r. – obok katedry w Zamościu, oraz dwa z 1876 r. – jeden w zespole zabudowań Kurii Metropolitalnej w Lublinie, a drugi na dziedzińcu przed pałacem Zamoyskich w Kozłówce. Jest jeszcze jeden, niekompletny (tarcza w zbiorach Muzeum Lubelskiego w Lublinie), pierwotnie ustawiony przed gimnazjum żeńskim w Lublinie (byłym pałacem Tarłów). Zegary te nie były dotąd przedmiotem zainteresowania historyków oraz historyków sztuki, pomimo że współcześnie prowadzono przy nich prace konserwatorskie. Ich wartość historyczna została potwierdzona w trakcie kwerend archiwalnych i bibliotecznych. Ustalono wówczas, że w powstanie zegarów był zaangażowany znany polski astronom Jan Baranowski oraz jego brat, biskup Walenty Baranowski. Opisane w artykule zabytki stanowią grupę wyjątkową, przede wszystkim z uwagi na związek ze znanymi postaciami życia publicznego.

EN

In Lublin Voivodeship, there are three horizontal sundials of similar form and close dates of construction: one from 1868 – next to the cathedral in Zamość, and two from 1876 – one in the complex of Metropolitan Curia in Lublin, and the second one in the courtyard in front of the Zamoyski Palace in Kozłówka. There is one more, incomplete (the dial is in the collection of Lublin Museum in Lublin), which was originally located next to the middle school for girls in Lublin (former Tarło Palace). Historians and art historians have not been interested in these sundials before, even though they were subjects of contemporary conservation works. Their historical value was confirmed through archive and library research. It was then determined that a renowned Polish astronomer Jan Baranowski and his brother, Bishop Walenty Baranowski were involved in creation of the sundials. The artefacts described in the article make up a special group, primarily due to their connection with renowned public figures.

Keywords

PL

horyzontalny zegar słoneczny; zegar wysokościowy; Jan Baranowski; pałac Zamoyskich w Kozłówce; katedra w Zamościu; pałac konsystorski (biskupi) w Lublinie

EN

horizontal sundial; altitude-based sundial; Jan Baranowski; Zamoyski Palace in Kozłówka; cathedral in Zamość; consistory (bishops) palace in Lublin

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2016
• Issue: 2
• Pages: 161-189

Dates

published

2016

Contributors

author

Gałecka Marzena

• historyk sztuki, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie
• art historian, Voivodeship Office for Monument Protection in Lublin

author

Sarzyńska-Janczak Renata

• historyk sztuki, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie
• art historian, Voivodeship Office for Monument Protection in Lublin

References

• Publikacje
• Dybała E., Biblioteka Zamoyskich w Kozłówce, [w:] Muzea-rezydencje w Polsce. Materiały sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 14-16 października 2004, Kozłówka 2004, s. 87-100.
• Filip M., Filip A., Rogowska M., Konserwacja Kaplicy Ordynackiej pw. Przemienienia Pańskiego w katedrze zamojskiej, „Renowacje i Zabytki” 2013, nr 2, s. 161-165.
• Fornal M., Kruk B., Kurczewicz M. i in., Prace konserwatorskie i remontowe w zabytkowych obiektach architektury oraz ich zespołach w roku 2006, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 2007, nr 9, s. 51-88.
• Kamieński M., Stulecie obserwatorium warszawskiego (1825-1925), „Urania” 1925, nr 10, s. 69-78.
• Konopczyński W. (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. 1, Kraków 1935.
• Kopciowski D., Stolarz B., Wiśniewska A., Żurawicka G., Laur Konserwatorski 2013, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 2013, nr 15, s. 202-215.
• Kowalczyk J., Kolegiata w Zamościu, Warszawa 1968.
• Krasicki A., Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914-1916, Warszawa 1988.
• Kucharzewski F., O astronomii w Polsce. Materiały do dziejów tej nauki w naszym kraju, zebrane przez Feliksa Kucharzewskiego, przedstawione na posiedzeniu Towarzystwa dnia 5 września 1871 roku, [w:] „Pamiętnik Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu” 1872, t. 2, s. 123-227.
• Przypkowski T., Zegary słoneczne w Polsce, „Ziemia” 1956, nr 2, s. 25-27.
• Ronikierowa M., Ilustrowany przewodnik po Lublinie, Warszawa 1901.
• Sierpiński S.Z., Obraz miasta Lublina, reprint wydania z 1839, Lublin 2002.
• Szczepaniak A., Zbiór fotografii Konstantego Zamoyskiego, [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Materiały sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce w dniach 8-9 czerwca 2000 roku, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 2001, s. 267-278.
• Zalewski L., Katedra i Jezuici w Lublinie, cz. 1, Lublin 1947.
• Zieliński W.K., Opis Lublina jako przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice, Lublin 1876.
• Źródła archiwalne i rękopiśmienne
• Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie, Rep. 60.I.bB 20 [1828-1876], Akta osobiste J.W. ks. Baranowskiego Biskupa Sufragana Diecezji Lubelskiej i Infułata Kolegiaty Zamoyskiej; Rep. 60.I.bB 21 [1859-1879], Akta osobiste J.W. ks. Baranowskiego Biskupa Sufragana Diecezji Lubelskiej i Infułata Kolegiaty Zamoyskiej, Rep. 60.I.bB 22 [1838-1877], Korespondencja J.W. ks. Baranowskiego z różnymi osobami.
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Kolegiata Zamojska, sygn. 502: Inwentarz Fundi Instructi Kościoła Kollegiaty Zamojskiej z 9 września 1880 roku.
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Rząd Gubernialny Lubelski (1864-1915), Akta administracyjne sygn. 797: Akta szczegółowe RGL tyczące się Szkoły Wyższej Żeńskiej Rządowej w Lublinie, l. 1860-65, nlb.
• Archiwum Parafii Katedralnej w Zamościu, Inwentarz Fundi Instructi Kościoła Kollegiaty Zamojskiej 1882 rok, Inwentarz Fundi Instructi Kościoła Kollegiaty Zamojskiej 1920 rok.
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie, mps rękopisu: Zieliński W.K., Monografia Lublina, t. 2 (cz. 1), Warszawa 1887, Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, rkps nr 1785.
• Materiały niepublikowane
• Konkolewska M., Zegar słoneczny znajdujący się przed pałacem konsystorskim Kurii Metropolitarnej w Lublinie. Program prac konserwatorskich, Lublin 2011, mps w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.
• Maciejko T., Krótki opis prac przy rekonstrukcji tarczy zegara słonecznego z dziedzińca Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 2003, mps w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce.
• Szalak M., Celiński A., Projekt koncepcyjny zagospodarowania ogrodu Kurii Metropolitalnej przy ul. Prymasa Wyszyńskiego w Lublinie, Lublin 2000, mps w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.
• Zambrzycka A., Dokumentacja konserwatorska zegara słonecznego z Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, Warszawa 1996, mps w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce.
• Plany
• Plan miasta Lublina, litografowany w roku 1829 z Planu przez Inżyniera Województwa Lubelskiego podanego. Litografował J. Sławiński. Dostępne na: https://polona.pl/item/33811035/0/
• Plan Lublina. Nakładem S. Arcta w Lublinie, 1875, [w:] Zieliński W.K., Opis Lublina jako przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice, Lublin 1876; Plany i widoki Lublina XVII-XXI wiek, Lublin 2007, plansza VIII.

Identifiers

ISSN

0029-8247