Przeszukanie – środek przymusu procesowego ograniczający konstytucyjnie chronione prawa

• Authors: Kamińska-Nawrot Aneta

Title variants

EN

The search as a criminal process coercive measure limited constitutionally protected rights

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono problematykę przeszukania na tle dawnych kodeksów postępowania karnego oraz obecnie obowiązujących przepisów. Podkreślono, że przeszukanie jako środek przymusu procesowego, który wkracza w konstytucyjnie chronione prawa i wolności obywatela, powinien być stosowany tylko w przypadkach niezbędnych, zawsze zgodnie z obowiązującymi procedurami i uwzględnieniem interesu jednostki, która może być także osobą „niepodejrzaną”. Ponadto w artykule wskazano zagrożenia, jakie niesie za sobą nieprecyzyjne formułowanie przepisów dotyczących przeszukania, i związku z tym konieczność zmian między innymi w zakresie podmiotu uprawnionego do zarządzenia przeszukania, ale także podmiotu uprawnionego do przeprowadzenia kontroli następczej.

EN

This article contains the author’s opinions and her attitude to the law of body and things, search and seizure procedures carried out by legally authorised law enforcement agencies in order to gain sufficient evidence to ensure the arrest and conviction of an offender, focused particularly on the Police. There is a comprehensive and essential evaluation of existing law in this area and presentation of doubts concerning the practices of the rights given in law for law enforcement agencies. There is an argument in a potential discussion against possible violations of individual rights by the police when dealing with this matter. The article indicates the existing shortcomings which can appear in the daily routine work of law enforcement agencies or their representatives. The existing regulations do not provide enough protection for individual rights in confrontations with entitled police officers, giving them an opportunity to act on the edge of law. As an example, the author focuses on search and search and seizure based only on doubtful suspicion, which is clearly seen in police work and searches based only on production of a Police officers ID and before receiving authorized permission and acceptance given by a prosecutor or court. The conclusion suggests looking for a more correct and moral balance between the transparency of this activity and the rights of individuals faced with these issues and problems.

Keywords

PL

przeszukanie; konstytucja; prawa człowieka; organ ścigania; prokurator; sąd; nakaz przeszukania; postępowanie przygotowawcze

EN

search; constitution; human rights; law enforcement authorities; prosecutor; court; search warrant; criminal investigation

• Publisher: Uniwersytet Pomorski w Słupsku
• Journal: Studia nad Bezpieczeństwem
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 129–146

Dates

published

2016-10-31

Contributors

author

Kamińska-Nawrot Aneta

• Akademia Pomorska w Słupsku

References

• 1. Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1969, nr 13, poz. 96, z późn. zm.) – akt archiwalny.
• 2. Rozporządzenie z dnia 19 marca 1928 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1950, nr 40, poz. 364, z późn. zm.) – akt archiwalny.
• 3. J. Grochowski, Definicja i elementy składowe instytucji przeszukania w procesie kar-nym, „Problemy Prawa Karnego” 1990, nr 16, s. 80.
• 4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997, nr 89, poz. 555, z późn. zm.).
• 5. J. Grochowski, Definicja i elementy składowe…, s. 82–83.
• 6. Tamże, s. 86.
• 7. Zob.: H. Popławski, Uwagi w sprawie zakresu rewizji domowej i osobistej, „Palestra” 1962, nr 7, s. 28; tenże, Rewizja mieszkaniowa, zatrzymanie rzeczy i zabezpieczenie mienia sprawcy, „Problemy Kryminalistyki” 1963, nr 46, s. 801; K. Łojewski, Problema-tyka rewizji domowej i osobistej w k.p.k., „Palestra” 1967, nr 4, s. 77; J. Waszczyński, H. Maliszewska, Istota i granice przeszukania według k.p.k., „Palestra” 1972, nr 2, s. 52; J. Korman, Żądanie wydania i przeszukanie w celu uzyskania dowodów rzeczowych, „Problemy Praworządności” 1975, nr 5, s. 35.
• 8. Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o Ministrze Spraw Wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów (Dz.U. 1983, nr 38, poz. 172) – akt archiwalny.
• 9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 6 stycznia 1984 r. w sprawie zasad i trybu zatrzymywania, kontroli osobistej, przeglądania bagażu oraz sprawdzania ładunku osób naruszających lub zagrażających porządkowi i bezpieczeństwu publicznemu (Dz.U. 1984, nr 6, poz. 28) – akt archiwalny.
• 10. J. Grochowski, Definicja i elementy składowe…, s. 82–84.
• 11. Zob.: K. Łojewski, Problematyka rewizji domowej…, s. 83–83; J. Waszczyński, H. Maliszewska, Istota i granice przeszukania…, s. 53–54.
• 12. Zob. uwagi krytyczne dotyczące podziału w: A. Lityński, A. Murzynowski, Niektóre prawa osobiste obywateli w świetle art. 74 Konstytucji PRL oraz ważniejszych ustaw szczególnych, „Nowe Prawo” 1957, nr 10, s. 60; K. Łojewski, Problematyka rewizji domowej…, s. 72–76.
• 13. Przykłady naruszeń zob.: H. Popławski, Uwagi w sprawie…, s. 21–22.
• 14. M. Cieślak, Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, Warszawa 1955, s. 304.
• 15. H. Popławski, Uwagi w sprawie…, s. 28.
• 16. Tamże, s. 24–26.
• 17. M. Cieślak, Środki przymusu na tle systemu bodźców prawnych w procesie karnym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace prawnicze” 1960, z. 7, s. 114.
• 18. W art. 192 k.p.k. z 1969 r. pojawiło się pojęcie „przeszukania zamieszkałych po-mieszczeń”. Przeprowadzona wykładnia, że „lokal[u] dostępn[ego] w tym czasie dla nieokreślonej liczby osób” nie da się utożsamić z pomieszczeniem zamieszkałym, po-dawana była w wątpliwość w obliczu pytań o domy schadzek, domy gry, punkty niele-galnej sprzedaży alkoholu. Pojawiały się wówczas propozycje, aby doprecyzować ten przepis, korzystając ze sformułowania użytego w treści art. 144 kodeksu z 1928 w brzmieniu tekstu jednolitego z 1939 r., który stanowił, iż „rewizji w porze nocnej doko-nywać wolno w lokalach, które służą za miejsce schadzek przestępców albo do prze-chowywania rzeczy pochodzących z przestępstwa, albo do zawodowego uprawiania nierządu lub gier hazardowych”.
• 19. J. Waszczyński, H. Maliszewska, Istota i granice przeszukania…, s. 59.
• 20. Z. Ponarski, O udziale osób przybranych w postępowaniu przygotowawczym, „Pale-stra” 1970, nr 6, s. 106.
• 21. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997, nr 89, poz. 555, z późn. zm.).
• 22. T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 1998, s. 489.
• 23. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zamieniona następnie Protokołami nr 3, 5, 8 oraz uzu-pełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. 1993, nr 61, poz. 284, z późn. zm.); zob. Wyrok ETPCz. z 28.07.2009 r. w sprawie Rachwalski i Ferenc v. Polsce – naruszony art. 8 EKPCz.
• 24. Zob.: A. Sakowicz, Poszanowanie życia prywatnego w postępowaniu karnym, „Jurysta” 2000, nr 6, s. 21; R. Koper, Przeszukanie w wypadkach niecierpiących zwłoki, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 11–12, s. 19; J. Grochowski, Podstawy dowodowe prze-szukania w kodeksie postępowania karnego, „Problemy Prawa Karnego” 1992, nr 18, s. 41.
• 25. P. Hofmański, Prawo do poszanowania prywatności a rozwiązania polskiego prawa karnego materialnego i procesowego, [w:] Standardy praw człowieka a polskie prawo karne, red. J. Skupiński, J. Jakubowska-Hara, Warszawa 1995, s. 266.
• 26. S. Steinborn, Problem organu uprawnionego do stosowania przeszukania w toku procesu karnego w świetle unormowań konstytucyjnych i prawnomiędzynarodowych, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2008, t. XIX, s. 373.
• 27. Zob.: L. Schaff, Zakres i formy postępowania przygotowawczego, Warszawa 1961, s. 30; J. Konieczny, Pojęcie prawdopodobieństwa ze stanowiska procesu karnego i kry-minalistyki, Katowice 1987, s. 78.
• 28. H. Popławski, Uwagi w sprawie…, s. 801.
• 29. Zob.: J. Waszczyński, H. Maliszewska, Istota i granice przeszukania…, s. 51; J. Korman, Żądanie wydania i przeszukania…, s. 30; Kodeks postępowania karnego, t. I: Komentarz do artykułów 1–296, red. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Warszawa 2011, s. 1240; Z. Młynarczyk, Przeszukanie i odebranie przedmiotów w postępowaniu karnym, „Prokuratura i Prawo” 1996, nr 4, s. 105–106; A. Kaznowski, Problematyka przeszukania mieszkania, „Prokuratura i Prawo” 2010, nr 4, s. 66
• 30. Kodeks postępowania karnego, t. I, red. R.A. Stefański, R. Zabłocki, wyd. 2 zm., Warszawa 2003, s. 979.
• 31. Zob.: J. Grochowski, Milicyjne przeszukanie pozaprocesowe a konstytucyjne prawa osobiste w PRL, „Problemy Prawa Karnego” 1989, nr 15, s. 33; J. Grajewski, E. Skrę-towicz, Podręczny komentarz do kodeksu postępowania karnego, Gdańsk 1993, s. 122; L. Skoczyński, Przeszukanie – ewolucja instytucji, [w:] Problemy ewolucji prawa kar-nego, red. T. Bojarski, Lublin 1993; J. Bartczak, Przeszukanie w przepisach prawa i w praktyce, Warszawa 1973, s. 7.
• 32. J. Konieczny, Pojęcie prawdopodobieństwa ze stanowiska…, s. 78.
• 33. J. Grochowski, Podstawy dowodowe przeszukania…, s. 42–43; por.: M. Cieślak, Polska procedura karna, Warszawa 1984, s. 420–421; S. Waltoś, Proces karny, zarys systemu, Warszawa 2002, s. 349; K. Marszał, Proces karny, zagadnienia ogólne, Ka-towice 2013, s. 370–371.
• 34. R. Koper, Przeszukanie w wypadkach…, s. 18.
• 35. S. Waltoś, Proces karny, zarys systemu, Warszawa 2009, s. 375.
• 36. Kodeks postępowania karnego, t. I: Komentarz do artykułów…, s. 1244.
• 37. A. Kaznowski, Problematyka przeszukania mieszkania…, s. 72.
• 38. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego, t. I, Warszawa 2014, s. 792.
• 39. A. Kaznowski, Problematyka przeszukania mieszkania…, s. 68.
• 40. S. Steinborn, Problem organu uprawnionego…, s. 367.
• 41. Zob.: J. Skorupka, Konstytucyjne i konwencyjne granice przeszukania w postępowaniu karnym (cz. 1), „Palestra” 2007, nr 9-10, s. 56–57; A. Sakowicz, Przeszukanie mieszkania a prawa do poszanowania prywatności jednostki. Uwagi na marginesie przepisów Konstytucji RP oraz umów międzynarodowych, [w:] Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Bojarskiemu, red. A. Michalska-Warias, I. Nowikowski, J. Piórkowska-Flieger, Lublin 2011, s. 922.
• 42. Zob. § 123, § 160 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. 2016, poz. 508); § 113 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie – Regulamin wewnętrznego urzę-dowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. 2016, poz. 2195); § 66 wytycznych nr 1 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 lipca 2015 r. w sprawie wykonywania niektórych czynności dochodzeniowo-śledczych przez policjantów (Dz.Urz. KGP 2015, poz. 59).
• 43. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 2001, s. 534.
• 44. S. Steinborn, Problem organu uprawnionego…, s. 373.
• 45. P. Hofmański, Konwencja Europejska a prawo karne, Toruń 1995, s. 317.
• 46. Zob. art. 3 § 1 pkt 1 Ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. 2016, poz. 177).
• 47. J. Grochowski, Definicja i elementy składowe…, s. 93–94.
• 48. Wyrok TK z dnia 3 lipca 2008 r., K 38/07, OTK-A 2008, nr 6, poz. 102; P. Starzyński, Skutki uznania niekonstytucyjności art. 236 par. 2 k.p.k., „Przegląd Policyjny” 2010, nr 3, s. 122–131.
• 49. A. Kasprzyk, Przeszukanie nie zawsze legalne, „Rzeczpospolita” 24 grudnia 2003 r.
• 50. Por. szerzej w tej kwestii: A. Sakowicz, Przeszukanie mieszkania a prawa…, s. 909–929.
• 51. A. Perrodet, The public prosecutor, [w:] European Criminal Procedures, red. M. Delmas-Marty, J.R. Spencer, Cambridge 2002, s. 377–378.

Identifiers

ISSN

2543–7321