Rola polskiego parlamentu w systemie organów wdrażających wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

• Authors: Grzelak-Bach Katarzyna , Karski Karol

Title variants

EN

The role of the Polish Parliament in the system of bodies implementing judgments of the European Court of Human Rights

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The study presents selected issues related to the role of the national parliament in the implementation and execution of judgments of the European Court of Human Rights (ECHR). It presents the specificity of the national law-making process as a system of ad hoc legislation, which to a small extent is a response to international obligations in the field of human rights. The study also attempts to examine the impact of the case law of the ECHR on the national legal system by analyzing the subsequent stages of the legislative process. It emphasizes the role of the Committee of Ministers of the Council of Europe, whose task is to ensure that states do not overlook — by their actions or omissions — the effects of judgments. The study attempts to assess the degree of sensitisation and the increase of awareness regarding the significance of the standards of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (Convention) in the national institutions and executive and legislative authorities that actively cooperate with each other. The implementation of the guidelines of correct legislation in the context of human rights is an activity of entities involved in the law-making process which, taking into account the standards of national and international law, shape in a specific manner the situation of individuals as well as of all entities. Parliaments can hold the executive authorities accountable for the execution of obligations by means of various instruments, and thus many legal issues that were the subject of the judgments of the ECHR had significant impact on the legislative process and the undertaking of respective legislative actions towards bringing Polish legislation closer to the standards of the Convention. The Sejm (the Polish Lower House) and the Senate bear enormous responsibility for the quality of the adopted law; at the parliamentary stage the role of the Council of Ministers of the Republic of Poland becomes less leading, but not excluded. This is what determines the unique role of the dialogue between the executive and legislative authorities, which should finalize the vision of the legal regulations closer to human rights in a constructive manner.

Keywords

EN

parliament; human rights; legislation; national law; Constitution of the Republic of Poland; international legal obligations; implementation; European Court of Human Rights

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2020
• Issue: 5(160)
• Pages: 9-34

Contributors

author

Grzelak-Bach Katarzyna

• Dr Katarzyna Grzelak-Bach, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Prawa i Administracji, adiunkt w Katedrze Ochrony Praw Człowieka i Prawa Międzynarodowego Humanitarnego, [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-8598-0591

author

Karski Karol

• Dr hab. Karol Karski, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział Prawa i Administracji, kierownik Zakładu Prawa Międzynarodowego Publicznego, [e-mail], https://orcid.org/0000-0003-0757-6283

References

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 97, poz. 483, ze zm.
• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., ETS No. 005, ze zm., Dz.U. z 1993 r. nr 61, poz. 284, ze zm.
• Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 października 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej — Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, M.P. z 2019 r. poz. 1028.
• Statut Rady Europy, przyjęty w Londynie dnia 5 maja 1949 r., ETS No. 001, Dz.U. z 1994 r. nr 118, poz. 565 i 566.
• Uchwała nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. Regulamin pracy Rady Ministrów, M.P. z 2016 r. poz. 1006 i 1204, z 2018 r. poz. 114 i 278 oraz z 2019 r. poz. 137.
• Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. — Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, M.P. z 1992 r. nr 26, poz. 185.
• Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Dz.U. z 2001 r. nr 14, poz. 147, ze zm.
• Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, Dz.U. z 2019 r. poz. 1171.
• Ustawa z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka, Dz.U. z 2015 r. poz. 2086.
• Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, Dz.U. z 2019 r. poz. 2393.
• Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 715.
• Wyrok ETPC z 9 lutego 1967 r. w tzw. belgijskiej sprawie językowej, skarga nr 1474/62 i inne.
• Wyrok ETPC z 13 czerwca 1979 r. w sprawie Marckx vs. Belgia, skarga nr 6833/74.
• Wyrok ETPC z 9 października 1979 r. w sprawie Airey vs. Irlandia, skarga nr 6289/73.
• Wyrok ETPC z 26 października 2000 r. w sprawie Kudła vs. Polska, skarga nr 30210/96.
• Wyrok ETPC z 22 czerwca 2004 r. w sprawie Broniowski vs. Polska, skarga nr 31443/96.
• Wyrok ETPC z 19 czerwca 2006 r. w sprawie Hutten-Czapska vs. Polska, skarga nr 35014/97.
• Wyrok ETPC z 20 marca 2007 r. w sprawie Tysiąc vs. Polska, skarga nr 5410/03.
• Wyrok ETPC z 15 września 2009 r. w sprawie Moskal i inni vs. Polska, skarga nr 10373/05.
• Wyrok ETPC z 29 marca 2011 r. w sprawie Potomska i Potomski vs. Polska, skarga nr 33949/05.
• Wyrok ETPC z 12 października 2012 r. w sprawie Kędzior vs. Polska, skarga nr 45026/07.
• Wyrok ETPC z 7 lipca 2015 r. w sprawie Rutkowski i inni vs. Polska, skargi nr 72287/10, 13927/11 i 46187/11.
• Wyrok SN z 21 września 2010 r., sygn. akt III UK 94/09.
• Wyrok TK z 28 lutego 2012 r., sygn. akt K 5/11.
• Dezyderat nr 1 Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka uchwalony na posiedzeniu w dniu 12 kwietnia 2012 r. do Prezesa Rady Ministrów w sprawie wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, <http://orka.sejm.gov.pl/opinie7.nsf/nazwa/spc_d1/$file/spc_d1.pdf>.
• European Court of Human Rights, Analysis and Statistics 2019, January 2020, <https://www.echr.coe.int/Documents/Stats_analysis_2019_ENG.pdf>.
• European Court of Human Rights, Violations by Article and by State, <https://www.echr.coe.int/Documents/Stats_violation_1959_2019_ENG.pdf>.
• Informacja o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2018 roku, Sejm RP, <http://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=98&SessionID=6F4D1379FB6D45AA1ED1BF3F3CE39B2F58712E21>.
• Informacje roczne, Biuletyn Informacji Publicznej Rzecznika Praw Obywatelskich, <https://bip.brpo.gov.pl/pl/category/informacje-roczne-o-dzialalnosci-rpo>.
• Informacje roczne o działalności RPO, Rzecznik Praw Obywatelskich, <https://www.rpo.gov.pl/pl/content/informacje-roczne-o-dzialalnosci-rpo>.
• Interpelacja nr 1961 w sprawie wykonania wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie R.R. przeciwko Polsce, <http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/interpelacja.xsp?typ=INT&nr=1961&view=null>.
• Komisje senackie, Senat RP, <https://www.senat.gov.pl/prace/komisje-senackie/>.
• Pełne zapisy posiedzeń komisji sejmowych, Sejm RP, <https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/biuletyny.xsp>.
• Pełny zapis przebiegu posiedzenia Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (Nr 17) z dnia 12 kwietnia 2012 r., Kancelaria Sejmu RP, <http://orka.sejm.gov.pl/zapisy7.nsf/0/5C739BCEF7DAD200C12579E6004535AB/%24File/0043007.pdf>.
• Podkomisja stała do spraw wykonywania przez Polskę wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (SZA01S), Sejm RP, <http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/PosKomZrealizowane.xsp?komisja=SZA01S>.
• Podsumowania, Obserwatorium Demokracji, <http://obserwatoriumdemokracji.pl/podsumowania/>.
• Polska w systemie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Departament ds. Postępowań przed Międzynarodowymi Organami Ochrony Praw Człowieka Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Warszawa 2018, <https://www.gov.pl/web/dyplomacja/polska-w-systemie-europejskiej-konwencji-praw-czlowieka>.
• Przewodnik senatora. Kontakty międzyparlamentarne, Kancelaria Senatu, Warszawa 2019, <https://senat.gov.pl/sklad/przewodnik-senatora/>.
• Publikacje, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, <https://www.hfhr.pl/publikacje/publikacje-programow/>.
• Rada Legislacyjna, <https://radalegislacyjna.gov.pl/>.
• Raport z wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Polskę za 2019 r., Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2020, <https://www.gov.pl/web/dyplomacja/raporty-roczne-rzadu-na-temat-wykonywania-orzeczen-etpc>.
• Resolution 1823 (2011) Final version. National parliaments: guarantors of human rights in Europe, Parliamentary Assembly, <http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=18011&lang=en>.
• Rezolucja Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z 26 stycznia 2011 r. nr 1787 (2011), <http://assembly.coe.int/Main.asp?link=/Documents/AdoptedText/tall/ERES1787.htm>.
• Rządowe Centrum Legislacji, <https://www.rcl.gov.pl/>.
• Rzecznik Praw Obywatelskich, <https://www.rpo.gov.pl/pl/content/interwencje-w-sprawie-zmiany-przepisow>.
• Seminaria Warszawskie, MSZ, <https://msz.gov.pl/pl/p/msz_pl/polityka_zagraniczna/europejski_trybunal_praw_czlowieka/warsaw_seminars/>.
• Sprawozdania z działalności, Rzecznik Praw Dziecka, <https://brpd.gov.pl/sprawozdania-z-dzialalnosci/>.
• W Senacie o zwiększeniu roli parlamentów narodowych w wykonywaniu wyroków ETPC, Kancelaria Senatu RP,
• roli-parlamentow-narodowych-w-wykonywaniu-wyrokow-etpc.html>.
• Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, MSZ, <https://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/europejski_trybunal_praw_czlowieka/wykonywanie_orzeczen_europejskiego_trybunalu_praw_czlowieka/>.
• Zalecenie Rec (2004)5 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie kontroli zgodności projektów aktów prawnych oraz istniejącego prawa i praktyki administracyjnej ze standardami wyrażonymi w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, przyjęte przez Komitet Ministrów w dniu 12 maja 2004 r., na 114 Sesji Komitetu Ministrów (12–13 maja 2004), <https://www.msz.gov.pl/resource/2459451a-fa37-4feb-aed5-b98445515424:JCR>.
• Zarządzenie nr 7 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 27 października 2003 r. w sprawie ustanowienia i zadań Pełnomocnika Ministra Spraw Zagranicznych do spraw postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, Dz. Urz. MSZ z 2003 r. nr 4, poz. 53, ze zm.
• Zarządzenie nr 73 Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2007 r. w sprawie utworzenia Zespołu do spraw Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, tekst jedn. <https://bip.kprm.gov.pl/kpr/bip-rady-ministrow/organy-pomocnicze/organy-pomocnicze-preze/159,Zespol-do-spraw-Europejskiego-Trybunalu-Praw-Czlowieka.html>.
• Zespół do spraw ETPC, MSZ, <https://www.gov.pl/web/dyplomacja/zespol-do-spraw-etpc>.
• Balcerzak M., Analiza prawna na temat wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Sejm, [w:] Wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Sejm, Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2012.
• Balcerzak M., Odpowiedzialność państwa strony Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Studium prawnomiędzynarodowe, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2013.
• Balcerzak M., Podstawy międzynarodowej ochrony praw człowieka. Zarys wykładu z materiałami źródłowymi, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2017.
• Barcik J., Srogosz T., Prawo międzynarodowe publiczne, wyd. 3, C.H.Beck, Warszawa 2017.
• Barkhuysen T., Emmerik M. Van, A Comparative View on the Execution of the Judgments of the European Court of Human Rights, [w:] European Court of Human Rights: Remedies and Execution of Judgments, red. T.A. Christou, J.P. Raymond, British Institute of International and Comparative Law, London 2005.
• Bednarz P., Najlepsze praktyki w zakresie konsultacji społecznych w Holandii, [w:] Dobre rządzenie poprzez wkład społeczny. Zwiększenie udziału organizacji pozarządowych w procesie legislacyjnym, red. M. Bąk, P. Kulawczuk, A. Szcześniak, Fundacja Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym, Warszawa 2011.
• Bichta T., Rzecznik Praw Obywatelskich, [w:] Ustrój organów ochrony prawnej, red. B. Szmulik, M. Żmidrodzki, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2001.
• Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne, wyd. 8, LexisNexis, Warszawa 2004.
• Bodnar A., Instytucjonalne aspekty wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sferze stanowienia prawa, [w:] Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym, red. A. Wróbel, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.
• Bodnar A., Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce. Wymiar instytucjonalny, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2018.
• Bodnar A., Pudzianowska D., Uwzględnianie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w procesie legislacyjnym, [w:] Rola orzecznictwa w systemie prawnym, WPiA UW, Warszawa 2015.
• Brzozowski W., Krzywoń A., Wiącek M., Prawa człowieka, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2018.
• Bychawska-Siniarska D., Wstęp o instytucjonalnym systemie wykonywania wyroków w Polsce, [w:] Wyrok w Strasburgu to nie koniec! Raport na temat wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, red. P. Kładoczny, K. Wiśniewska, wyd. 2, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2019.
• Ciżyńska A., Karakulski J., Kos K., Pyłko J., Prawo konstytucyjne wraz z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, C.H.Beck, Warszawa 2017.
• Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, wyd. 3, C.H.Beck, Warszawa 2004.
• Donald A., Leach P., Parliaments and the European Court of Human Rights, Oxford University Press, Oxford 2016.
• Gałka K., Zasada przestrzegania prawa międzynarodowego jako zasada konstytucyjna (art. 9 Konstytucji RP), [w:] Polskie prawo stosunków międzynarodowych. Zagadnienia wybrane, red. C. Mik, Ł. Kułaga, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2018.
• Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Liber, Warszawa 2001.
• Garlicki L., Rola sędziego krajowego w procesie wykonywania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] IX Seminarium Warszawskie. Dysfunkcje polskiego prawa — jak poprawić system środków prawnych w Polsce?, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2016.
• Gierach E., Analiza prawna dotycząca obowiązków parlamentu narodowego w związku z wdrażaniem wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] Wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Sejm, Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2012.
• Góralczyk W., Sawicki S., Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, wyd. 16, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.
• Górecki D., Polskie prawo konstytucyjne, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012.
• Grzegorczyk P., Skutki wyroków ETPCz w krajowym porządku prawnym, „Przegląd Sądowy” 2006, nr 6.
• Iłowiecki R., Status legislatora w organach władzy publicznej. Zawód legislator, „Przegląd Sejmowy” 2010, nr 6(101).
• Jasiak A., Constitutional Constraints on Ad Hoc Legislation. A Comparative Study of the United States. Germany and the Netherlands, Intersentia, Cambridge–Antwerp–Maastricht 2011.
• Jaskiernia J., Mechanizmy zwiększenia skuteczności wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] Uniwersalny i regionalny wymiar ochrony praw człowieka. Nowe wyzwania — nowe rozwiązania, t. 1, red. J. Jaskiernia, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014.
• Jasudowicz T., Bartosiewicz J., Fordoński R., Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach polskich, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2012.
• Kamiński I.C., Kownacki R., Wierczyńska K., Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w polskim systemie prawnym, [w:] Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym, red. A. Wróbel, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.
• Karska E., Manfred Lachs wobec ludobójstwa i zbrodni wojennych, [w:] Manfred Lachs — wybitny prawnik świata, red. Z. Galicki, T. Kamiński, K. Myszona-Kostrzewa, Stowarzyszenie Absolwentów Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011.
• Karski K., Parlament, [w:] Wielka encyklopedia prawa, red. B. Hołyst, R. Hauser, t. 4: Międzynarodowe prawo publiczne, red. J. Symonides, D. Pyć, Fundacja „Ubi societas, ibi ius”, Warszawa 2014.
• Keller H., Stone Sweet A., Assessing the Impact of the ECHR on National Legal Systems, [w:] A Europe of Rights: The Impact of the ECHR on National Legal Systems, red. H. Keller, A. Stone Sweet, Oxford University Press, Oxford 2008.
• Konstytucja III RP w tezach orzeczniczych Trybunału Konstytucyjnego i wybranych sądów, red. M. Zubik, C.H.Beck, Warszawa 2011.
• Kropiwnicki R., Instytucjonalizacja standardów Rady Europy na przykładzie polskiej skargi na przewlekłość postępowań sądowych i prokuratorskich, [w:] Nowe wyzwania i rozwiązania w europejskim systemie praw człowieka, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2018.
• Kropiwnicki R., System wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce, [w:] Aktualne wyzwania ochrony wolności i praw jednostki, red. M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2014.
• Kropiwnicki R., Wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce, [w:] Dwadzieścia lat obowiązywania Konstytucji RP. Polska myśl konstytucyjna a międzynarodowe standardy demokratyczne, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2017.
• Kubuj K., Laskowska M., Instytucja poprawki legislacyjnej a kontrola legalności ustawy, [w:] Kontrola legalności ustawy w Sejmie, red. P. Radziewicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2015.
• Kwiecień R., Transformacja umów międzynarodowych jako forma stanowienia prawa w państwie (z uwzględnieniem praktyki polskiej), „Państwo i Prawo” 1997, z. 4.
• Mażewski L., Prowadzenie polityki zagranicznej w Rzeczypospolitej Polskiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009, nr 3, s. 9.
• Mik C., Opinia w sprawie roli parlamentu (Sejmu) w wykonywaniu wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] Wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Sejm, Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2012.
• Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, wyd. 4, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2009.
• Odrowąż-Sypniewski W., Komentarz do art. 124, [w:] Komentarz do Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, red. A. Szmyt, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2018.
• Polska przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Sprawy wiodące: sprawa Kudła przeciwko Polsce z 2000 r., red. E.H. Morawska, C.H.Beck, Warszawa 2019.
• Polskie prawo konstytucyjne, red. W. Skrzydło, wyd. 4, Oficyna Wydawnicza Verba, Lublin 2006.
• Popławska E., Konsultacje społeczne jako instrument kontroli legalności ustawy w Sejmie, [w:] Kontrola legalności ustawy w Sejmie, red. P. Radziewicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2015.
• Prokop-Gralińska J., Kwestie problematyczne w realizacji roszczeń zabużańskich — próba analizy praktyki, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2013, t. 88.
• Prokop-Gralińska J., Realizacja roszczeń zabużańskich z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2016.
• Radziewicz P., Doradztwo naukowe w pracach Sejmu, „Przegląd Sejmowy” 2013, nr 5(118).
• Radziewicz P., Rekomendacje dotyczące wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Sejm, [w:] Wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Sejm, Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2012.
• Rot H., Wartości proceduralne tworzenia prawa. Studium legislacji porównawczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1992.
• Sanetra W., Skuteczność Konwencji czy skuteczność wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka?, [w:] Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym, red. A. Wróbel, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.
• Skuczyński P., Etyka legislatora a racjonalne tworzenie prawa, [w:] Leges ab omnibus intellegi debent. Księga XV-lecia Rządowego Centrum Legislacji, red. W. Brzozowski, A. Krzywoń, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2015.
• Sobczyński D., Organizacje pozarządowe i obywatele w rządowym procesie tworzenia prawa w wybranych krajach europejskich, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2015.
• Socha E., Zakres włączenia katalogu zbrodni objętych jurysdykcją Międzynarodowego Trybunału Karnego do polskiego prawa karnego materialnego, „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 5(82).
• Stańczyk J., Perspektywa historyczna postępowań przeciwko Polsce przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, [w:] Reprezentacja Rzeczypospolitej Polskiej przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka — ponad dwie dekady doświadczeń Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2017.
• Sylwestrzak A., Władza rządząca, władza opozycja i władza neutralna na tle tradycyjnych teorii podziału władz, [w:] Wokół wybranych problemów konstytucjonalizmu. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Bałabana, red. J. Ciapała, P. Mijal, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2017.
• Szklanna A., Rola parlamentu krajowego w wykonywaniu wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] Reprezentacja Rzeczypospolitej Polskiej przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka — ponad dwie dekady doświadczeń Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2018.
• Szymanek J., Udział czynnika eksperckiego w procesie ustawodawczym, [w:] Leges ab omnibus intellegi debent. Księga XV-lecia Rządowego Centrum Legislacji, red. W. Brzozowski, A. Krzywoń, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2015.
• Wiśniewski A., Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie ETPCz, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008.
• Wiśniewski A., Soft law, [w:] Wielka encyklopedia prawa, red. B. Hołyst, R. Hauser, t. 4: Międzynarodowe prawo publiczne, red. J. Symonides, D. Pyć, Fundacja „Ubi societas, ibi ius”, Warszawa 2014.
• Wronkowska S., Ekspert a proces tworzenia prawa, „Państwo i Prawo” 2000, nr 9.
• Wrońska I., Pozycja ustrojowa władzy wykonawczej w Polsce w aspekcie wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka — wybrane zagadnienia, „Białostockie Studia Prawnicze” 2016, t. 20/B.
• Wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Sejm, Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2012.
• Zaleśny J., Zasady prawidłowej legislacji, „Studia Politologiczne” 2009, nr 13.
• Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym, red. A. Wróbel, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.
• Żak M., Soft law jako instrument koordynacji regulacyjnej good governance, „Przegląd Legislacyjny” 2019, nr 1(107).

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2020.63