Kipu jako zapis księgowy

• Authors: Czerny Małgorzata

Title variants

EN

Khipu as a bookkeeping record

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cel: Ustalenie roli kipu jako zapisu księgowego, opartego na informacjach liczbowych, w świetle dotychczasowych badań nad pismem węzełkowym, tj. systemem sznurków wiązanych, używanych do prowadzenia dokumentacji i komunikacji przez lud Inków w okresie przedkolumbijskim. Metodyka/podejście badawcze: Analiza opisowa i studium literatury tematu, metody interpretacji i objaśniania. Wyniki: Ustalono, że pod względem formy, stosowanych rodzajów zapisu i prezentacji informacji w nim zawartych, kipu stanowi przykład zapisu nie tylko arytmetycznego, ale także księgowego, a sposoby jego wykorzystania świadczą o istnieniu zestandaryzowanego systemu prezentacji oraz przesyłania informacji księgowych, wykorzystywanego w celach zarówno rejestracji danych, jak i kontroli. Ograniczenia/implikacje badawcze: Bibliografia obejmuje głównie literaturę etnograficzną, z uwagi na skromną liczbę źródeł o charakterze ekonomicznym. Oryginalność/wartość: Artykuł przedstawia mało rozpoznane na gruncie krajowym zagadnienia z zakresu historii rachunkowości, badając pismo węzełkowe z perspektywy wiedzy rachunkowej i nauki o zarządzaniu.

EN

Purpose: To determine the role of khipu as an accounting record, based on numerical information, in light of current research on khipu (as a system of knotted cords used for record-keeping and communication by the Inca people in the pre-Columbian period). Methodology/approach: This study employs a descriptive analysis and literature review, utilizing methods of interpretation and explanation. Findings: In terms of form, types of records used, and the presentation of information contained therein, khipu is an example of not only arithmetic but also accounting records. The methods by which it was utilized demonstrate the existence of a standardized system of presenting and transmitting accounting information used for data registration and control purposes. Research limitations/implications: The analysis is limited to only a few of the best-preserved archaeological discoveries. In the theoretical part, the considerations are based mainly on ethnographic literature due to the limited number of economic sources. Originality/value: The article presents little-recognized issues in the history of accounting, examining khipu from the perspective of accounting knowledge and management science.

Keywords

PL

kipu; ewidencja; system księgowości; rachunkowość; zarządzanie zasobami; kodowanie danych

• Publisher: Stowarzyszenie Księgowych w Polsce
• Journal: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Year: 2025
• Issue: 49(1)
• Pages: 89-105

Contributors

author

Czerny Małgorzata

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Instytut Rachunkowości i Zarządzania Finansami, Katedra Rachunkowości Zarządczej

References

• Armstrong P. (1987), The Rise of Accounting Controls in British Capitalist Enterprises, „Accounting, Organizations and Society”, 12 (5), s. 415–436; https://doi.org/10.1016/0361-3682(87)90029-8.
• Ascher M. (2005), How Can Spin, Ply, and Knot Direction Contribute to Understanding the Quipu Code?, „Latin American Antiquity”, 6, s. 99–111; https://doi.org/10.2307/30042488.
• Boland R. (1987), Discussion of Accounting and the Construction of the Governable Person, „Accounting, Organizations and Society”, 12 (3), s. 267–272; https://doi.org/10.1016/0361-3682(87)90040-7.
• Booth A., Papaioannou A., Sutton A. (2012), Systematic Approaches to a Successful Literature Review, Sage Publications, London.
• Brokaw G. (2010), A History of the Khipu, „Cambridge Latin American Studies”, 94, s. 95–123.
• Burga M. (1988), Nacimiento de una utopia, Instituto de Apoyo Agrario, Lima.
• Czerny M. (2021), Pismo węzełkowe Inków jako instrument rachunkowości, [w:] Hołda A. (red.), Egzogeniczne i endogeniczne uwarunkowania rachunkowości, t. II, Instytut Prawa Gospodarczego Sp. z o.o., Katowice, s. 223–249.
• Fleury S., Lobato L. (2009), Participação, democracia e saúde, Cebes, Rio de Janeiro.
• Gomes D. (2008), The Interplay of Conceptions of Accounting and Schools of Thought in Accounting History, „Accounting History”, 13 (4), s. 479–509; https://doi.org/10.1177/1032373208095480.
• Hassaurek F. (1967), Four Years among the Ecuadorians, Southern Illinois University Press, Carbondale IL.
• Hyland S. (2016), How khipus indicated labor contributions in an Andean village: An explanation of colour banding, seriation and ethnocategories, „Journal of Material Culture”, 21 (4), s. 490–509; https://doi.org/10.1177/1359183516662677.
• Hyland S., Ware G., Clark M. (2014), Knot Direction in a Khipu/Alphabetic Text from the Central Andes, „Latin American Antiquity”, 25 (2), s. 189–197; https://doi.org/10.7183/1045-6635.25.2.189.
• Mackey C. (1990), Nieves Yucra Huatta y la continuidad en la tradición del uso del quipu, [w:] Quipu y yupana, Consejo Nacional de Ciencia y Tecnología, Lima, s. 157–164.
• Mackey C. (2002), The Continuing Khipu Tradition: Principles and Practices, [w:] Quilter J., Urton G. (ed.), Narrative Threads: Accounting and Recounting in Andean Khipu, University of Texas Press, Austin TX, s. 321–347.
• Medelius M., Luna J. (2004), Curacas, bienes y quipus en un documento toledano (Jauja 1570), „Histórica”, 28 (2), s. 35–82; https://doi.org/10.18800/historica.200402.002.
• Mena R. (2016), From the Aztecs their tax systems: Of the Incas their accounts, and of the Mayas their scripture; the outcome is the Pre-Columbian accounting, „Accounting & Financial History Research Journal”, 11, s. 181–244.
• Moscovich V. (2008), El Khipu como registro textil en el imperio inca: Herramienta de trabajo reutilizable o informe final? „Iberoamerica Global”, 1 (2), s. 59–93.
• Saez A. (2014), Khipu UR19: Inca measurements of the Moon’s diameter and its distance from the Earth, „Revista Latinoamericana de Etnomatemática: Perspectivas Socioculturales de la Educación Matemática”, 7 (1), s. 96–125.
• Salcedo R., Oliveira L. (2012), O centro histórico de Cusco-Peru no passado, „Seminário de História da Cidade e do Urbanismo”, 4 (2), s. 306–314.
• Schmidt P., Dos Santos J. (2017), The application of Inca khipu as an accountability and managerial control tool, „Review of Business Management”, 19 (66), s. 613–626; https://doi.org/10.7819/rbgn.v0i0.3099.
• Serra Negra C., Serra Negra E. (2009), Contabilidade no império do sol, „Contabilidade Vista & Revista”, 13 (3), s. 105–126.
• Urton G. (2001), A Calendrical and Demographic Tomb Text from Northern Peru, „Latin American Antiquity”, 12 (2), s. 127–147; https://doi.org/10.2307/972052.
• Urton G. (2003), Signs of the Inka Khipu: Binary Coding in the Andean Knotted-String Records, University of Texas Press, Austin.
• Urton G. (2005), Khipu Archives: Duplicate Accounts and Identity Labels in the Inka Knotted String Records, „Latin American Antiquity”, 16 (2), s. 147–167; https://doi.org/10.2307/30042809.
• Urton G. (2007), The Khipus from Laguna de los Cóndores [w:] Bjerregaard L. (ed.), Chachapoya Textiles: The Laguna de los Cóndores Textiles in the Museo Leymebamba,Chachapoyas, Peru, Museum Tusculanum Press, Copenhagen, s. 63–68.
• Urton G. (2015), The State of Strings: Khipu Administration in the Inka Empire [w:] The Inka Empire: A Multidisciplinary Approach, I. Shimada (red.), University of Texas Press, Austin, s. 149–164.
• Urton G. (2017), Inka History In Knots. Reading Khipus as Primary Sources, University of Texas Press, Austin.
• Urton G., Brezine C. (2005), Khipu Accounting in Ancient Peru, „Science”, 39, s. 1065–1067; https://doi.org/1010.1126/science.1113426.
• Urton G., Chu A. (2015), Accounting in the King’s Storehouse: The Inkawasi Khipu Archive, “Latin American Antiquity”, 26 (4), s. 512–529; https://doi.org/10.7183/1045-6635.26.4.512.
• Foerster B. (2021), Inca System of Accounting and even Poetry? The Khipu, https://play.google.com/books/reader?id=rrhREAAAQBAJ&hl=pl&printsec=frontcover&pg=GBS.PA225 (dostęp 23.01.2021).
• Hyland S. (2021), Indigenous Record-Keeping and Hacienda Culture: Modern Khipu Accounting on the Island of the Sun, https://research-repository.st-andrews.ac.uk/bitstream/handle/10023/24169/Hyland_2021_HAHR_Indigenou_record_keeping_AAM.pdf (dostęp 2.01.2024).
• Pilgaonkar S. (2021), The Khipu-Based numeration system, https://arxiv.org/pdf/1405.6093(dostęp 11.12.2024).
• Travina A. (2012), Khipu, accounting, and modern statistics: Using Bootstrapping Methods for Analyzing Khipu, https://www.academia.edu/2065530/Khipu_accounting_and_modern_statistics (dostęp 12.12.2020).