Das Bild eines ‚Junkers’ aus dem 19. Jahrhundert in den polnischen Geschichtssynthesen aus der Zeit der Volksrepublik Polen (bis Anfang der 1970er Jahre)

• Authors: Tomasz Ślepowroński

Title variants

PL

Obraz junkra w polskich syntezach historycznych z okresu PRL (do początku lat 70. XX w.)

• Languages of publication: DE

Abstracts

Problem dziejów Prus/Niemiec oraz stosunków polsko-niemieckich w historiografii od pierwszych lat po zakończeniu drugiej wojny światowej stanowił ważną i długo uprzywilejowaną część odradzającej się polskiej nauki historycznej. Okrucieństwa okupacji hitlerowskiej i powojenne przekształcenia graniczne wzmacniały i aktualizowały także konflikt historiograficzny, w który szczególnie zaangażowani byli polscy niemcoznawcy. Aktywność na tym polu wymuszały także pewne zapóźnienia w przygotowaniu ujęć syntetycznych. Oddzielnej historii Prus polska nauka historyczna do 1945 roku nie przedstawiała, a historycy polscy nadal zajmowali się tymi aspektami dziejów Prus, które zbiegały się bezpośrednio z dziejami Polski. Podobnie pojęcie junkier było niemal nieobecne w polskiej historiografii, a swoją karierę w syntezach tworzonych przez polskich historyków rozpoczęło po 1945 roku, a obraz junkra ulegał w nich pewnym przemianom. Sprzyjało temu wprowadzenie do nauki historycznej elementów metodologii marksistowskiej, która na gruncie polskim doprowadziła do wydobycia na wierzch dziejów gospodarczych i społecznych, co przy rozbudzonym zainteresowaniu klasami do tej pory nieobecnymi na kartach dzieł implikowało także krytyczne badania nad junkierstwem. Ponadto historiografia Polski Ludowej obserwowała junkra jednocześnie przez soczewkę przeszłości narodowej, również na ogół negatywnie podchodząc jego roli w kontaktach polsko-niemieckich. Jednakże tak zaprezentowany obraz był raczej produktem propagandy ówczesnych władz oraz swoistym zapożyczeniem z historiografii niemieckiej, wykorzystywanym na użytek aktualnej polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Nauka, zwłaszcza w ostatnich dekadach PRL, kusiła się także o oceny, które podkreślały pozytywne aspekty działalności junkierstwa, jednak do 1989 roku w portrecie tej klasy społecznej przeważały ciemne barwy.

Keywords

PL

Historiografia polska; Junkrzy; PRL

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Maritima
• Year: 2012
• Volume: 25
• Pages: 113-124

Contributors

author

Tomasz Ślepowroński

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Bylina S., Z perspektywy półwiecza [Aus der Perspektive eines halben Jahrhunderts], in: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk 1953–2003 [Institut für Geschichte der Polnischen Akademie der Wissenschaften 1953–2003], hg. v. S. K. Kuczyński, Warszawa 2003
• Czubiński A.: Janusz Pajewski – badacz dziejów Niemiec i historii stosunków polsko-niemieckich [Janusz Pajewski – ein Forscher der Geschichte Deutschlands und der polnisch-deutschen Beziehungen], in: Polska i Niemcy. Dziesięć wieków sąsiedztwa. Studia ofiarowane profesorowi Januszowi Pajewskiemu w osiemdziesiątą rocznice urodzin [Polen und Deutsche. Zehn Jahrhunderte Nachbarschaft. Festschrift für Prof. J. Pajewski zum 80. Geburtstag], hg. v. A. Czubiński, Warszawa 1987
• Czubiński A.: Problematyka Prus jako przedmiot zainteresowań badawczych historiografii Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej [Die Preußenproblematik als Gegenstand des Interesses der Historiographie in der Volksrepublik Polen], „Przegląd Zachodni“ [Westrundschau], 36, 1980, 4
• Długoborski W., Missalowa G.: Pruska droga do kapitalizmu w rolnictwie [Der preußische Weg zum Kapitalismus in der Landwirtschaft], in: Historia Polski [Geschichte Polens], Bd. 2, T. 2, hg. v. S. Kieniewicz, W. Kula, Warszawa 1959
• Dmitrów E.: Pamięć i zapomnienie w stosunkach polsko-niemieckich [Erinnerung und Vergessen in den polnisch-deutschen Beziehungen], ibid., 46, 2000, 1
• Feldman J.: Bismarck a Polska [Bismarck und Polen], Warszawa 1966
• Feldman J.: Problem polsko-niemiecki w dziejach [Das polnisch-deutsche Problem in der Geschichte], Katowice 1946
• Galos A., Popiołek K.: Stosunki gospodarcze w zaborze pruskim po 1850 r. [Die Wirtschaftsbeziehungen im preußischen Teilungsgebiet], in: Historia Polski [Geschichte Polens], Bd. 3: 1850/1864–1918, T. 1: 1850/1864– 1900, hg. v. Z. Kormanowa, I. Pietrzak-Pawłowska, Warszawa 1963
• Galos A.: Społeczeństwo pruskie w zaborze pruskim w latach 1864–1885 [Preußische Gesellschaft im preußischen Teilungsgebiet in den Jahren 1864–1885], in: Historia Polski [Geschichte Polens], Bd. 3: 1850/1864–1918, T. 1: 1850/1864– 1900, hg. v. Z. Kormanowa, I. Pietrzak-Pawłowska, Warszawa 1963
• Galos A.: Ziemie zachodnie w walce z uciskiem narodowym w latach 1885–1900 [Die Westgebiete im Kampf gegen nationalen Druck in den Jahren 1885–1900], in: Historia Polski [Geschichte Polens], Bd. 3: 1850/1864–1918, T. 1: 1850/1864– 1900, hg. v. Z. Kormanowa, I. Pietrzak-Pawłowska, Warszawa 1963
• Kieniewicz S., Missalowa G.: Pomorze w czasach napoleońskich [Pommern zu napoleonischer Zeit], in: Historia Polski [Geschichte Polens], Bd. 2: 1764–1864, T. 2: 1795–1831, hg. v. S. Kieniewicz, W. Kula, Warszawa 1958
• Kieniewicz S.: Pomorze w latach 1815–1847 [Pommern in den Jahren 1815–1847] , in: Historia Polski [Geschichte Polens], Bd. 2: 1764–1864, T. 2: 1795–1831, hg. v. S. Kieniewicz, W. Kula, Warszawa 1958
• Kieniewicz S.: Powstanie poznańskie [Der Posener Aufstand], in: Historia Polski [Geschichte Polens], Bd. 2, T. 3: 1831– 1864, hg. v. S. Kieniewicz, W. Kula, Warszawa 1959
• Kieniewicz S.: Stosunki gospodarczo-społeczne w Poznańskiem i na Pomorzu [Die wirtschaftlichen und gesellschaftlichen Verhältnisse im Posener Land und in Pommern], in: Historia Polski [Geschichte Polens], Bd. 2: 1764–1864, T. 3, hg. v. S. Kieniewicz, W. Kula, Warszawa 1958
• Kiwerska J.: W atmosferze wrogości (1945–1970) [In einer Stimmung der Feindschaft (1945–1970)], in: Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945–1989 [Die Polen über die Deutschen. Zur Geschichte der politischen Kultur in Polen 1945–1989], hg. v. A. Wolff-Powęska, Poznań 1993
• Krasuski J.: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945 [Geschichte des Deutschen Reiches 1871–1945], Poznań 1969
• Łuczak Cz.: Od Bismarcka do Hitlera. Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze [Von Bismarck zu Hitler. Polnisch-deutsche Wirtschaftsbeziehungen], Poznań 1988
• Manteuffel T.: W piętnastolecie Instytutu Historii [Zum fünfzehnetn Jahrestag des Instituts für Geschichte], „Kwartalnik Historyczny“ [Historische Quartalschrift], 75, 1968, 2
• Manteuffel T.: Warunki rozwoju nauki historycznej w dziesięcioleciu 1948–1958 [Bedingungen zur Entwicklung der historischen Wissenschaft im Jahrzehnt 1948–1958], „Przegląd Historyczny“ [Historische Rundschau], 1995, 3–4
• Pajewski J.: Niemcy w czasach nowożytnych (1517–1939) [Die Deutschen in der Neuzeit (1517–1939)], Poznań 1947
• Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich – przemówienia, referaty, dyskusje [Die Erste Methodologische Konferenz Polnischer Historiker – Ansprachen, Referate, Diskussionen], Bd. 1, hg. v. J. Sieradzki, Warszawa 1953
• Romek Z.: Historycy radzieccy o historykach polskich. Uwagi o zjeździe wrocławskim (1948) i konferencji otwockiej (1951/1952) [Sowjethistoriker über polnische Historiker. Bemerkungen zur Breslauer Tagung (1948) und zur Konferenz in Otwock (1951/1952)], „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały“ [Polen 1944/45–1989. Studien und Materialien], 1999, 4
• Salmanowicz S.: Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa [Preußen. Geschichte des Staates und der Gesellschaft], Poznań 1987
• Stępiński W.: Własność junkierska na Pomorzu Zachodnim w latach 1807–1914 [Der Junkerbesitz in Pommern in den Jahren 1807–1914], Bd. 1, Szczecin 1989
• Stobiecki R., Stalinowska wizja dziejów Polski – próba rekonstrukcji modelu [Stalinistische Vision der polnischen Geschichte – Versuch einer Modellrekonstruktion], „Kultura i Społeczeństwo“ [Kultur und Gesellschaft], 1993, 3
• Strauchold G.: „Odzyskana” terra incognita. Wokół naukowych prób przybliżenia Polakom Ziem Zachodnich w latach 1939–1950 [Die „wiedergewonnene“ Terra incognita. Wissenschaftliche Versuche, den Polen die Westgebiete näher zu bringen], „Studia Śląskie“ [Schlesische Studien], 62, 2003
• Strauchold G.: Der Westgedanke in der polnischen Geschichtswissenschaft nach 1945, in: Deutsche Ostforschung und polnische Westforschung im Spannungfeld von Wissenschaft und Pilitik. Disziplinen im Vergleich, hg. v. J. M. Piskorski, J. Hackmann, R. Jaworski, Osnabrück u. a. 2000
• Suleja T.: Uniwersytet Wrocławski w okresie centralizmu stalinowskiego 1950–1955 [Die Universität Wrocław in der Zeit des stalinistischen Zentralismus 1950–1955], Wrocław 1995
• Tomala M.: Patrząc na Niemcy. Od wrogości do porozumienia 1945–1991 [Auf Deutschland schauend. Von der Feindschaft zur Verständigung 1945–1991], Warszawa 1997
• Trzeciakowski L.: Polityka Prus na polskich ziemiach zachodnich w XIX w. w historiografii polskiej i niemieckiej [Die Politik Preußens in den polnischen Westgebieten im 19. Jh. in der polnischen und deutschen Historiographie], in: Stosunki polsko-niemieckie w historiografii [Polnisch-deutsche Beziehungen in der Historiographie], T. 2, hg. v. J. Krasuski, G. Labuda, A. W. Walczak, Poznań 1984
• Tymieniecki K.: Dzieje Niemiec od początku ery nowożytnej [Geschichte Deutschlands seit den Anfängen der Neuzeit], Poznań 1948
• Tyrowicz M.: Wczoraj i dziś polskiego dziejopisarstwa [Polnische Geschichtsschreibung gestern und heute], Kraków 1947
• Wojciechowski Z.: Polska – Niemcy. Dziesięć wieków zmagania [Polen – Deutschland. Zehn Jahrhunderte Ringen], Poznań 1945
• Wolański M.S.: Problem niemiecki w myśli politycznej PZPR w latach 1949–1969 [Die deutsche Frage im politischen Denken der Polnischen Vereinigten Arbeiterpartei in den Jahren 1949–1969], „Studia Historica Slavo-Germanica“, 14, 1985