Przemiany moralności w polskim społeczeństwie między mitem a rzeczywistością. W kręgu socjologii Janusza Mariańskiego

• Authors: Grzegorz Adamczyk

Title variants

EN

Changes in Morality in the Polish Society between the Myth and Reality. Within the Range of Janusz Mariański’s Sociology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Janusz Mariański formułuje cztery scenariusze przemian moralności w społeczeństwie polskim – sekularyzacja, indywidualizacja, rekonstrukcja i rewitalizacja moralności. Wyniki badań socjologicznych wskazują, że obecnie najintensywniej realizującym się scenariuszem jest sekularyzacja, w rozumieniu autonomizacji religijności i moralności. Można przypuszczać, że w przyszłości nastąpi intensyfikacja procesów przemian moralności również w ramach pozostałych scenariuszy. Wskazują na to hipotezy braku i socjalizacji Ronalda Ingleharta. Obecne pokolenie młodzieży wzrasta w zgoła odmiennych warunkach bezpieczeństwa materialnego niż reprezentanci starszych kohort urodzeniowych, których młodość przypadała w okresie Polski Ludowej. Osłabione poczucie bezpieczeństwa fizycznego czy materialnego wiąże się z silniejszym rygoryzmem moralnym. Niepodważalność reguł moralnych sprawia bowiem, że świat społeczny jest bardziej przewidywalny, a w związku z tym bardziej bezpieczny, mimo zagrożeń bytu fizycznego i materialnego. Wzrastanie w warunkach bezpieczeństwa fizycznego i materialnego wywołuje efekt odwrotny – relatywizacja moralności jest łatwiejsza. Zgodnie z koncepcją Ingleharta społeczeństwo polskie czeka intensywniejsza faza przemian moralności na skutek wymiany pokoleniowej. Porównanie wyników badań Mariańskiego nad kondycją moralną młodzieży z wynikami badań w przekroju ogólnospołecznym nie uprawnia do wniosku, że przemiany te będą mieć charakter gwałtowny. Rzeczywiście młodzież w większym stopniu, niż dorośli opowiada się za relatywizacją moralności. Jednak w obszarze autonomizacji moralności, w kwestiach obyczajowości oraz zaufania społecznego jako spoiwa ładu moralnego różnice pomiędzy młodzieżą a dorosłymi nie mają charakteru międzypokoleniowej „przepaści”.

EN

Janusz Mariański formulates four scenarios for changes in morality in the Polish society – secularization, individualization, reconstruction and revitalization of morality. The results of sociological research show that at present the most intensively realized scenario is secularization, understood as autonomization of religiousness and morality. It may be assumed that in the future processes of transformation of morality will be intensified also as far as the other scenarios are concerned. It is pointed to by Ronald Inglehart’s scarcity and socialization hypotheses. The present generation of young people grows up in completely different conditions of material security than representatives of older birth cohorts whose young years fell on the period of the Polish People’s Republic. A blunted sense of physical or material security is connected with a stronger moral rigorism, as indisputability of moral rules makes the world more predictable, and hence safer, despite the threats for physical and material lives. Growing up in conditions of physical and material safety produces the opposite effect – relativization of values is easier. According to Ingelehart’s conception a more intensive stage of transformations of morality caused by generation exchange awaits the Polish society. A comparison of the results of Mariański’s research on the moral condition of young people with the results of research on the whole society does not entitle one to draw the conclusion that the changes will have a violent character. It is true that young people to a greater degree than adults are in favor of relativization of morality. However, in the area of autonomization of morality, in the issues connected with morals and social trust as the bond of moral order the differences between young people and adults do not have the character of the generation gap.

Keywords

PL

scenariusze przemian moralności; relatywizacja i indywidualizacja moralności; młodzież; hipotezy braku i socjalizacji

EN

scenarios of morality changes; relativization and individualization of morality; young people; hypotheses of scarcity and socialization

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2015
• Volume: 7(43)
• Issue: 2
• Pages: 161-180

Contributors

author

Grzegorz Adamczyk

• Katedra Socjologii Prawa i Moralności w Instytucie Socjologii KUL

References

• Adamczyk G.: Kompensacyjne i demonstratywne zachowania – przejaw przemiany moralności?, w: Metodologia i problematyka socjologii moralności, red. J. Baniak, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 2009, s. 203-214.
• Adamczyk G.: Moralność i konsumpcja we współczesnym społeczeństwie polskim. Studium socjologiczne, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013.
• Boguszewski R.: Moralność Polaków po dwudziestu latach przemian, komunikat z badań CBOS BS/40/2009, Warszawa 2009.
• Inglehart R.: Modernisierung und Postmodernisierung. Kultureller, wirtschaftlicher und politischer Wandel in 43 Gesellschaften, Frankfurt am Main–New York: Campus Verlag 1998.
• Inglehart R.: The Silent Revolution: Changing Values and Political Styles Among Western Publics, Princeton: Princeton University Press 1977.
• Klages H.: Traditionsbruch als Herausforderung: Perspektiven der Wertewandelsgesellschaft, Frankfurt am Main–New York: Campus Verlag 1993.
• Klages H.: Wertedynamik. Über die Wandelbarkeit des Selbstverständlichen, Zürich–Osnabrück: Fromm Verlag 1988.
• Klages H.: Wertorientierung im Wandel. Rückblick, Gegenwartsanalyse, Prognosen, Frankfurt am Main–New York: Campus Verlag 1985.
• Mariański J.: Kondycja moralna społeczeństwa polskiego: hipotezy wstępne, „Społeczeństwo” 1(2000), s. 163-185.
• Mariański J.: Kryzys moralny czy transformacja wartości. Studium socjologiczne, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2001.
• Mariański J.: Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2012.
• Mariański J.: Przemiany moralności polskich maturzystów w latach 1994-2009. Studium socjologiczne, Lublin: Wydawnictwo KUL 2011.
• Mariański J.: Socjologia moralności, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
• Mariański J.: Społeczeństwo i moralność. Studia z katolickiej nauki społecznej i socjologii moralności, Tarnów: Wydawnictwo Biblos 2008.
• Mariański J.: W poszukiwaniu sensu życia. Szkice socjologiczno-pastoralne, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1990.
• Maslow A.H.: Motywacja i osobowość, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1990.
• Ossowska M.: Podstawy nauki o moralności, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum 1994.
• Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, red. A. Jasińska-Kania, Warszawa: Wydawnictwo Scholar 2012.

Identifiers

DOI

10.18290/rns.2015.7(43).2-13