Economy and culture. The framework of reflection in the debate on the countryside

• Authors: Wieruszewska Maria

Title variants

PL

Gospodarka – kultura. Rama refleksji w debacie o wsi

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

This essay illustrates the tensions between the market economy and the democratic culture with reference to the situation wherein Polish villages faced the challenges of a new political and economic system after 1989. The author stresses the important role of assumptions derived from the theoretical basis of economics and sociology. She points to the “hidden role” that they play in the debate on the opportunities for rural communities to adapt to the requirements of modernity. The author challenges the view, quite widespread in sociology, according to which the rural community is insufficiently organized as a civic society, and that its situation is a result of a collision between the system of values governing traditional local cultural resources of agricultural villages and modern market rules. She demonstrates that democracy cannot be treated as an end in itself, but should be treated as a method of defence of civil rights and a guarantee of participation in public life. The author believes that villages [local communities] form an “indirect link” in which individuals come into contact with institutions of their society, and in which the principles of social coexistence are first developed on the basis of community ties. This leads to the conclusion that neither the territorial [local] basis nor the process of “growth” of local institutions. Linked in the long term with structures such as family, neighborhood, church, and nation, create an opposition to civic culture. History shows that successful countries have managed to reconcile the market economy with democratic principles. On the other hand, we can observe that the more the market economy dominates, the fewer family farms. It seems that the survival of family farms, and thus also the restoration of the cultural traditions of the Polish countryside, might require overcoming the “alienness of market and culture.” The market, accompanied by the adjective “social”, is therefore more appropriate for the implementation of the idea of democracy and meeting the expectations of sustainable development in the Polish countryside.

PL

Esej ilustruje napięcia pomiędzy gospodarką rynkową i kulturą demokratyczną w odniesieniu do sytuacji polskich wsi stojących wobec wyzwań nowego systemu politycznego i gospodarczego po roku 1989. Autorka podkreśla ważną rolę założeń, które wynikają z teoretycznego zaplecza ekonomii i socjologii. Wskazuje na „ukrytą rolę”, jaką one pełnią w debacie dotyczącej szans przystosowania się wiejskich społeczności do wymagań nowoczesności. Autorka kwestionuje szeroko rozpowszechnioną w socjologii opinię o społeczności wiejskiej „niedostatecznie obywatelsko zorganizowanej” tylko jako efektu kolizji systemu wartości pomiędzy tradycyjnym lokalnym zasobem kulturowym wsi rolniczych a współczesnymi regułami rynku. Wskazuje, iż demokracja nie może być traktowana jako cel sam w sobie, ale powinna być traktowana jako metoda obrony praw obywatelskich i gwarancja uczestnictwa w życiu publicznym. Autorka uważa, że wsie [społeczności lokalne] tworzą „ogniwo pośrednie” w których jednostki stykają się z instytucjami swego społeczeństwa i w których zasady społecznego współżycia rozwijają się najpierw na podstawie więzi wspólnotowych. To prowadzi ją do konkluzji, że ani podstawa terytorialna [lokalna] ani proces „rośnięcia” lokalnych instytucji, powiązanych w długim horyzoncie czasu z takimi strukturami jak rodzina, sąsiedztwo, Kościół i naród, nie tworzą opozycji wobec kultury obywatelskiej. Historia dowodzi, że sukces osiągnęły te kraje, którym udało się pogodzić gospodarkę rynkową z zasadami demokratycznymi. Z drugiej strony obserwujemy, że im więcej gospodarki rynkowej tym mniej farm rodzinnych. Dla przetrwania rodzinnych gospodarstw rolnych, tym samym też dla odnowy kulturowej tradycji polskiej wsi słuszne wydaje się przełamanie „obcości rynku i kultury”. Rynek z przymiotnikiem „społeczny” jest dlatego bardziej właściwy dla wprowadzenia w życie idei demokracji i spełnienia się oczekiwań zrównoważonego rozwoju [sustainable development] na polskiej wsi.

Keywords

EN

economics; sociology; culture; democracy; development; community

PL

ekonomia; socjologia; kultura; demokracja; rozwój; wspólnota

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2017
• Volume: LXVI
• Issue: 4
• Pages: 105-124

Dates

published

2017

Contributors

author

Wieruszewska Maria

• Polish Academy of Sciences (PAN IRWiR)

References

• Bukraba-Rylska Izabella. 2008. Socjologia wsi polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dejneka Piotr. 2016. Populizm emancypacyjny a sfera publiczna czyli kilka słów o „dobrym populizmie” we współczesnej dyskusji politycznej w Polsce. Przypadek KOD-u w kontekście „widma populizmu krążącego po Europie. In: Przemiany kulturowe we współczesnej Polsce. Ramy, właściwości, epizody. J. Kurczewska, M. Karkowska (eds.), 511–533. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Komitet Socjologii, Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
• Fedyszak-Radziejowska Barbara. 2017. “Polska wojna secesyjna. O głębokich źródłach i skutkach narodowej traumy z dr Barbarą Fedyszak-Radziejowską rozmawia Wiesława Lewandowska”. Niedziela 27.07.2017: 38–39.
• Filipkowski Piotr. 2016. Chłop polski w PRL-u (i potem) – doświadczenia, wartości, strategie. Analiza narracji biograficznych. In: Przemiany kulturowe we współczesnej Polsce. Ramy, właściwości, epizody. J. Kurczewska, M. Karkowska (eds.), 143–171. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Komitet Socjologii, Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
• Gawkowska Aneta. 2004. Biorąc wspólnotę poważnie? Komunitarystyczne krytyki liberalizmu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
• Gumuła Wiesław. 2000. W poszukiwaniu początku zmian rynkowych w Polsce. In: Społeczna gospodarka rynkowa w Polsce. Model a rzeczywistość. S. Partycki (ed.), 113–123. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Kochanowicz Jacek. 2010. Wprowadzenie. In: Kultura i gospodarka. J. Kochanowicz, M. Marody (eds.), 1–20. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kościański Artur. 2016. Partycypacja obywatelska a syndrom zmiany orientacji życiowych w społeczeństwie polskim. In: Przemiany kulturowe we współczesnej Polsce. Ramy, właściwości, epizody. J. Kurczewska, M. Karkowska (eds.), 233–250.
• Krzemiński Ireneusz, Jacek Raciborski. 2007. Wstęp. Socjologowie wobec wielkiej zmiany. In: Oswajanie wielkiej zmiany. Instytut Socjologii UW o polskiej transformacji. I. Krzemiński, J. Raciborski (eds.), 7–17. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Majcherek Janusz. 2016. „Modernizować modernizację”. Gazeta Wyborcza. 8.02.2016: 6.
• Romaniszyn Krystyna. 2013. Rolnictwo w Mc Świecie. In: Nie tylko o wsi....Szkice humanistyczne dedykowane Profesor Marii Wieruszewskiej-Adamczyk. D. Kasprzyk (eds.), 61–88. Łódź: Wydział Filozoficzno-Historyczny Uniwersytetu Łódzkiego.
• Swadźba Stanisław. 2000. Czy społeczna gospodarka rynkowa może być docelowym modelem polskiej gospodarki? (rozważania z punktu widzenia rozwoju europejskiej integracji). In: Społeczna gospodarka rynkowa w Polsce. Model a rzeczywistość. S. Partycki. (ed.), 499–506. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej.
• Szczepański Jan. 1992. O roli indywidualności w życiu wsi i rozwoju rolnictwa. In: Odnowa wsi między mitem a nadzieją. M. Wieruszewska (ed.), 78–114. Warszawa: Polska Akademia Nauk.Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa.
• Sztompka Piotr. 2002. Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Tittenbrun Jacek. 2012. Gospodarka w społeczeństwie. Zarys socjologii gospodarki i socjologii ekonomicznej w ujęciu strukturalizmu socjoekonomicznego. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka
• Tobiasz-Lis Paulina. 2015. Obraz wsi i rolnictwa w polskich i angielskich podręcznikach do geografii. In: Studia obszarów wiejskich t. 40. Edukacja i kapitał ludzki w rozwoju lokalnym i regionalnym, M .Wójcik, K. Czapiewski (eds.), 169–179. Warszawa: Komisja Obszarów wiejskich, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Instytut Geografii Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk.
• Wieruszewska Maria. 1991. Wieś. W poszukiwaniu całości społeczno-kulturowej. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa.
• Wieruszewska Maria. (ed.). 1992. Odnowa wsi. Między mitem a nadzieją. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa.
• Wieruszewska Maria. 1996. „Demokracja-partycypacja-elity. Dylematy społeczeństwa wiejskiego”. Zagadnienia Naukoznawstwa 3(129): 293–301.
• Wieruszewska Maria. 2000. Rodzinne gospodarstwo rolne a wybrane cechy społecznej gospodarki rynkowej. Zbieżna perspektywa teoretyczna. In: Społeczna gospodarka rynkowa w Polsce. Model a rzeczywistość. S. Partycki (ed.), 539–543. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Wydział Filozofii i Socjologii.
• Wieruszewska Maria. 2008. „Tożsamość kulturowa wsi. Kwestie i zobowiązania”. Przegląd Humanistyczny 6: 31–45.
• Wieruszewska Maria. 2011. Zarządzenie programem Leader z perspektywy kapitału społecznego. Założenia, działania, efekty – próba ewaluacji jakościowej. In: Między interwencja a interakcją. Lokalne grupy działania w społecznościach wiejskich. I. Bukraba-Rylska (ed.), 34–64. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Wieruszewska Maria. 2012. „Kultura – gospodarka. Przestrzeń dla humanistów”. Etnografia Polska LVI. 1–2: 143–155.
• Wieruszewska Maria. 2014. „Myślenie o wsi i regionie w kategorii wspólnoty: anachronizm czy aktualna perspektywa?” Wieś i Rolnictwo 1(162): 139–153.
• Wieruszewska Maria. 2016. „Wieś – miasto. Opozycje, antagonizmy, splątane narracje”. Zeszyty Wiejskie XXII: 53–67. Tom dedykowany Profesorowi Andrzejowi Lechowi.
• Wilkin Jerzy. 2016. Instytucjonalne i kulturowe podstawy gospodarowania. Humanistyczna perspektywa ekonomii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Woś Jerzy. 2000. Społeczno-ekonomiczne aspekty adaptacji gospodarki rynkowej w warunkach polskich. In: Społeczna gospodarka rynkowa w Polsce. Model a rzeczywistość. S. Partycki (ed.), 569575. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Wydział Filozofii i Socjologii.

Identifiers

DOI

10.26485/PS/2017/66.4/6