EN
This essay illustrates the tensions between the market economy and the democratic culture with reference to the situation wherein Polish villages faced the challenges of a new political and economic system after 1989. The author stresses the important role of assumptions derived from the theoretical basis of economics and sociology. She points to the “hidden role” that they play in the debate on the opportunities for rural communities to adapt to the requirements of modernity. The author challenges the view, quite widespread in sociology, according to which the rural community is insufficiently organized as a civic society, and that its situation is a result of a collision between the system of values governing traditional local cultural resources of agricultural villages and modern market rules. She demonstrates that democracy cannot be treated as an end in itself, but should be treated as a method of defence of civil rights and a guarantee of participation in public life. The author believes that villages [local communities] form an “indirect link” in which individuals come into contact with institutions of their society, and in which the principles of social coexistence are first developed on the basis of community ties. This leads to the conclusion that neither the territorial [local] basis nor the process of “growth” of local institutions. Linked in the long term with structures such as family, neighborhood, church, and nation, create an opposition to civic culture. History shows that successful countries have managed to reconcile the market economy with democratic principles. On the other hand, we can observe that the more the market economy dominates, the fewer family farms. It seems that the survival of family farms, and thus also the restoration of the cultural traditions of the Polish countryside, might require overcoming the “alienness of market and culture.” The market, accompanied by the adjective “social”, is therefore more appropriate for the implementation of the idea of democracy and meeting the expectations of sustainable development in the Polish countryside.
PL
Esej ilustruje napięcia pomiędzy gospodarką rynkową i kulturą demokratyczną w odniesieniu do sytuacji polskich wsi stojących wobec wyzwań nowego systemu politycznego i gospodarczego po roku 1989. Autorka podkreśla ważną rolę założeń, które wynikają z teoretycznego zaplecza ekonomii i socjologii. Wskazuje na „ukrytą rolę”, jaką one pełnią w debacie dotyczącej szans przystosowania się wiejskich społeczności do wymagań nowoczesności. Autorka kwestionuje szeroko rozpowszechnioną w socjologii opinię o społeczności wiejskiej „niedostatecznie obywatelsko zorganizowanej” tylko jako efektu kolizji systemu wartości pomiędzy tradycyjnym lokalnym zasobem kulturowym wsi rolniczych a współczesnymi regułami rynku. Wskazuje, iż demokracja nie może być traktowana jako cel sam w sobie, ale powinna być traktowana jako metoda obrony praw obywatelskich i gwarancja uczestnictwa w życiu publicznym. Autorka uważa, że wsie [społeczności lokalne] tworzą „ogniwo pośrednie” w których jednostki stykają się z instytucjami swego społeczeństwa i w których zasady społecznego współżycia rozwijają się najpierw na podstawie więzi wspólnotowych. To prowadzi ją do konkluzji, że ani podstawa terytorialna [lokalna] ani proces „rośnięcia” lokalnych instytucji, powiązanych w długim horyzoncie czasu z takimi strukturami jak rodzina, sąsiedztwo, Kościół i naród, nie tworzą opozycji wobec kultury obywatelskiej. Historia dowodzi, że sukces osiągnęły te kraje, którym udało się pogodzić gospodarkę rynkową z zasadami demokratycznymi. Z drugiej strony obserwujemy, że im więcej gospodarki rynkowej tym mniej farm rodzinnych. Dla przetrwania rodzinnych gospodarstw rolnych, tym samym też dla odnowy kulturowej tradycji polskiej wsi słuszne wydaje się przełamanie „obcości rynku i kultury”. Rynek z przymiotnikiem „społeczny” jest dlatego bardziej właściwy dla wprowadzenia w życie idei demokracji i spełnienia się oczekiwań zrównoważonego rozwoju [sustainable development] na polskiej wsi.