„Ścisk na podatki, a suknia tak długa, że się po ziemi wlecze”, czyli o politycznym aspekcie mody w kazaniach ks. Józef Męcińskiego, wygłoszonych w lubelskim kościele św. Ducha w czasie Sejmu Wielkiego

• Authors: Gombin Krzysztof

Title variants

EN

“Ścisk na podatki, a suknia tak długa, że się po ziemi wlecze”, or the political aspect of fashion in the sermons of rev. Joseph Męciński, delivered in Lublin at St. Spirit’s Church during the Great Seym

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Ksiądz Józef Męciński (1748–1814) to postać mająca od dawna swe miejsce zarówno w opracowaniach dotyczących dziejów polskiej homiletyki, jak i idei społeczno-gospodarczych czasów stanisławowskich. W latach 1786–1793 Męciński przebywał w Lublinie. Poczynając od 1788 roku. wygłosił w kościele św. Ducha serię kazań kierowanych do szlachty, w których nawiązywał do aktualnych wydarzeń – obrad Sejmu Czteroletniego. Jego opinie o modzie wpisują się w ówczesną dyskusję o modzie, obyczaju i roli rzemiosła. Męciński w swoich kazaniach głosił popularne w czasach oświecenia idee merkantylistyczne, zbytek w ubieraniu się porównywał do trądu, postulował, aby szlachta nosiła ubrania szyte jedynie z materiałów wyprodukowanych w Polsce. Podobne opinie już w latach 70. XVIII wieku przeczytać można było na łamach czasopisma „Monitor”, problemem tym zajmowały się też konstytucje sejmowe. Trudno się jednak dziwić, że Męciński w kazaniach zajął się ubiorem, który podczas Sejmu Wielkiego zyskał szczególny, polityczny wymiar. W kilku zdaniach omawianego lubelskiego kazania Józefa Męcińskiego mieści się właściwie esencja dyskusji z czasów stanisławowskich dotyczącej strojów i zbytku (brak jedynie wątku stroju narodowego), część jego poglądów zdaje się jednak oryginalna.

EN

Rev. Joseph Męciński (1748–1814) was a significant figure in both studies of the history of Polish homiletics and socio-economic issues of the Stanislavian period. Between 1786 and 1793 Męciński resided in Lublin. Starting from 1788 when he delivered a series of sermons addressed to the nobility at St. Spirit’s Church, in which he referred to current events – the meeting of the Four Years’ Seym. His opinions about fashion fit well into the contemporary discussion about the above, as well as customs and role of craft. In his sermons Męciński elaborated on mercantilist ideas, popular as they were during the Enlightenment. He would also compare dressing lavishly to leprosy, advocating the nobility to wear clothes produced from fabric made in Poland only. It was possible to trace similar ideas already in 1770s in the “Monitor” newspaper. These problems were being dealt with by Polish parliamentary constitutions as well. Yet it is hardly surprising that Męciński elaborated on the dressing code, which gained significant political dimension during the Great Seym. Short as it seems, Męciński’s Lublin sermon summarizes the essence of Stanislaus period’s discussions about clothes and opulence (the national costume issue was not covered). Some of his views seems to be unchanged.

Keywords

PL

ksiądz Józef Męciński; okres stanisławowski; homiletyka; Lublin; Sejm Czteroletni

EN

rev. Józef Męciński; Stanislavian period; homiletics; Lublin; Four Years’ Seym

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2016
• Volume: 22
• Pages: 129-140

Dates

published

2016-12-31

Contributors

author

Gombin Krzysztof

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Kazanie o dobrowolney ofierze na naglące potrzeby oyczyzny w dzień Oczyszczenia Nayswiętszey Maryi Panny w kosciele S. Ducha… miane…, Lublin 1789.
• Kazanie o potrzebie woyska y iego podległości z ewangelij na niedzielę III po Trzech Królach, o setniku żołnierzu, miane w kosciele lubelskim Świętego Ducha…, Lublin 1790.
• Koźmian K., Pamiętniki, t. 1, oprac. M. Kaczmarek, F. Pecold, wstęp i komentarz J. Willaume, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972.
• Męciński J., Kazania niedzielne y świętalne przez X. Józefa Męcińskiego Prowincyi Mało-Polskiey reformata kaznodzieię zebrane w kościele Lubelskim u S. Ducha Powiedziane i do druku za Dozwoleniem Zwierzchności Podane, t. 1–2, Kraków 1791–1793.
• Nayskuteczneyszy sposób poprawy powszechney gospodarstwa w nasz kray wprowadzenia uformowanie kraiowey kompanii ekonomiczney który projekt tu się podaie, t. 1, Warszawa 1783.
• Rok nadziei i rok klęski 1791–1792. Z korespondencji Stanisława Augusta z posłem polskim w Petersburgu Augustynem Deboli, wybór i oprac. J. Łojek, Warszawa 1964.
• Sołtyk M., Mowa Jw. JMCI Xiędza […] Koadiutora Kantora Gnieźnieńskiego Prezydenta Trybunału Koronnego […] miana w Lublinie przy Limicie Trybunału, Roku 1786, Miesiąca Grudnia, dnia 20, [Lublin].
• Vautrin H., Obserwator w Polsce, [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 1, wstęp i oprac. W. Zawadzki, tłum. J. I. Kraszewski, Warszawa 1963, s. 704–829.
• Ajewski K., O ubiorze sejmowym 1776–1815, [w:] Arma virumque cano. Profesorowi Zdzisławowi Żygulskiemu w osiemdziesięciopięciolecie urodzin, Kraków 2006, s. 399–408.
• Biedrońska-Słotowa B., Polski ubiór narodowy zwany kontuszowym, Kraków 2005.
• Butterwick R., Polska rewolucja a Kościół katolicki, tłum. M. Ugniewski, Kraków 2012.
• Dumanowski J., Francuski czy niemiecki. Francuska moda, rywalizacja społeczna i elitarna tożsamość w Polsce XVIII wieku, [w:] W stronę Francji… Z problemów literatury i kultury polskiego Oświecenia, red. E. Wichrowska, Warszawa 2007, s. 141–155.
• Dziok-Strelnik I., Bibliografia starych druków lubelskich 1630-1800, Lublin 1997.
• Gombin K., Trybunał Koronny. Ceremoniał i sztuka, Lublin 2013.
• Jeziorowski T., Jeziorkowski A., Mundury wojewódzkie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Warszawa 1992.
• Jougan A., Homilie polskie, Lwów 1902.
• Jurga H., Wróblewska-Markiewicz M., Tkanina, strój i jego akcesoria jako wyraz nastrojów patriotycznych związanych z Sejmem Czteroletnim i Konstytucją 3 maja, [w:] Konstytucja 3 Maja w tradycji i kulturze polskiej, red. A. Barszczewska-Krupa, Łódź 1991, s. 584–593.
• Kermisz J., Lublin i Lubelskie w ostatnich latach Rzeczypospolitej (1788–1794), t. 1, Lublin 1939.
• Kornacki J., Problematyka zbytku w publicystyce „Monitora” (1765–1785), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” (1985) nr 4, s. 417–425.
• Lileyko J., Zamek Warszawski, rezydencja królewska i siedziba władz Rzeczypospolitej (1569–1763), Warszawa 1984.
• Maksimowicz K., Konstytucja 3 maja w anonimowej poezji politycznej lat 1791–1792, [w:] „Rok Monarchii Konstytucyjnej”. Piśmiennictwo polskie z lat 1791–1792 wobec Konstytucji 3 maja, red. T. Kostkiewiczowa, Warszawa 1992, s. 77–111.
• Mansel P., Dressed to rule. Royal and court costume from Louis XIV to Elizabeth II, New Haven–London 2005.
• Prejs M., Egzotyzm w literaturze staropolskiej. Wybrane problemy, Warszawa 1999.
• Roćko A., Kontusz i frak. O symbolice stroju w XVIII-wiecznej literaturze polskiej, Warszawa 2015.
• Roćko A., Kontusz i frak jako symbole postaw osiemnastowiecznych Sarmatów, [w:] W stronę Francji… Z problemów literatury i kultury polskiego Oświecenia, red. E. Wichrowska, Warszawa 2007, s. 156–171.
• Roćko A., Rola stroju francuskiego w literaturze polskiej drugiej połowy XVIII wieku, [w:] Europejski wiek osiemnasty. Uniwersalizm myśli, różnorodność dróg. Studia i materiały, red. M. Dębowski, A. Grześkowiak-Krwawicz, M. Zwierzykowski, Kraków 2013, s. 163–173.
• Rosenblum R., Transformations in late eighteenth century art, Princeton 1967.
• Ślusarska M., Sejm Czteroletni w okolicznościowym kaznodziejstwie lat 1788–1790, [w:] Ku reformie państwa i odrodzeniu moralnemu człowieka, red. P. Żbikowski, Rzeszów 1992, s. 65–80.
• Urbaniak A., Ubiory szlachty polskiej w czasach stanisławowskich w opinii współczesnych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” (1985) nr 3, s. 463–475.
• Wiśniowski G. A., Męciński Wojciech, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 20, Wrocław 1975, s. 495–496.
• Zakrzewski A. J., Idee Oświecenia w kazaniach polskich. Studium literacko-socjologiczne, Częstochowa 1986.

Identifiers

ISSN

0867-8294

DOI

10.15633/fhc.2075

URI

http://czasopisma.upjp2.edu.pl/foliahistoricacracoviensia/article/view/2075