Rewindykacja nieruchomości Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na terenie Gdańska po 1989 r. (postępowania przed Komisją Regulacyjną)

• Authors: Tadeusz Jacek Zieliński

Title variants

EN

The Regaining of the Property of the Lutheran Church in the City of Gdansk after 1989 (proceedings before the Regulatory Commission)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Oceniając proces regulacji spraw majątkowych Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego po 1989 r. na terenie Gdańska należy stwierdzić, że możliwość pozyskiwania przez polski Kościół Luterański dawnych nieruchomości ewangelickich na terenie miasta została wykorzystana w wysokim stopniu. Wnioski złożono szybko po chwili zaistnienia prawa składania żądań rewindykacyjnych i zostały w stosunkowo niedługim czasie rozpatrzone. Rezultat tych starań był relatywnie zadawalający, lecz daleki od optymalnego. Ze względu na wcześniejsze przejęcie najbardziej prestiżowego i atrakcyjnego ewangelickiego majątku kościelnego przez inne związki wyznaniowe (w zdecydowanej większości przez Kościół Rzymskokatolicki), gdańska Parafia Ewangelicko-Augsburska miała nikłe szanse na pozyskanie interesujących obiektów kościelnych na terenie miasta. Spośród 9 złożonych wniosków odnoszących się do co najmniej 10 nieruchomości, tylko jedna została przekazana zgodnie z wnioskiem, przy czym była to wieża zburzonego w czasie działań wojennych kościoła. W miejsce pozostałych parafia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego otrzymała obiekty spoza dawnego zasobu sakralnego i ewangelickiego. Biorąc pod uwagę wielowiekową czołową pozycję luteranizmu na forum religijnym Gdańska efekt postępowania regulacyjnego trudno uznać za adekwatny. W toku procedury rewindykacyjnej postawa przedstawicieli Kościoła Luterańskiego była powściągliwa i realistyczna. W sprawach szczególnie drażliwych wnioskodawca zachowywał się z taktem, czego najmocniejszym dowodem było wycofanie wniosku dotyczącego obiektów szpitala im. Mikołaja Kopernika.

EN

When evaluating the process of regulation of property matters of the Lutheran Church after 1989 in the city of Gdańsk, it should be stated that the church has taken considerable advantage of regaining former evangelical property in the urban area. The relevant applications were submitted immediately the right of regaining became effective and were answered in a relatively short time. The effects of these attempts were comparatively satisfactory, yet far from most favourable. Due to a former seizure of the most prestigious and attractive evangelical church property by other religious associations (predominantly by the Roman Catholic Church), the Gdańsk Lutheran parish had but a mere chance to take possession of interesting church property in the city. From among 9 submitted applications involving at least 10 sites, only one was regained according to the application: the tower of a war-torn church. In lieu of other sites, the Lutheran parish was offered the property situated outside the former sacred and evangelical site. Taking into account a many centuries’ leading position of Lutheranism in the Gdańsk religious forum, the result of the regulatory proceeding appears far from adequate. In the course of the proceedings, a stance adopted by the representatives of the Lutheran Church was realistic and reticent. In most sensitive cases the applicant exercised tact, which was corroborated by the withdrawal of the application concerning the complex of Mikołaj Kopernik Hospital.

Keywords

PL

Polska Rzeczpospolita Ludowa; postępowanie regulacyjne; prawo wyznaniowe; relacje państwo-kościół; Luteranie; Kościół Ewangelicko-Augsburski; historia Polski; Konstytucja RP; kościoły i inne związki wyznaniowe; Kościół w PRL

EN

Lutheran Church; relations between the state and churches; religious organizations

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2010
• Volume: 13
• Pages: 5-24

Contributors

author

Tadeusz Jacek Zieliński

• Chrześcijańska Akademia Teologiczna, ul. Miodowa 21, 00-246 Warszawa

References

• Bendza W., Komisja Regulacyjna do Spraw Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w świetle przepisów prawa i orzecznictwa, w: Prawo i Religia, red. T.J. Zieliński, t. 1, Warszawa 2007, s. 93-100.
• Bendza W., Regulacja kościelnych spraw majątkowych na przykładzie Kościoła prawosławnego w Polsce, Warszawa 2009.
• Binemann-Zdanowicz D., Roszczenia majątkowe Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej w świetle ustawy z 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, w: Polski protestantyzm wczasach nazizmu i komunizmu. Zbiór studiów, red. J. Kłaczkow, Toruń 2009, s. 372-400.
• Dziobek-Romański J., Uznawanie związków religijnych w Polsce (1944-1989) narzędziem dyskryminacyjnej polityki władz, Lublin 2004.
• Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII wieku, Gdańsk 1995.
• Goryczko E., Autonomia i samorządność związków wyznaniowych w Polsce Ludowej, Tarnów 2005.
• Gosz B., Przestrzeń sakralna Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w województwie pomorskim, „Gdański Rocznik Ewangelicki” 2009, t. 3, s. 96-113.
• Krukowski J., Polskie prawo wyznaniowe, wyd. 4, Warszawa 2008.
• Leszczyński P.A., Geneza, przebieg prac legislacyjnych oraz postanowienia ustawy z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, w: Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009, s. 165-183.
• Leszczyński P.A., Regulacja majątkowa w odniesieniu do mienia żydowskiego w północnej części województwa lubuskiego, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2009, t. 12, s. 121-149.
• Misztal H., Polskie prawo wyznaniowe, t. 1:Zagadnienia wstępne. Rys historyczny, Lublin 1996.
• Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, wyd. 3, Warszawa 2005.
• Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26-28 października 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005.
• Prawo wyznaniowe, red. H. Misztal, P. Stanisz, Lublin 2003.
• Szczudłowski P., Losy poewangelickich obiektów sakralnych na terenie diecezji gdańskiej, Lublin 2001.
• Walencik D., Regulacja spraw majątkowych gmin wyznaniowych żydowskich, w: Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009, s. 371-389.
• Walencik D., Rewindykacja nieruchomości Kościoła katolickiego w postępowaniu przed Komisją Majątkową, Lublin 2008.
• Wąsowski A., Orzecznictwo Komisji Majątkowej – publicznoprawne cechy arbitrażu, w: Orzecznictwo w systemie prawa. II Konferencja Naukowa Wydziału Prawa i Administracji oraz Wolter Kluwer Polska, Gdańsk, 17-18 września 2007, red. T. Bąkowski, k. Grajewski, J. Warylewski, Warszawa 2008, s. 163-178.
• Winiarczyk-Kossakowska M., Ustawy III Rzeczypospolitej o stosunku Państwa do Kościołów chrześcijańskich, Warszawa 2004.
• Zieliński T.J., Nowa sytuacja prawna Kościołów: Ewangelicko-Augsburskiego i Ewangelicko-Reformowanego w Polsce w świetle ustaw wyznaniowych z 13 maja 1994, „Państwo i Prawo” 1994, z. 11, s. 24-33.
• Zieliński T.J., Prace Sejmu Ustawodawczego w1947 roku nad stanem prawnym Kościołów protestanckich, w: Polski protestantyzm wczasach nazizmu i komunizmu. Zbiór studiów, red. J. Kłaczkow, Toruń 2009, s. 341-355