Sygnały zmian środowiskowych późnego vistulianu w archiwach biogenicznych regionu łódzkiego

• Authors: Danuta Dzieduszyńska , Jacek Forysiak

Title variants

EN

Signals of environmental changes of the Late Vistulian (Weichselian late glacial) in biogenic sediments of the Łódź Region)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W ostatnich latach znacząco zwiększyła się ilość danych będących źródłem informacji na temat środowiska późnego vistulianu. Jest to rezultat zwiększonego zainteresowania badaniami osadów biogenicznych, zwierających szczątki organiczne pozwalające na rekonstrukcje warunków środowiska przyrodniczego. Cennym naturalnym archiwum są te profile ze zbiorników akumulacji bioge-nicznej, w których zarejestrowana została zmienność tego okresu zarówno pod względem ekologicznym, jak i zróżnicowania procesów morfogenetycznych. W artykule przedstawiono stanowiska regionu łódzkiego posiadające najpełniejszą dokumentację, opracowaną w ramach badań interdyscyplinarnych. Zwrócono uwagę na możliwości rekonstrukcyjne parametrów środowiska, jaką dają poszczególne analizy paleośrodowiskowe. Wskazano na przewagę stanowisk Polski Środkowej, w stosunku do stano-wisk strefy młodoglacjalnej, spowodowane wcześniejszym rozpoczęciem cyklu akumulacji biogenicznej.

EN

In recent years, the amount of data, which yield information on the environment of the Late Vistulian, significant-ly increased. This is a result of increased interest of analyses of biogenic deposits, containing organic remains which allow to reconstruct past environmental conditions. A valuable archive are these profiles of biogenic sediments in which variation in terms of both ecology and morphogenetic processes has been registered. The article overviews these sites of the Łódź region which provide the most complete record and were analysed within the framework of interdisciplinary studies. Attention is drawn to the possibility to reconstruct environmental parameters that give the individual paleoecological analyses. It was pointed that the sites of the Central Poland have an advantage over those from the young morainic area, due to the earlier start of the bioaccumulation.

Keywords

PL

naturalne archiwa; ekonstrukcja środowiska; badania interdyscyplinarne; paleogeografia; Polska Środkowa

EN

natural archives; reconstruction of past environments; interdisciplinary research; palaeogeography; Central Poland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2013
• Volume: 101
• Pages: 37-48

Dates

published

2013

Contributors

author

Danuta Dzieduszyńska

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

author

Jacek Forysiak

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

References

• Balwierz Z., 2005 – The history of vegetation of the Rąbień Mire region. Monographiae Botanicae, 94: 135-144.
• Balwierz Z., 2010 – Analiza pyłkowa osadów torfowiska Żabieniec. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 179-188.
• Balwierz Z., 2011 – Analiza palinologiczna osadów organogenicznych w Aleksandrowie Łódzkim. W: E. Niesiołowska-Śreniowska i in. (red.), Obozowiska ze starszej i środkowej epoki kamienia na stanowisku 1 w Aleksandrowie Łódzkim w kontekście analizy środowiska naturalnego. Łódź: 37-63.
• Balwierz Z., Goździk J., 1997 – Paleośrodowiskowe zmiany w świetle analiz palinologicznych późnovistuliańskich osadów węglanowych w zagłębieniach bezodpływowych w Bełchatowie Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica, 1: 7-21.
• Balwierz Z., Forysiak J., Kittel P., Kloss M., Lamentowicz M., Pawłowski D., Twardy J., Żurek S., 2009 – Zapis wpływów antropogenicznych w osadach torfowiska Żabieniec na tle jego rozwoju w holocenie. W: L. Domańska, P. Kittel, J. Forysiak (red.), Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa. Środowisko – Człowiek – Cywilizacja, tom 2. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 329-345.
• Björck S., Walker M., Cwynar L., Johnsen S., Knudsen K.-L., Lowe J., Wohlfarth B. and INTIMATE Members, 1998 – An event stratigraphy for the last Termination in the North Atlantic region based on the Greenland ice-core record: a proposal by the INTIMATE group. Journal of Quaternary Science, 13: 238-292.
• Borówka R.K., Tomkowiak J., 2010 – Skład chemiczny osadów z profilu torfowiska Żabieniec. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 163-172.
• Borówka R.K., Forysiak J., Bieniek B., Kloss M., Obremska M., Pawłowski D., Kulikowskiy M., Witkowski A., Kierzek A., Żurek S., 2011 – Zapis zmian warunków środowiskowych w dolinie dolnej Widawki na podstawie analizy utworów biogenicznych torfowiska Korzeń. Warsztaty Naukowe „Torfowiska w krajobrazie przekształconym”, Przewodnik sesji terenowej „Torfowiska dorzecza Widawki. Wybrane problemy i przykłady”. Łódź-Bełchatów 2011: 75-92.
• Chmielewska M., Chmielewski W., 1960 – Stratigraphie et chronologie de la dune de Witów, distr. de Łęczyca. Biuletyn Peryglacjalny, 8: 133-141.
• Dylikowa A., 1958 – Próba wyróżnienia faz rozwoju wydm w okolicach Łodzi. Acta Geographica Universitatis Lodziensis, 8: 233-268.
• Dzieduszyńska D., 2011 – Ochłodzenie młodszego dryasu i jego efekty morfogenetyczne w regionie łódzkim. Acta Geographica Lodziensia, 98: 104 s.
• Dzieduszyńska D., 2013 – Stan wiedzy o późnym vistulianie w regionie łódzkim. Acta Geographica Lodziensia, 101: 25-36.
• Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J., 2012 – Geologic position of the Younger Dryas subfossil forest in the Warta River Valley, central Poland. Bulletin of the Geological Society of Finland, 84: 69-79.
• Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J., Krą-piec M., 2011 – The age of the subfossil trunk horizon in deposits of the Warta River valley (central Poland) based on 14C datings. Geochronometria, 38: 334-340.
• Dzieduszyńska D., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Twardy J., 2012 – Paleogeograficzne elementy rozwoju doliny Warty w Kotlinie Kolskiej w świetle badań w stanowisku „Koźmin Las”. Acta Geographica Lodziensia, 100: 35-49.
• Dzieduszyńska D.A., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Brooks S.J, Korzeń K., Krąpiec M., Pawłowski D., Płaza D.K., Płóciennik M., Stachowicz-Rybka R., Twardy J., 2013 – Environmental influence on forest development and decline in the War-ta River valley (Central Poland) during the La-te Weichselian. Quaternary International, http://dx.doi.org/10.1016/j.quaint.2013.07.017.
• Forysiak J., 2012 – Zapis zmian środowiska przyrod-niczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geo-graphica Lodziensia, 99: 164 s.
• Forysiak J., Twardy J., 2010 – Budowa geologiczna i paleogeografia torfowiska Żabieniec
• i jego otoczenia. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 179-188.
• Forysiak J., Obremska M., Pawłowski D., Kit-tel P., 2010 a – Late Vistulian and Holocene changes in the Ner River valley in light of geo-logical and palaeocological data from the Ner-Zawada peatland. Geologija, 52,1–4: 25-33.
• Forysiak J., Borówka R.K., Pawłowski D., Płóciennik M., Twardy J., Żelazna- -Wieczorek J., Kloss M., Żurek S., 2010b – Rozwój zbiornika Żabieniec w późnym glacjale i jego znaczenie dla paleoekologii i paleogeografii. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 191-202.
• Forysiak J., Borówka R.K., Kloss M., Obremska M., Okupny D., Żurek S., 2012 – Geologiczna i geomorfologiczna charakterystyka torfowiska Rąbień oraz wstępne wyniki badań osadów biogenicznych. Acta Geographica Lodziensia, 100: 65-76.
• Goździk J., Konecka-Betley K., 1992a – Późnovistuliańskie utwory węglanowe w zagłębieniach bezodpływowych rejonu kopalni Bełchatów. Cz. I. Geneza i stratygrafia. Roczniki Gleboznawcze, 43, 3-4: 103-112.
• Goździk J., Konecka-Betley K., 1992b – Późnovistuliańskie utwory węglanowe w zagłębieniach bezodpływowych rejonu kopalni Bełchatów. Cz. II. Skład chemiczny i mineralny. Roczniki Gleboznawcze, 43, 3-4: 113-124.
• Jankowski M., Budek A., Dzieduszyńska D., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Twardy J., 2013 – Paleopedological interpretation of the soli sequence and buried forest remains at the Koźmin Las site in Central Poland. Materials of the XIIth International Symposium and field workshop on paleopedology (ISFWP) „Paleo-sols, paleosediments and landscape morphology as environmental archives”. Kursk, Rus-sia, August 10-15, 2013: 27.
• Kittel P., Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D., Twardy J., Krąpiec M., Bijak Sz., Bronisz K., Zasada M., Płaza D., 2011 – Badania „kopalnego lasu” ze schyłku vistulia-nu w dolinie Warty (Kotlina Kolska, środkowa Polska). Studia i Materiały CEPL w Rogowie, 14, 1 (30): 238-245.
• Klatkowa H., Załoba M., 1991 – Kształtowanie budowy geologicznej i rzeźby południowego obrzeżenia basenu uniejowskiego. W: W. Stankowski (red.), Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Instytut Badań Czwartorzędu UAM, Poznań: 33-44.
• Kloss M., 2005 – Identification of subfossil plant communities and paleohydrological changes in a raised mire development. Monographiae Botanicae, 94: 81-116.
• Kloss M., 2007 – Roślinność subfosylna na tle historii wysokich torfowisk mszarnych w północnowschodniej i środkowej Polsce oraz w Sudetach. Inst. Bad. Leśnictwa, Sękocin Stary: 141 s.
• Kloss M., Żurek S., 2005 – Geology of raised mire deposits. Monographiae Botanicae, 94: 65-80.
• Kloss M., Żurek S., 2010 – Osady torfowiska Żabieniec i ich paleobotaniczna wymowa. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 115-127.
• Lamentowicz M., Balwierz Z., Forysiak J., Płóciennik M., Kittel P., Kloss M., Twardy J., Żurek S., Pawlyta J., 2009 – Multiproxy study of anthropogenic and climatic changes in the last two millennia from a small mire in central Poland. Hydrobiologia, 631: 213-230.
• Manikowska B., 1995 – Aeolian differentiation in the area of Poland during the period 20–8 BP. Biuletyn Peryglacjalny, 34: 125-164.
• Marosik P., 2011 – Wydma i torfowisko Rąbień w Aleksandrowie Łódzkim w świetle badań geomorfologicznych. W: E. Niesiołowska-Śreniowska i in. (red.), Obozowiska ze starszej i środkowej epoki kamienia na stanowisku 1 w Aleksandrowie Łódzkim w kontekście analizy środowiska naturalnego. Łódź: 11-36.
• Niesiołowska-Śreniowska E., Płaza D.K., 2011 – Obozowiska ze starszej epoki kamienia na stanowisku 1 w Aleksandrowie Łódzkim. W: E. Niesiołowska-Śreniowska i in. (red.), Obozowiska ze starszej i środkowej epoki kamienia na stanowisku 1 w Aleksandrowie Łódzkim w kontekście analizy środowiska naturalnego. Łódź: 65-142.
• Nowacki K., 1990 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Łyszkowice. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• Okupny D., 2013 – Zmiany środowiska geograficznego w regionie łódzkim w świetle cech geochemicznych osadów wybranych torfowisk. Maszynopis rozprawy doktorskiej. Katedra Geomorfologii i Paleogeografii UŁ, Łódź: 173 s.
• Pawłowski D., 2010 – Analiza Cladocera z torfowiska Żabieniec. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 129-139.
• Płóciennik M., 2010 – Sukcesja zgrupowań Chironomidae torfowiska Żabieniec w późnym vistulianie i holocenie. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.) Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologiczych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 141-150.
• Płóciennik M., Self A., Birks H.B.J., Brooks S.J., 2011 – Chironomidae (Insecta: Diptera) succession in Żabieniec bog and its palaeolake (central Poland) through the Late Weichselian and Holocene. Palaeogeography, Palaeolclimatology, Palaeoecology, 307: 150-167.
• Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T., Madeyska T., Starkel L., 1998 – Lake Gościąż, central Poland. A monographic study. Part 1. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków: 340 s.
• Tobolski K. (red.), 1988 – Paleoekologiczne studium późnoglacjalnych osadów Jeziora Lednica w Imiołkach (Lednicki Park Krajobrazowy). Biblioteka Studiów Lednickich, tom IV. Wyd. Homini, Bydgoszcz: 80 s.
• Turkowska K., 2006 – Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. UŁ, Łódź: 237 s.
• Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G., 2000 – Morfogeneza powierzchni Kotliny Kolskiej w okolicach Koźmi-na. Acta Geographica Lodziesnia, 78: 98-134.
• Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G., 2004 – A Warta River system during the Younger Dryas in the Koło Basin (Middle Poland). Quaestiones Geogra-phicae, 23: 83-107.
• Twardy J., 2010 – Położenie i ogólna charakterystyka torfowiska Żabieniec. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 11-16.
• Walker M.J.C., Bjorck S., Lowe J.J., Cwynar L.C., Johnsen S., Knudsen K.-L., Wohlfarth B., INTIMATE group, 1999 – Isotopic ‘events’ in the GRIP ice core: a stratotype for the late Pleistocene. Quaternary Science Review, 18: 1143-1150.
• Wasylikowa K., 1964 – Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy. Biuletyn Peryglacjalny, 13: 261-417.
• Wasylikowa K., 1999 – Przemiany roślinności jako odbicie procesów wydmotwórczych i osadniczych w młodszym dryasie i holocenie na stanowisku archeologicznym w Witowie koło Łęczycy. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Ser. Arch., 41: 43-79.
• Wasylikowa K., 2011 – Wiek osadów spągowych torfowiska Silne Bagno koło Witowa w świetle analizy pyłkowej. Warsztaty Naukowe „Torfowiska w krajobrazie przekształconym – funkcjonowanie i ochrona”. Wawrzkowizna, 1-3 czerw-ca 2011: 93-94.
• Żelazna-Wieczorek J., 2010 – Zmiany warunków środowiska na podstawie okrzemek (Bacillariophyceae) w osadach torfowiska Żabieniec. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 151-162.
• Żurek S., 1987 – Złoża torfowe Polski na tle stref torfowych Europy. Dokumentacja Geograficzna, 4: 1-84.
• Żurek S., 1990 – Związek procesów zatorfienia z elementami środowiska przyrodniczego wschodniej Polski. Rocznik Nauk Rolniczych, Seria D, Monografie, 220: 174 s.

Identifiers

ISSN

0065-1249