Pesymizm religijny w myśli antropologicznej Mariana Zdziechowskiego (1861-1938

• Authors: Gawlik Magdalena

Title variants

EN

Religious Pessimism in Anthropological Thought of Marian Zdziechowski (1861-1938)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wobec pozytywistycznych postulatów, promujących autonomię człowieka względem Boga i sfery duchowości, Marian Zdziechowski (1861-1938) znalazł inspiracje ożywienia katolickiej myśli religijnej poprzez wykorzystywanie modeli myślowych czerpanych z zachodnioeuropejskiej, jak i dalekowschodniej filozofii pesymistycznej. Zagadnienie doczekało się wielu interpretacji na przełomie XIX i XX wieku, a oryginalność polskiego myśliciela polegała na wykorzystaniu myśli pesymistycznej w formacji chrześcijańskiej na poziomie egzystencjalnym, moralnym i eklezjalnym, czemu służyć miał tzw. dogmatyzm moralny. Był on zwróceniem uwagi na drugie, po doświadczeniu wiary we wspólnocie Kościoła, jej źródło autentyczności: osobiste przeżycie Boga dzięki przyjęciu moralności, wynikającej z Jego prawa. Teocentryczna duchowość i moralność bardziej niż teologia racjonalistyczna miały służyć relacji wiary i chronić antropologię chrześcijańską przed filozofią materialistyczną czy ideologią totalitarną. O ile w ostatnich dziesięcioleciach myśl Zdziechowskiego doczekała się wielu opracowań, o tyle sam pesymizm chrześcijański nie ma większego wpływu na współczesną refleksję teologiczną. Czy słusznie?

EN

In the face of positivist postulates promoting the autonomy of man in relation to God and the sphere of spirituality, Marian Zdziechowski (1861-1938) found an inspiration to revive Catholic religious thought by using mental models derived from Western European and Far Eastern pessimistic philosophy. The issue had many interpretations at the turn of the 19th and 20th centuries and the originality of the Polish thinker consisted in the use of pessimistic thought in Christian formation at the existential, moral and ecclesiastical levels, which was to be served by the so-called “moral dogmatism”. It was drawing attention to the second, after the experience of faith in the community of the Church, source of the authenticity of faith: the personal experience of God thanks to the acceptance of morality resulting from His law. Theocentric spirituality and morality, more than rationalist theology, were to serve the relationship of faith and protect Christian anthropology from materialistic philosophy or totalitarian ideology. While in recent decades Zdziechowski’s thought has been the subject of many studies, Christian pessimism itself does not have a major impact on contemporary theological reflection. Is it right?

Keywords

PL

filozofia pesymistyczna; pesymizm chrześcijański; dogmat o grzechu pierworodnym; dogmatyzm moralny

EN

Pessimistic philosophy; Christian pessimism; original sin dogma; moral dogmatism

• Publisher: Verbinum / Wydawnictwo Księży Werbistów
• Journal: Nurt SVD
• Year: 2023
• Issue: 1
• Pages: 284-300

Dates

published

2023-06-30

Contributors

author

Gawlik Magdalena

References

• Adams J.L., 1925, Pessimism and Optimism in Religion [on-line], https://www.harvardsqua-relibrary.org/theology-philosophy/pessimism-and-optimism-in-religion/ [dostęp: 5.02.2023].
• Biblia Tysiąclecia, 1991, wydanie trzecie, Pallottinum, Poznań-Warszawa.
• Borek P., 2012, Mariana Zdziechowskiego uwagi o religii, sztuce i narodowej niepodległości, Annales Universitatis Paedagogicæ Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, t. 12, s. 63-69.
• Burzacka I., 1982, Ideał a rzeczywistość: o krytyce moralistycznej Mariana Zdziechowskiego, PWN, Warszawa.
• Franciszek, 2022, To nie wiara przeżywa kryzys, ale sposoby, w jaki ją głosimy.
• Przemówienie papieża Franciszka do duchownych i osób konsekrowanych w Katedrze w Québec, Biuletyn Tygodniowy CIZ, nr 31(702).
• Kłoczowski J., 2000, Upadek religii czy czas odrodzenia? Chrześcijaństwo w świecie i w Polsce XX wieku, Więź, nr 6 [on-line], https://wiez.pl/2017/12/02/upadek-religii-czy-czas-odrodzenia-chrzescijanstwo-w-swiecie-i-w-polsce-xx-wieku/ [dostęp: 7.02.2023].
• Lednicki W., 1938, Marian Zdziechowski. Przemówienie wygłoszone na pogrzebie znakomitego uczonego, odbitka z Kuriera Wileńskiego, Znicz, Wilno.
• Miłosz Cz., 2000, Zdziechowski, w: To, Znak, Kraków, s. 63.
• Pełka M., 2014, O niesłusznej niechęci Zdziechowskiego do Nietzschego, Studia z Historii Filozofii, t. 5, nr 2, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, s. 151-166.
• Przemówienie ks. Tomáša Halíka wprowadzające do Europejskiego Zgromadzenia Synodalnego w Pradze, 6 lutego 2023 [on-line], https://www.ekai.pl/dokumenty/przemowie-nie-ks-tomasa-halikawprowadzajace-do-europejskiego-zgromadzenia-synodalnego-w-pradze-6-lutego-2023/ [dostęp: 9.02.2023]
• Wojtyła K., 1978, Antropologia encykliki „Humanae vitae”, Analecta Cracoviensia, nr 10, s. 9-28.
• Woroniecki J., 1916, Z powodu ostatniego dzieła Profesora Zdziechowskiego, Miesięcznik Katecheza i Wychowanie, Drukarnia Józefa Chęcińskiego, Lwów.
• Zdziechowski M., 1938, W obliczu końca, Wydawnictwo Stanisława Turowskiego, Wilno.
• Zdziechowski M., 1900, Szkice literackie, Wydawnictwo Gebethner i Wolff, Warszawa.
• Zdziechowski M., 1905, Pestis perniciosissima. Rzecz o współczesnych kierunkach myśli katolickiej, E. Wende i Spółka, Warszawa.
• Zdziechowski M., 1908, Modernisiczeskoje dwiżenije, Moskowskij Eżeniedielnik, nr 4.
• Zdziechowski M., 1912, Wizja Krasińskiego: ze studiów nad literaturą i filozofią polską, S.A. Krzyżanowski, Kraków.
• Zdziechowski M., 1928, O okrucieństwie, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków.
• Zdziechowski M., 1932, Chateaubriand i Napoleon, reprint, Wydawnictwo Antyk, Wilno.
• Zdziechowski M., 1935, Niemcy. Szkic psychologiczny [on-line], http://www.polskietradycje.pl/artykuly/widok/256 [dostęp: 7.02.2023].
• Zdziechowski M., 1993a, Pesymizm, romantyzm a podstawy chrześcijaństwa, t. I, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Zdziechowski M., 1993b, Pesymizm, romantyzm a podstawy chrześcijaństwa, t. II, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Zdziechowski M., 1993c, Wybór pism, Znak, Kraków.

Identifiers

ISSN

1233-9717