Tradycja utrwalona w nazewnictwie stroju ludowego Księżaków łowickich

Title variants

EN

Tradition eternalized in folk outfit names typical for Księżacy from Łowicz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Księżacy łowiccy wyróżniali się od swoich sąsiadów, od innych grup etnicznych mową, obyczajami, a przede wszystkim strojem, uważanym za najbardziej efektowny i reprezentacyjny ubiór z terenu Mazowsza. W pierwszej połowie XIX wieku podstawę stroju łowickiego zaczęły stanowić wełniane pasiaki, zmieniające z upływem lat swoją kolorystykę. Strój łowicki przetrwał do dziś, choć – po przeobrażeniach – nie przypomina on tego z początku XIX wieku: jest bardziej kolorowy i bogatszy, jeśli chodzi o zdobnictwo. Przedmiotem referatu jest omówienie słownictwa związanego z łowickim strojem ludowym. Zaprezentowane zostaną – często zróżnicowane na obszarze Księstwa – nazwy części stroju kobiecego i męskiego oraz nazwy kolorów, którymi mieni się łowicki pasiak.

EN

Księżacy from Łowicz distinguished themselves from their neighbours and other ethnic groups with their speech and customs, but primarily with their outfit which is regarded to be the most glamorous of all Masovian costumes. In the first half of the 19th century woolen striped fabrics (which changed its colours over the years) became the basis of this costume. The Łowicz folk costume has been preserved until today, but it has undergone so many transformations that it does not resemble the one from the beginning of 19th century. The modern, 20th century costume is more colourful and features richer ornamentation. The subject of this paper is to discuss the vocabulary connected to the Łowicz folk costume. Names for women’s and men’s costumes as well as the names of colors from the Łowicz striped fabric will be presented, along with their various versions from the area of the Łowicz Duchy.

Keywords

PL

etnolingwistyka; dialektologia; leksyka; strój ludowy

EN

ethnolinguistics; dialectology; lexis; costume

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2016
• Volume: LXIII
• Pages: 53-67

Dates

published

2016

Contributors

References

• A.K., 1932, Wełniaki łowickie, „Życie Łowickie”, I, nr 16, s. 1–2.
• Barska-Antos Danuta, 1980, Słownictwo Warmii i Mazur. Odzież, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław.
• Bartosiewicz Magdalena, 2014, Strój łowicki po 1953 roku, seria: Atlas polskich strojów ludowych, red. nauk. zesz. J. Słomska-Nowak, t. 42, cz. IV. Mazowsze i Sieradzkie, z. 9, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław.
• Borejszo Maria, 1990, Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600, Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
• Borejszo Maria, 1995, Neosemantyzmy w polskim słownictwie odzieżowym, w: M. Białoskórska, A. Belchnerowska, red., Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. II, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 91–103.
• Borejszo Maria, 1998, Nazwy ubiorów nie notowane w leksykonach współczesnej polszczyzny, w: M. Borejszo, S. Mikołajczak, red., Viribus unitis. Księga poświęcona Profesor Monice Gruchmanowej w 75-lecie urodzin, Wydawnictwo WiS, Poznań, s. 125–134.
• Borejszo Maria, 2001, Nazwy ubiorów we współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwo WiS, Poznań.
• Borejszo Maria, 2013, Gwarowe nazwy ubiorów w Słowniku warszawskim, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 20, z. 2, s. 59–72.
• Chmielińska Aniela, 1925, Księżacy (Łowiczanie), Księgarnia Geograficzna „Orbis”, Kraków.
• Chmielińska Aniela, 1930, Księżacy i ich strój, Wydawnictwo Polskiej Macierzy Szkolnej, Warszawa.
• Dębicki Zdzisław, 1923, Narodziny ideału, Wydawnictwo Polskie, Lwów–Poznań.
• Karwicka Teresa, 1995, Ubiory ludowe w Polsce, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław.
• Koziarska Beata, 1997, Uwagi o słownictwie współczesnej mody, w: S. Kania, red., Społeczne zróżnicowanie współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 71–80.
• Malik Maria, 1998, Słowotwórczo-leksykalna charakterystyka słownictwa dotyczącego ubioru kobiecego w polszczyźnie XIX i XX wieku, w: S. Dubisz, red., Słowa w różnych kontekstach, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa, s. 21–43.
• Markowski Andrzej, 1990, 1992, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. I–II, Wydawnictwo „Wiedza o kulturze”, Wrocław.
• Piskorz-Branekova Elżbieta, 2004, Polskie stroje ludowe, Wydawnictwo Muza, Warszawa.
• Rejakowa Bożena, 2000a, Metaforyka świata mody a świat ubrań, materiałów, kolorów, stylów, w: G. Szpila, red., Język trzeciego tysiąclecia, Wydawnictwo Tertium, Warszawa, s. 197–205.
• Rejakowa Bożena, 2000b, Współczesne zapożyczenia z zakresu mody, w: W. Książek-Bryłowa, H. Duda, red., Język polski. Współczesność. Historia, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 71–84.
• Rejakowa Bożena, 2008, Kulturowe aspekty języka mody, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Reymont Władysław, 1984, Chłopi, t. 1, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Skubalanka Teresa, 2000, Zmienność współczesnego słownictwa polskiego (na przykładzie mody i kuchni), w: J. Mazur, red., Słownictwo współczesnej polszczyzny w okresie przemian, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 95–100.
• Świątkowska Jadwiga, 1953, Strój łowicki, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Poznań.
• Świątkowski Henryk, 1958, Pasiak łowicki na przestrzeni wieków, jego przemiany i promieniowanie, seria Sztuka Ludowa województwa łódzkiego, Warszawa.
• Świderska Halina, 1929, Dialekt Księstwa Łowickiego, „Prace Filologiczne”, 14, Warszawa, s. 257–413.
• Turnau Irena, 1999, Słownik ubiorów, Wydawnictwo Semper, Warszawa.
• Warężak Jan, 1952, Osadnictwo kasztelanii łowickiej (1136–1847), cz. 1, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
• Wilczewska Krystyna, 1970, O słownictwie współczesnej mody, „Język Polski”, z. 2, s. 97–107.
• Witorska Alicja, 1990, Zapożyczenia w słownictwie współczesnej mody, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 265–273.

Identifiers

ISSN

0076-0390