Polska i Polacy w zwierciadle gwarowym

• Authors: Tyrpa Anna

Title variants

EN

Poland and the Poles reflected in local dialects

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia rozumienie wyrazów Polska, Polak, Polka, (język) polski w dialektach. Cytaty gwarowe z XIX i XX wieku pokazują, że nie wszyscy mieszkańcy naszego kraju nazywali sami siebie Polakami. Również nie wszystkie regiony były określane jako części Polski. Jeśli chodzi o język, to wiele wypowiedzi wskazuje na przeciwstawianie własnej gwary językowi polskiemu, rozumianemu jako literacki. Zebrano też gwarowe świadectwa prześladowania ludzi posługujących się polszczyzną, zwłaszcza na terenach podległych władzy niemieckiej w okresie międzywojennym. W artykule pokazano również synonimy etnonimu Polak, np. Polach, Polon, Polus, Polaczek, Polaczysko i warianty nazwy Polska, np. Polsko, Polszcza. Najwięcej zaświadczeń rodziny słowotwórczej wyrazów Polska, Polak, polski pochodzi z terenów pogranicznych, których przynależność do państwa polskiego była (jest) zmienna.

EN

The goal of this article is to present the understanding of the words: Polska, Polak, Polka, (język) polski in dialects. Local dialect quotes from the XIX and XX centuries show that not all of the inhabitants of our country called themselves Polacy (Poles). Also, not all regions were identified as parts of Poland. Concerning language itself, many utterances indicate a contradistinction of the speaker’s own dialect and the Polish language, understood as the literary variant. Local dialect proof of the persecution of Polish speakers has also been gathered, especially from areas under German rule in the interwar period. The article also presents synonyms of the ethnonym Polak (Pole), e.g. Polach, Polon, Polus, Polaczek, Polaczysko and variants of the name Polska (Poland), e.g. Polsko, Polszcza. Most examples of the word-formation family of the words Polska, Polak, polski were found in the border areas, whose presence within the borders of the Polish state was (is) changing.

Keywords

PL

Polak; Polska; język polski; gwara

EN

Pole; Poland; Polish language; local dialect

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2017
• Volume: LXIV
• Pages: 317-331

Dates

published

2017

Contributors

author

Tyrpa Anna

• Pracownia Dialektologii Polskiej, Instytut Języka Polskiego, Polska Akademia Nauk

References

• Bednarczuk Leszek, 2016, Polskie nazwy plemienne w systemie derywacji słowiańskiej (w druku).
• Chlebda Wojciech, 2007, Kiedy swój staje się obcym, „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury”, 19, s. 89–98.
• Młynek Ludwik, 1903, W sprawie „Lachów” (Przyczynek), „Lud”, 9, s. 253–263.
• Nitsch Kazimierz, 1945, Polactwo, „Język Polski”, 25, s. 60–61 i 119. Nitsch Kazimierz, 1948, Polactwo po raz ostatni, „Język Polski”, 28, s. 123–124. Tyrpa Anna, 2014, Chłopi polscy o Kościołach chrześcijańskich, w: Leszek
• Bednarczuk, Halina Chodurska, Anna Mażulis-Frydel, red., Polono-slavica in honorem Maria Wojtyła-Świerzowska, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s. 335–346.
• Walkusz Jan, 1997, Piastun słowa. Ks. Bernard Sychta 1907–1982, Oficyna Czec, Gdańsk.

Identifiers

ISSN

0076-0390